فَإِذا فَرَغت‌َ فَانصَب‌‌-‌ ‌پس‌ چون‌ بیاسودی‌ ‌آن‌ گاه‌ بکوش‌ منظور چیست؟ توضیح : چون‌ ‌از‌ نماز فارغ‌ شدی‌، ‌در‌ دعا بکوش‌، پیش‌ ‌از‌ ‌آن‌ ‌که‌ ‌از‌ جای‌ ‌خود‌ برخیزی‌، ‌ یا ‌ ‌اینکه‌ ‌که‌ چون‌ ‌از‌ کارهای‌ دنیا بیاسودی‌، ‌به‌ عبادت‌ بپرداز، ‌ یا ‌ ‌اینکه‌ ‌که‌ چون‌ ‌در‌ روزت‌ ‌از‌ کارهای‌ خلق‌ فراغت‌ یافتی‌، ‌در‌ شب‌ ‌به‌ طاعت‌ حق‌ بپرداز.

ایاسنگینتر ‌از‌ دوستی‌ دنیا و ترس‌ ‌از‌ مردم‌ ‌آن‌ و چسبیدن‌ ‌به‌ زمین‌ ‌بار سنگین تری است؟

چرا خداوند سبحانه‌ و ‌تعالی‌ گروهی‌ ‌از‌ نعمتهای‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌بر‌ فرستاده‌اش‌ ‌در‌ سوره نخستین‌ و گروهی‌ دیگر ‌را‌ ‌در‌ سوره دوم‌ برشمرده‌ ‌است‌؟ توضیح : شاید سوره اولی‌ ‌به‌ نعمتهای‌ شخص‌ تعلق‌ داشته‌ ‌باشد‌ و سوره دومی‌ ‌به‌ نعمتهای‌ رسیده ‌به‌ ‌او‌ ‌به‌ عنوان‌ صاحب‌ رسالت‌.

‌اینکه‌ سوره‌ ‌با‌ سوگندی‌ آغاز می‌شود ‌که‌ شایسته چارچوب‌ بودن‌ ‌برای‌ ‌اینکه‌ بصیرت‌ ‌است‌. ‌پس‌ تین‌ و زیتون‌ چیست‌؟

چرا ‌بر‌ مردمان‌ روا نیست‌ ‌که‌ ‌به‌ آفریده‌های‌ ‌خدا‌ سوگند یاد کنند، ‌در‌ صورتی‌ ‌که‌ ‌خدا‌ ‌به‌ آنچه‌ آفریده‌ ‌است‌ قسم‌ می‌خورد ؟

وسوسه انسان ها چندگونه است؟

1 - نخست این که انسان با وسوسه و توجیه خود را فریب دهد.

2 - فریب دیگران با نیرنگ و نقشه هاى باریک و پیچیده و به صورت خیرخواهى و دلسوزى هاى دروغین. این دیدگاه از قرآن نیز دریافت مى گردد که از فریبکاران جنّ و انس به شیطان ها تعبیر مى کند.(374)

«مجاهد» مى گوید: «خنّاس»، شیطانى است که هرگاه نام خدا برده شود و انسان او را یاد کند بساط خود را جمع مى کند و نهان مى گردد و هنگامى که خدا یاد نگردد، بر گستره دل چیره مى شود.

این دیدگاه را روایت رسیده از پیامبر تأیید مى کند که در بیانى تشبیه گونه فرمود:

ان الشیطان واضع خطمه على قلب ابن آدم فاذا ذکراللّه سبحانه خنس و اذا نسى التقم قلبه.

شیطان پوزه اش را بر سراچه قلب فرزندان انسان مى گذارد، هنگامى که انسان خدا را یاد کند شیطان سرش را مى کشد و نهان مى گردد و آن گاه که از یاد خدا غفلت ورزد، قلب او را فرو مى برد، و وسوسه آن وسوسه گر نهانى این است.

چهار ویئگی قران که آفریدگار هستى در این ایه وصف مى کند؟

1 - ویژگى اندرز بودن قرآن.

2 - ویژگى دیگر آن این است که درمانى جانبخش براى دردهاست.

3 - سومّین ویژگى آن این است که مایه هدایت انسانهاست.

4 - و دیگر اینکه رحمت و بخشایشى است براى جهانیان.

چگونه مى توان همه انسانها را تابعثت پیامبر گرامى کفر گرا دانست، در حالى که از قرآن جز این دریافت مى گردد؛ چرا که قرآن مى فرماید: «فکیف إذا جئنا من کلّ امةٍ بشهید وجئنا بک على هؤلاء شهیداً.»(47)

پس حال آنان چگونه خواهد بود آنگاه که در روز رستاخیز از هر امّتى نمونه و گواهى بیاوریم، و تو را اى پیامبر بر آنان نمونه و گواه آوریم؟!

پاسخ

در پاسخ این پرسش گفته اند: کفر وایمان روى جامعه و امت رفته است، نه تک تک انسانها؛ به همین دلیل است که وقتى در جامعه اى زمام امور و تنظیم شئون در دست اکثریت بیداد گرو کفر گرا باشد - گرچه انسانهاى با ایمان نیز در آن جامعه وجود داشته باشند - آن جامعه را جامعه کفر وبیداد یا «دارالکفر» عنوان مى دهند، و اگر تدبیر امور و رهبرى جامعه دردست اکثریت مسلمان باشد، آن را «دار الاسلام» نام مى گذارند گرچه عناصر کفرگرا نیز در جامعه باشد. و از این زاویه است که در تفسیرآیه مورد بحث، از «حسن» آورده اند که: مردم همگى تا عصر نوح کفر گرا بودند، جز اندکى که راه توحید و تقوا را گام مى سپردند؛ چرا که زمین و زمان هیچ گاه از نمونه وحجّت تهى نخواهد بود.

چگونه آفریدگار هستى شرک گرایان را به خاطر پرستش بتهایى که سود و زیانى ندارند، به باد نکوهش مى گیرد، در صورتى که اگر این بتهاو یا معبودهاى دیگرى سود و زیانى هم برسانند، باز هم پرستش آنها زشت و ظالمانه است، چرا که پرستش تنها در خور یکتا آفریدگار هستى است.

پاسخ

درست است که پرستش هر چیز و هر کسى که نتواند به انسان نعمتى ارزانى دارد - اگر چه توانایى سود و زیان رساندن نیز داشته باشد - زشت و ظالمانه است و هر نوع پرستشى جز پرستش خالصانه یکتا آفریدگار هستى گناهى نابخشودنى است، امّا قرآن بدان دلیل شرک گرایان را بویژه در پرستش این معبودهاى بى خاصیت به باد نکوهش مى گیرد که پرستش این بتهاى بى روح و شعورى که هرگز توان رساندن هیچ سود و زیانى ندارند، زشت تر و احمقانه تر است و قرآن بدین دلیل این را بویژه مورد نکوهش قرار مى دهد.

برترین و رساترین جهاد چیست؟برترین و رساترین جهاد پیکار و جهاد در راه حق و فضیلت، بر دو بخش قابل تقسیم است:

1 - جهاد با دست و شمشیر.

2 - جهاد با زبان و قلم.

به باور بسیارى از دانشوران جهاد با زبان و بیان در بسیارى از صحنه ها و میدان ها، رساتر و نافذتر است؛ چرا که منظور از جهاد در راه خدا، جهاد در راه اوست و دعوت به دین خدا در مرحله نخست به وسیله زبان و قلم است، و گاه نوبت به شمشیر مى رسد.


افزون بر آن، براى اثبات درستى دین و آیین و آشکار ساختن محتوا و مقررات و مفاهیم آن به منظور پیشرفت دین، که کارى ضرورى و اساسى است، تنها مى توان از زبان و قلم مدد گرفت و نه از چیز دیگر.


پیامبر گرامى در این مورد به امیرمؤمنان فرمود: یا على، لأََن یهدى اللّه على یدیک نسمة خیر مما طلعت علیه الشّمس.(19)


على جان! اگر خدا انسانى را به دست تو و در پرتو دانش و بیان دگرگونساز تو هدایت نماید، از آنچه خورشید بر آن مى تابد بهتر است.