با توجه به آیات 30 - 25:
برنامه شکوهبار و انسانساز سالانه «حج» یک برنامه معنوى و عبادى و خدایى است که اگر به راستى به دور از هدف هاى جاه طلبانه فردى و گروهى و به دور از بازى هاى سیاسى و تعصبات عقیدتى و نژادى برگزار گردد، و در انجام آن، نیّت ها پاک و خالص و خداجویانه و خداپسندانه پیاده شود، داراى آثار سازنده، برکات بى شمار و ره آورد انسانساز فردى و خانوادگى و اجتماعى و اخلاقى است و با برگزارى خداپسندانه، هر سال مى تواند موجى عظیم از معنویت و اخلاق از کنار کهن ترین معبد توحید و تقوا، و نسیم جانبخش از آزادى و آزادگى، و دنیایى از تأمین و تضمین حقوق انسان ها و حق جانداران دیگر پدید آورد که تا برنامه شکوهمند آینده حج جامعه را پرطراوت و پرنشاط و با معنویت به راه حق و عدالت و رعایت حقوق خدا و خلق راه نماید و از انواع پستى ها و زشتى ها و گناهان و میکرب کشنده استبداد و بیداد مصون و محفوظ نگاه دارد.
این برنامه معنوى و عبادى که در حقیقت یک کنگره بزرگ جهانى و یک دانشگاه سالانه پرشکوه و بى نظیر است، داراى درس هاى ارزشمندى است که هر کدام مى تواند امت بزرگ اسلامى را به سوى رشد و تعالى و سرفرازى و آزادگى رهبرى کند و دنیایى مطلوب و محبوب را در برابر دیدگان نظاره گران به نمایش گذارد، که اینک به برخى از درس هاى آن اشاره مى رود.
1 - درس برابرى و برادرى
برنامه شکوهبار حج با پوشاندن جامه یکرنگ و همانند احرام بر میلیون ها انسان از تیره ها و نژادهاى گوناگون و هدایت آنان در خط برابرى و برادرى، خط بطلان بر آفت هاى گوناگونى چون تبعیضات نژادى و برترى جویى هاى سیاسى و گروهى مى کشد و به بشریت این درس را مى دهد که همه انسان ها در انسانیت با هم برابر و برادر و خواهرند، از این رو باید حرمت و حقوق انسانى یکدیگر را پاس دارند و احترام گذارند.
2 - درس معنویت و اخلاق
دانشجویان و دانش پژوهان این دانشگاه پرمعنویت با فرود در سرزمین پربرکت وحى و رسالت و پوشیدن جامه سپید احرام باید در شور و صفا و عشق و معنویت و جاذبه اى قرار گیرند که تنها به خشنودى خدا بیندیشند و به این فکر کنند که چگونه گام به جاى گام ابراهیم و اسماعیل، هاجر و مریم، خدیجه و فاطمه علیها السلام، سلمان و مقداد، ابوذر و بلال و... گذارند؛ ؟؟؟ و حج محمدى و علوى را با دنیایى از معنویت و صفا سرمشق سازند. از سویى با تعمق به لغزشها و اشتباهات گذشته آماده ایجاد تحولّ و دگرگونى مطلوب و شایسته قلبى و عملى و توبه و بازگشت به سوى خدا شوند، و از دگرسو خود را به گونه اى بسازند و بپرورند که پس از بازگشت از سفر حج و فارغ التحصیل شدن در آن دانشگاه عشق، دیگر از قلمرو خشنودى خدا بیرون نروند واین حال و هواى شورانگیز که اندیشه، عقیده و عملکردها را دگرگون مى سازد. آرى بر این باور است که حج گزار حقیقى پس از انجام آن بسان کسى مى شود که گویى زندگى را از نو آغاز مى کند، چرا که از همه آفت ها و گناهان نجات مى یابد، و بر اوست که تا پایان عمر آن گونه بماند.
یخرج من ذنوبه کهیئة یوم ولدته امّه.(69)
3 - درس استقلال و آزادى از زنجیرهاى رنگارنگ
این دانشگاه پرمعنویت، سالانه درس پیکار با شیطان و شیطان هاى استبداد و ارتجاع و خودکامگى و فریب مى دهد و مردم را به سوى یک زندگى برخوردار از استقلال اندیشه و عمل و آزادى و عدالت مى دهد، چرا که آن جا پایگاه وحدت و یکپارچگى آزادیخواهان گیتى باید باشد، باید آن جا تجلیگاه شکسته شدن زنجیرهاى ستم سانسورها و اختناق ها و بیان دردها و خواستن درمان ها از انبوه توحیدگرایان باشد، باید آن جا در دست مردم باشد و آنان بگویند که در کشورهایشان چه کسانى بر آنان حکم مى رانند و چه قدر به انسان و حقوق او بها مى دهند، باید بگویند آزادى بیان و قلم، اجتماعات و احزاب، دعوت به حق و هشدار از بیداد، و نو اندیشان و روشنگران و روشنفکران و آزادگان در جامعه هاى آنان چگونه روزگار مى گذرانند. آرى این است روح و جان بیان امیرمؤمنان و نیز سخن روشنگرانه دخت ارجمند پیامبر که در بیان اسرار و فلسفه حج فرمودند:
الحج تقویة للدّین...(70)
و خدا برنامه سالانه حج را براى شوکت و اقتدار دین و دین باوران مقرّر فرمود...
4 - درس تبادل فکرى و فرهنگى
اندیشه پویا و زنده و فرهنگ بارور و بالنده، از برخورد آراء و عقاید و یافته هاى انسان ها به یکدیگر پدیدار و شکوفا مى گردد، و دانشگاه انسانساز و فرهنگ پرور حج جایى است که هر سال مى تواند میلیون ها انسان را از پنج قاره گیتى در کنار هم گرد آورد، و اگر به درستى برگزار گردد مى تواند مهم ترین ارمغان هاى فکرى و فرهنگى و مؤثرترین و سازنده ترین موج هاى علمى را ایجاد کند و تازه هاى گوناگون و تحسین برانگیز علمى و فکرى را به امّت اسلام و آن گاه بشریت هدیه نماید.
ششمین امام نور در این مورد از جمله فرمود:
... فجعل فیه الاجتماع من المشرق و المغرب و لیتعارفه...(71)
آفریدگار هستى در دین و آیین زندگى ساز و فرهنگ پرور خویش برنامه سالانه حج را مقرر داشت تا در هر سال کنگره عظیمى از انسان ها در کنار خانه خدا در جهت خشنودى او تشکیل گردد و مردم ضمن تبادل فکرى و فرهنگى از حال و روز و سرنوشت یکدیگر و تازه هاى فکرى و علمى و اجتماعى آگاه گردند و در جهت رشد و نجات یکدیگر گام بردارند.
و در این راستاست که فرمود:
لا یزال الدّین قائماً ما قامت الکعبة (72)
تا زمانى که این کنگره عظیم حج و این خانه پرمعنویت برپاست، دین نیز پایدار خواهد بود.
و نیز امیر مؤمنان علیه السلام در وصیت نامه اش فرمود:
اللّه اللّه فى بیت ربّکم لا تخلوه ما بقیتم فانّه ان ترک لم تناظروا.(73)
خداى را، خداى را در باره خانه پروردگارتان! مباد آن را غریب و خالى گذارید و از برگزارى شایسته و خداپسندانه مناسک و آداب حج خوددارى ورزید، که اگر حرمت و شکوه آن را واگذارید مهلت داده نخواهید شد و نخواهید پایید.
5 - منافع معنوى و مادّى
و این برنامه پرشکوه و پرمعنویت این درس را مى آموزد و این الهام را مى بخشد که باید مردم با بهره ورى از معنویت آن، پایه هاى استقلال جامعه اسلامى را در ابعاد گوناگون سیاسى، اجتماعى، فرهنگى، فکرى، علمى، صنعتى، هنرى و از آن جمله اقتصادى بریزند و در کنار انجام وظایف عبادى و پس از آن فضل خدا را بجویند و منافع مشروع و عادلانه مادّى را بطلبند، و با پى ریزى یک بازار مشترک اسلامى شاهد منافع گوناگون خویش در این برنامه جانبخش و انسانساز و جامعه پرداز اسلامى گردند.
لیشهدوا منافع لهم(74)
6 - اصلاح و تطهیر روح و اخلاق جامعه
و درس دیگر این برنامه شکوهبار دینى آن است که با انجام این مراسم و مناسک، پاکسازى و تطهیر و بهداشت جسم و جان به پایان مى رسد.
ثم لیقضوا تفثهم
آن گاه آلودگى ها را بزدایند و ضمن غسل کردن و عطرآگین ساختن خود آماده خروج از جامه احرام و حالت احرام گردند.
و این درس را مى دهد که در پرتو این خانه پربرکت و پرمعنویت و انجام مناسک عمره و حج باید آنان بلکه جامعه مسلمانان هماره در حال خانه تکانى روح و جان و جسم و روان خویش باشند؛ باید هماره در حال نوسازى و اصلاحگرى و طراوت و بالندگى زندگى کنند، و مکه و کعبه و مراسم معنوى آن، بسان رمضان باید دانشگاه خودسازى و تزکیه جان و عامل ساختن جامعه شایسته و آراسته به ارزش هاى عادلانه اسلامى باشد تا با زدودن زنگارهاى خودخواهى و خودکامگى، خکومت فردى و استبدادى روز به روز به سوى آزادى، عدالت اجتماعى، حاکمیت قانون خدا و رعایت حقوق و حرمت دیگران گام سپارد. تنها در این صورت است که به فلسفه و اسرار حج توجه شده است. [ نظرات / امتیازها ]

1- آنچه را خداوند محترم داشته، گرامى بداریم. «و مَن یُعظّم حُرُمات اللّه» (دستورات الهى را با احترام و عظمت یاد کنیم و در اجراى آنها، با نشاط و حسّاس باشیم)
2- احترام به قوانین و مقدّسات الهى به نفع خود ماست. «فهو خیرٌ له» و پاداش این احترام نزد خداوند است. «عند ربّه»
3- اصل در چهارپایان، حلال بودن آنهاست، مگر دلیل خاصّى از وحى داشته باشیم. «اُحِلّت - الاّ ما یُتلى»
4- بت پرستى، آلودگى است. «فاجتَنِبوا الرّجس مِنَ الاَوثان» (مراسم حج و قربانى با شرک و بت‏پرستى آمیخته بود). «فاجتَنِبوا» [ نظرات / امتیازها ]