«خُسْر» : در متن آمده استتوضیح :
 تعریف و ریشه‌یابی واژه:
واژه «خُسْر» از ریشه «خَ سِ رَ» در زبان عربی مشتق شده و به معنای نقصان، زیان، هلاکت، و گمراهی است. در لغت‌شناسی عربی، «خَسِرَ» به معنای از دست دادن قسمتی از سرمایه یا تمامی آن است (خلیل بن احمد، ذیل «خَسِرَ»؛ زمخشری، 1342-1343ش، قسم 2، ص 527). «خُسران» با گسترش معنایی خود به حالتی اشاره دارد که در آن، نه تنها مادیات بلکه معنویات و کمالات انسان نیز از دست می‌روند، به ویژه در دنیای آخرت. این واژه در قرآن کریم 65 مرتبه و در 60 آیه به اشکال مختلف صرفی ذکر شده است.

 مترادف‌ها و واژه‌های هم‌ریشه:
در قرآن، واژه‌های مترادف و هم‌ریشه با « خُسْر» به‌طور مکرر آمده است که از جمله آن‌ها می‌توان به «تَبّ» (غافر: 37)، «تَتبیب» (هود: 101)، «خَابَ» (ابراهیم: 15؛ طه: 61) و «خائِبین» (آل‌عمران: 127) اشاره کرد. این کلمات نیز در معانی مشابه به «خسران» به کار می‌روند، یعنی از دست دادن یا ناکامی در رسیدن به هدف یا سعادت حقیقی.

 مصادیق خسران در قرآن:
خسران در قرآن به چندین مصداق اشاره دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
 کفر و بی‌ایمانی:
خسران اصلی‌ترین معنای خود را در بی‌ایمانی و کفر انسان‌ها نسبت به خداوند نشان می‌دهد. این نوع از خسران، بر خلاف زیان‌های دنیوی که ممکن است موقتاً جبران شوند، یک زیان ابدی و غیرقابل بازگشت است. در آیه 39 سوره فاطر آمده است: «وَ تَرَاهُمْ یُهْرَعُونَ فِیهِ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْشَرُونَ إِلَى رَبِّهِمْ خَاسِرِینَ».
این موضوع نشان‌دهنده رابطه مستقیم میان کفر و خسران است.
 خسران اعمال:
افرادی که در دنیا به کارهای شایسته دست نمی‌زنند، در آخرت به عنوان خاسران اعمال خود شناخته می‌شوند. در آیه 103-105 سوره کهف آمده است: «أُو۟لَـٰٓئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا۟ أَنفُسَهُمْ وَ أَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ...». این دسته از انسان‌ها که در زندگی دنیوی خود اعمال صالح انجام نداده‌اند، در روز قیامت به جبران‌ناپذیری خسران خود پی خواهند برد.

 کسانی که ایمان را در برابر دنیا می‌فروشند:
کسانی که به دلیل مصلحت‌پرستی و تعلق به دنیا از ایمان خود دست می‌کشند، در آیه 11 سوره حج مورد اشاره قرار گرفته‌اند: «خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ ذَٰلِکَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُ». این نشان‌دهنده خسرانی است که هم دنیای آنها را نابود می‌کند و هم آخرتشان را.

 انواع خسران:
خسران در قرآن به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
 خسران مادی:
این نوع خسران به از دست دادن منابع مادی مانند مال، مقام و لذت‌های دنیوی اشاره دارد که در قرآن نیز ذکر شده است (غافر: 37؛ آل عمران: 127). اما این نوع خسران در نهایت محدود و موقتی است.
«وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا۟ رَبُّنَاۖ أَعْجِلْ لَنَا قِطَّنَا قَبْلَ یَوْمِ ٱلْحِسَابِ»( غافر/37)
(و کسانی که کفر ورزیدند گفتند: پروردگارا! عذابمان را قبل از روز حساب برای ما تسریع کن.)
این آیه به نوعی اشاره به کسانی دارد که در دنیا به دنبال لذت‌های مادی و فوری هستند و در نتیجه، از عذاب اخروی غافل می‌مانند.
 خسران معنوی:
خسران واقعی، از دست دادن ایمان، ارزش‌های معنوی و کمالات انسان است که نه تنها در این دنیا،
بلکه در آخرت نیز پیامدهای جبران‌ناپذیر دارد. این نوع خسران در آیات مختلفی مانند زمر: 15 و کهف: 103-105 تبیین شده است.
«فَاعْبُدُوا۟ مَا شِئْتُمْ مِنْ دُونِهِۦۚ قُلْ إِنَّ ٱلْخَٰسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا۟ أَنفُسَهُمْ وَءَٰلِیهِمْ یَوْمَ ٱلْقِیَٰمَةِۖ أَلَا ذَٰلِکَ هُوَ ٱلْخُسْرَٰنُ ٱلْمُبِینُ» (زمر/ 15)
(پس جز او هر چه می‌خواهید بپرستید. بگو: زیانکاران کسانی هستند که در روز قیامت خود و خانواده‌شان را به زیان افکندند. بدانید که این همان زیان آشکار است.)
این آیه اشاره به خسران معنوی دارد که در آن انسان‌ها نه تنها از نیک‌بختی اخروی خود محروم می‌شوند، بلکه کسانی که به خطای خود ادامه می‌دهند، به خود و خانواده‌شان زیان می‌زنند.

 عوامل خسران: عوامل مختلفی در قرآن برای وقوع خسران ذکر شده‌اند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
 کفر و انکار حق:
عدم پذیرش ایمان و انکار آیات الهی باعث بروز خسران در دنیا و آخرت می‌شود. در آیه 82 سوره إسراء آمده است: «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَ لَا یَزِیدُ الظَّـٰلِمِینَ إِلَّا خَسَارًا». کسانی که قرآن را نمی‌پذیرند و از آن فاصله می‌گیرند، به خسران افزوده می‌شود.

 نافرمانی از خداوند:
کسانی که در برابر فرمان خداوند سرکشی می‌کنند و از راه‌های هدایت دور می‌شوند، دچار خسران می‌شوند. در آیه 16 سوره عصر آمده است: «إِنَّ الإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّـٰلِحَاتِ وَ تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ»، که نشان‌دهنده اهمیت ایمان و عمل صالح در رهایی از خسران است.
 راه‌های نجات و رهایی از خسران.
برای رهایی از خسران و نجات از عذاب آخرت، قرآن راه‌هایی را پیشنهاد کرده است:
ایمان و عمل صالح:
ایمان به خدا و عمل صالح اولین و مهم‌ترین راه رهایی از خسران است. همانطور که در سوره عصر بیان شده است، تنها کسانی که ایمان دارند و اعمال صالح انجام می‌دهند از خسران نجات می‌یابند.
 توصیه به حق و صبر:
سفارش به یکدیگر برای پیروی از حق و صبر در برابر مشکلات زندگی، از دیگر عواملی است که به خروج از خسران کمک می‌کند. در آیه 3 سوره عصر آمده است: «وَ تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ».
 اطاعت از قرآن و پیامبر:
یکی از راه‌های رهایی از خسران در قرآن، اطاعت از خداوند و پیامبر است. در این راستا، قرآن کریم به شدت بر پیروی از دستورات پیامبر اسلام و کتاب الهی تأکید کرده است. در آیه 7 سوره توبه، به وضوح آمده است:
«فَأَطِیعُوا۟ اللّهَ وَرَسُولَهُۥ إِنْ کُنتُمْ مُؤْمِنِینَ»
(و اگر شما مؤمن هستید، پس از خدا و رسولش اطاعت کنید).
این آیه به ارتباط مستقیم ایمان و اطاعت از قرآن و پیامبر اشاره دارد و بیان می‌کند که تنها با پیروی از دستورات قرآن و پیامبر می‌توان از خسران واقعی و آسیب‌های آن رهایی یافت. کسانی که از این مسیر منحرف می‌شوند، در واقع خود را به خطر می‌اندازند و در معرض عذاب اخروی قرار می‌گیرند.

« قول حُسن » : در متن آمده استتوضیح :
 تعریف و مفاهیم زبانی
حُسن در لغت، جمع حِسان، وصف بوده و به معنای زیبایی و نیکویی است (راغب اصفهانی، 1388 ش، ذیل واژه حسن). در قرآن، حُسن هم به صورت مصدر و هم به صورت اسم آمده است. راغب اصفهانی حُسن را به عنوان هر چیز سرورآور و خوشایند تعریف کرده است که شامل هر دو معنای زیبایی و نیکویی می‌شود.

جایگاه «قول حسن» در قرآن
اصطلاح قول حسن تنها یک بار در قرآن کریم، در آیه 83 سوره بقره، آمده است:

«وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِنْکُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ»

در این آیه، قول حسن به معنای رفتار، معاشرت و اخلاق نیکو در ارتباط با دیگران آمده است.

 تحلیل دستوری و بلاغی
 فعل «قُولُوا»: این فعل به صورت امر آمده که نشان‌دهنده‌ی وجوب و ضرورت نیکو سخن گفتن است.
 کلمه «لِلنَّاسِ»: اسم جنس بوده و همه‌ی مردم را شامل می‌شود، اعم از خویشاوند و بیگانه، مسلمان و غیرمسلمان.
 کلمه «حُسْنًا»: با ضمه‌ی حرف «ح» آمده که نشانه‌ی مبالغه در کلام است. این تأکید نشان می‌دهد که سخن گفتن باید نمود و نشانه‌ی زیبایی باشد. این هدف وقتی محقق می‌شود که کلام از بیماری‌های درونی (سستی و بی‌دلیلی) و آسیب‌های بیرونی (فحاشی و تندزبانی) منقح باشد.

 تأثیرات اجتماعی و اخلاقی قول حسن
گستردگی اثرگذاری:
قول حسن یک اصل فراگیر است که موجب ایجاد وحدت و همبستگی میان انسان‌ها می‌شود.
 ارتباط با مفهوم احسان:
کلمه‌ی «احسان» در آیه‌ی مذکور، حقوق طبیعی‌ای را که خداوند در نهاد بشر نهاده و بر آن میثاق گرفته است، بیان می‌کند. این احسان ابتدا شامل والدین، اقارب، یتیمان و مساکین می‌شود و سپس در سطح وسیع‌تر به عموم مردم گسترش می‌یابد.

 رابطه‌ی قول حسن با عبادت و اخلاق اجتماعی:
قرآن پس از امر به یکتاپرستی و احسان، قول حسن را به عنوان میثاقی برای تعامل صحیح با مردم مطرح می‌کند. این نشان می‌دهد که خیر و صلاح باید از محیط خانواده به جامعه گسترش یابد.
تمایز بین «حُسن» و «احسان»: «احسان» به معنای رساندن نیکی به دیگران است، اما حُسن به معنای ظهور و بروز نیکی در گفتار و رفتار می‌باشد.

 رضایت الهی:
از دیگر آثار قول حسن، خشنودی و رضایت خداوند است که شامل حال بندگان نیکوگفتار می‌شود.

 نتیجه‌گیری
قول حسن یکی از اصول اساسی در روابط اجتماعی و اخلاق اسلامی است که قرآن کریم آن را به عنوان یک وظیفه و میثاق الهی مطرح کرده است. گستره‌ی تأثیر آن از محیط خانواده فراتر رفته و به سطح جامعه و تعاملات بین‌المللی می‌رسد. رعایت قول حسن نه تنها موجب همبستگی و انسجام اجتماعی می‌شود، بلکه رضایت الهی را نیز در پی دارد.

«مُرْجِفُونَ» : در متن آمده است.توضیح :

«مُرْجِفُونَ»
 ریشه‌شناسی و تحلیل دستوری واژه
واژه « مُرْجِفُونَ » از ریشه ثلاثی مجرد (رَ-جَ - فَ) گرفته شده است که به معنای اضطراب، تزلزل و ناآرامی است. این واژه در باب افعال به صورت «ارجاف» به کار رفته که مفهوم آن اشاعه اخبار نادرست، ایجاد اضطراب و فتنه‌انگیزی است. مرجفون اسم فاعل جمع از باب افعال است که به معنای شایعه‌پراکنان و کسانی که با انتشار اخبار نادرست، جامعه را دچار تشویش و تزلزل می‌کنند می‌باشد.
«مُرْجِفُونَ» و جایگاه آن در قرآن
این واژه در آیه ۶۰ سوره احزاب آمده است:
«لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذینَ فی قُلُوبِهِم مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدینَةِ لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لَا یُجَاوِرُونَکَ فِیهَا إِلَّا قَلِیلًا».

این آیه به صراحت بیان می‌دارد که «مُرْجِفُونَ»، در کنار منافقان و بیماردلان، افرادی هستند که با انتشار اخبار نادرست و شایعات، جامعه را دچار تشویش و ناپایداری می‌سازند. ارجاف در این سیاق، نه صرفاً دروغ‌پردازی، بلکه ابزاری برای تزلزل روحی و روانی امت اسلامی است.

واژه‌های هم‌معنا و مرتبط با «ارجاف» در قرآن
در قرآن کریم، مفاهیم متعددی با ارجاف قرابت معنایی دارند که همگی به نوعی دروغ‌پردازی، شایعه‌سازی و ایجاد اغتشاش فکری در جامعه را در بر می‌گیرند:

 خَراصون:
« قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ » (ذاریات/10)
به معنای گمانه‌زنندگان و دروغ‌پردازانی که بدون علم، سخن می‌گویند و حقایق را تحریف می‌کنند.

 افک :
« إِنَّ الَّذینَ جاؤُ بِالْإِفْکِ عُصْبَةٌ مِنْکُمْ لا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَکُمْ بَلْ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ لِکُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اکْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ وَ الَّذی تَوَلَّی کِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذابٌ عَظیمٌ » (نور/11)
تهمت بزرگی که به قصد فریب و انحراف جامعه ساخته می‌شود، مانند ماجرای «افک» که در سوره نور به آن اشاره شده است.
 قول زور :
«... وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ.» (حج/30)
سخن دروغ و ناروا که به قصد فتنه‌انگیزی و فریب مردم گفته می‌شود.

 افساد :
« أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَ لکِنْ لا یَشْعُرُونَ.»
هر نوع اقدامی که سبب تضعیف انسجام اجتماعی و گسترش هرج‌ومرج در جامعه شود.

 نجوی:
« إِنَّمَا النَّجْوی‏ مِنَ الشَّیْطانِ لِیَحْزُنَ الَّذینَ آمَنُوا...» (مجادله /10)
سخنان پنهانی و درگوشی که به نیت ایجاد بدبینی و اختلاف میان مردم رد و بدل می‌شود.

 تهمت و بهتان :
« وَ لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ ما یَکُونُ لَنا أَنْ نَتَکَلَّمَ بِهذا سُبْحانَکَ هذا بُهْتانٌ عَظیمٌ.» (نور/16)
نسبت دروغ و بی‌اساس دادن به دیگران که به بدنامی و آشوب اجتماعی منجر می‌شود.

 وسوسه :
« مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ . الَّذی یُوَسْوِسُ فی‏ صُدُورِ النَّاسِ.»
القائات شیطانی که منجر به اضطراب، دودلی و نگرانی در میان مردم می‌شود.

 این واژه‌ها، هرچند تفاوت‌های معنایی خاص خود را دارند، اما در مجموع نشانگر تلاش دشمنان داخلی و خارجی برای ایجاد اختلال در انسجام جامعه ایمانی هستند.

 مجازات و نحوه برخورد با «مُرْجِفُونَ»
قرآن کریم، برای مقابله با «مُرْجِفُونَ»، علاوه بر تحذیر و هشدار، سیاست‌های بازدارنده و قاطعانه را نیز مطرح کرده است:

 افشاگری و تهدید به اخراج:
«لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لَا یُجَاوِرُونَکَ فِیهَا إِلَّا قَلِیلًا» (احزاب، ۶۰)این تعبیر نشان می‌دهد که اگر این افراد از کردار خود دست برندارند، از جامعه اسلامی طرد خواهند شد.

 محرومیت از حقوق اجتماعی:
در فقه اسلامی، کسانی که به نشر شایعات دروغین برای تضعیف مسلمانان اقدام کنند، از برخی حقوق مانند همراهی با سپاه اسلام و بهره‌مندی از غنائم جنگی محروم می‌شوند.

 تربیت فرهنگی و آگاهی‌بخشی:
اسلام با تاکید بر تقوای زبانی، انتقال اخبار از منابع موثق و پرهیز از ظن و گمان‌های بی‌اساس، جامعه را در برابر مرجفون واکسینه می‌کند.

 نتیجه‌گیری
واژه «مُرْجِفُونَ» در قرآن، فراتر از یک اصطلاح، نشانه‌ای از تهدید امنیت روانی و اجتماعی یک امت است. قرآن با شناخت دقیق از شگردهای شایعه‌پراکنان و اضطراب‌آفرینان، هم شیوه‌های آنان را افشا می‌کند و هم راهبردهای مقابله‌ای محکم و قاطع را ارائه می‌دهد. بررسی واژگان مرتبط همچون خراصون، افک، قول زور و وسوسه نشان می‌دهد که ارجاف، در کنار سایر ابزارهای جنگ روانی، همواره خطری برای ثبات و انسجام جامعه ایمانی بوده است.
این آموزه قرآنی، چراغ راهی برای عصر حاضر نیز هست، عصری که در آن اخبار جعلی و اطلاعات نادرست، ایمان‌ها را متزلزل و دل‌ها را مشوش می‌سازد. پس بایسته است که با هوشیاری و بصیرت، همان راهی را در پیش گرفت که قرآن و سنت پیامبر ترسیم کرده‌اند.

« قَوْلاً لَیِّناً » : در متن آمده استتوضیح :
1. تعریف واژه «لین» از نظر لغوی و اصطلاحی
 واژه «لین» (لَیِّن) در زبان عربی از ریشه ثلاثی مجرد «لان - یلین» (لینًا و لیانًا) گرفته شده است. این فعل به معنای «نرم شدن» و «ملایم گشتن» به‌کار می‌رود و در برابر خشونت و سختی قرار دارد. به‌طور خاص، «لین» در معنای نرمی و لطافت در برابر زبری و خشونت به‌کار می‌رود و به‌عنوان یک ویژگی اخلاقی و رفتاری، هم در گفتار و هم در رفتار انسان‌ها مورد تأکید قرار دارد.

2. کاربرد واژه «لین» در قرآن
 در قرآن کریم، واژه «لین» به‌ویژه در مورد گفتار، رفتار و همچنین حالت قلبی به‌کار رفته است. این واژه به‌طور خاص در برخی از مهم‌ترین آیات قرآن برای نشان دادن اهمیت نرمی در تعاملات انسانی و دعوت به دین به‌کار می‌رود.

2.1. قول لین در گفتار
«قول لین» به معنای سخن نرم و ملایم است که در قرآن کریم به‌ویژه در مواقعی که با کسانی چون فرعون یا پدر حضرت ابراهیم (ع) مواجهه صورت می‌گیرد، توصیه شده است. به‌عنوان مثال:

« فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَیِّنًا لَّعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشَىٰ » (سوره طه، آیه 44)
ترجمه: «پس با او سخنی نرم بگویید، اینکه پند گیرد یا از خدا بترسد.»
این آیه به‌ویژه اهمیت نرمی در گفتار را حتی در برابر سرسخت‌ترین طاغیان، همچون فرعون، نشان می‌دهد و بر این نکته تأکید دارد که گاهی نرمی و ملایمت می‌تواند از خشونت مؤثرتر باشد.

2.2. نرمی در رفتار
نرمی تنها محدود به گفتار نیست؛ بلکه در رفتار نیز به‌شدت مورد تأکید قرار گرفته است. نمونه بارز آن در تعاملات پیامبر اسلام (ص) دیده می‌شود:

« فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ... » (سوره آل‌عمران، آیه 159)
ترجمه: «پس به‌سبب رحمت الهی با آنان نرم‌خو شدی، و اگر تندخو و سخت‌دل بودی، قطعاً از پیرامونت پراکنده می‌شدند.»

در این آیه، نرمی در رفتار پیامبر (ص) به‌عنوان یکی از عوامل اصلی در جذب مردم به اسلام و موفقیت در هدایت آن‌ها معرفی شده است.

2.3. نرمی قلب و تاثیر آن در هدایت
قرآن کریم همچنین نرمی قلب در برابر ذکر الهی را به‌عنوان یک ویژگی مهم انسانی معرفی کرده است:
«ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ » (سوره زمر، آیه 23)
ترجمه: «سپس پوست و قلب‌هایشان در برابر ذکر خدا نرم می‌شود.»
این آیه بیانگر این است که نرمی قلب در برابر یاد خدا، موجب تحول در روح و رفتار انسان می‌شود.

3. تحلیل و بررسی ویژگی‌های قول لین در قرآن
نرمی در گفتار:
قرآن کریم نرمی در گفتار را یکی از ویژگی‌های برجسته پیامبران و مؤمنان می‌داند. گفتار نرم و ملایم نه‌تنها از خشونت پرهیز می‌کند، بلکه باعث جذب بیشتر مخاطب به پیام‌های الهی می‌شود.

نرمی در رفتار:
نرمی تنها در گفتار محدود نمی‌شود. رفتار مهربان و متواضعانه با دیگران نیز از ویژگی‌های بارز شخصیت‌های قرآنی است که در دعوت به خداوند و هدایت مردم مؤثر بوده است.

نرمی در برابر قساوت:
قرآن به‌ویژه در آیات مختلف، نرمی در مقابل قساوت قلب‌ها و رفتارهای خشونت‌آمیز را توصیه کرده است. این نرمی می‌تواند موجب تغییرات درونی در فرد و پذیرش پیام‌های الهی شود.

4. جمع‌بندی:
 واژه «لین» در قرآن کریم به‌معنای نرمی، لطافت و ملایمت است و در ارتباطات انسانی به‌ویژه در گفتار و رفتار با دیگران کاربرد دارد. این واژه در قرآن بیشتر در زمینه دعوت به خدا و هدایت انسان‌ها به‌کار رفته است و تأکید بر نرمی به‌عنوان روشی مؤثر برای جذب قلب‌ها و هدایت افراد دارد.
قول لین در قرآن به‌معنای سخن نرم و ملایم است که در برابر خشونت و سختی قرار دارد. این مفهوم در آیات مختلف قرآن تأکید شده است و به‌ویژه در مواجهه با مخالفان سرسخت و در دعوت به دین، بر اهمیت گفتار و رفتار نرم و مؤثر تأکید شده است. «قول لین» تنها به گفتار محدود نمی‌شود بلکه شامل نحوه رفتار و تعامل با دیگران نیز می‌شود. این ویژگی اخلاقی می‌تواند موجب موفقیت در تبلیغ دین و اصلاح جامعه گردد.

« لین » : «نرم شدن» و «ملایم گشتن» . این واژه در برابر « خشونت و سختی » قرار دارد.

«قول بلیغ» : در متن آمده است.توضیح :

 قول بلیغ به معنای سخنی نافذ، قاطع و روشن است که حقیقت را برای مخاطب آشکار ساخته و بر قلب و جان او تأثیری عمیق می‌گذارد. این تعبیر در آیه ۶۳ سوره نساء برای سخنی به‌کار رفته است که موجب آگاهی‌بخشی و تنبیه مخاطب می‌شود، به گونه‌ای که هیچ راهی برای انکار یا عذرآوری باقی نمی‌گذارد:

"أُو۟لَـٰئِکَ ٱلَّذِینَ یَعْلَمُ ٱللَّهُ مَا فِى قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَعِظْهُمْ وَقُل لَّهُمْ فِىٓ أَنفُسِهِمْ قَوْلًۭا بَلِیغًۭا"
(آنان کسانی هستند که خداوند از آنچه در دل‌هایشان است آگاه است، پس از آنان روی بگردان و اندرزشان ده و با سخنی نافذ و رسا با آنان سخن بگو.)

واژه «بلیغ» در لغت به معنای سخنی کامل، اثرگذار، واضح و رسا است. این کلمه از «بلاغت» گرفته شده که در اصل به معنای «رسیدن به مقصود» است. در اصطلاح، بلاغت به مطابقت کلام با مقتضای حال اطلاق می‌شود، به نحوی که بیشترین تأثیر را بر شنونده بگذارد.

ازاین‌رو، قول بلیغ سخنی است که روشنگرانه، قاطع و نافذ باشد و حقیقت را به گونه‌ای بیان کند که در دل و جان مخاطب نفوذ کند. قرآن کریم این تعبیر را در آیه مذکور به معنای «سخنی رسا و اثرگذار» به‌کار برده است، تا سخن حق در جان انسان‌ها تأثیر عمیق بگذارد و آنان را به سوی حقیقت رهنمون سازد.

 کاربردهای قول بلیغ در قرآن و زندگی اجتماعی

۱. لزوم بیان نافذ و تأثیرگذار در موعظه:
قول بلیغ باید چنان باشد که مخاطب حقیقت را درک کرده و از عواقب اعمال خود آگاه شود.
این سخن باید شنونده را به اندیشه و اصلاح رفتار سوق دهد.

۲. نقش موعظه و تذکر در هدایت افراد:
قول بلیغ حقیقت را برای مخاطب آشکار کرده و او را نسبت به اعمالش متنبه می‌سازد.
هدف از این نوع سخن، تأثیرگذاری عمیق بر دل‌ها و قانع‌سازی مخاطب است، به گونه‌ای که هیچ عذری برای او باقی نماند.
۳. روش برخورد با افراد نفاق‌پیشه:
خداوند به پیامبر (ص) دستور می‌دهد که از منافقان اعراض کند، اما همچنان آنها را موعظه نماید.
قول بلیغ علاوه بر تأثیرگذاری، باید موجب اصلاح و تغییر درونی افراد گردد.

۴. کاربرد در روابط اجتماعی و مدیریت جامعه:

الف) تأکید بر گفتگوهای مؤثر و هدفمند.
در مواجهه با افراد ناصادق، به جای درگیری و دشمنی، باید از سخنان نافذ، دقیق و هشداردهنده استفاده کرد که وجدان آنها را بیدار کند.

ب) روش برخورد با افراد متزلزل.
این آیه نشان می‌دهد که برخورد با افرادی که نیت‌های پنهان دارند، نباید صرفاً بر پایه تقابل باشد، بلکه باید از شیوه‌های مؤثر تربیتی استفاده شود.

ج) استفاده در مدیریت اجتماعی.
رهبران و مدیران باید در تذکرات و نصایح خود از شیوه‌هایی بهره ببرند که مستقیماً بر قلب و ذهن مخاطب اثر بگذارد، بدون آنکه او را به لجاجت یا سرسختی بیشتر سوق دهد.

د) تأثیرگذاری بر تغییر رفتار.
در اصلاح رفتارهای نادرست، به جای روش‌های تند و افشاگرانه، باید از سخنانی استفاده شود که بر ضمیر مخاطب اثر کند و او را متوجه پیامدهای رفتار خود سازد.

 نتیجه‌گیری:
انسان‌ها به طور عمده از طریق گفت‌وگو با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و خداوند نیز بر سخن گفتن به شیوه‌ای درست، محترمانه و مؤثر توصیه کرده است. از این رو، استفاده از قول بلیغ در روابط اجتماعی و دینی ضروری است. به عبارت دیگر، باید سخنی گفت که محکم، مستدل و تأثیرگذار باشد تا حجت بر افراد تمام شود و هیچ راهی برای انکار باقی نماند.

«بلیغ» : در متن آمده استتوضیح :
واژه «بلیغ» در زبان عربی صفت مشبهه از ریشه ثلاثی مجرد «بَ لَ غَ » است که بر ثبوت و پایداری معنا دلالت دارد. این واژه از باب فَعِیل (فعیل به معنای فاعل) آمده و به معنای «رسا ، مؤثر ، رسیدن، کامل شدن، انتها یافتن » است.
به عبارت دیگر، به معنای سخنی است که به کمال رسیده، اثرگذار، واضح و رسا باشد.

« قَوْلٌ مَعْرُوفٌ » : « سخن نیکو، پسندیده و شایسته‌ای است که در چارچوب اخلاق، عقل و شرع مقبول بوده و با نرمی، احترام و حکمت بیان می‌شود.»توضیح :
واژه «معروف» از ریشه «عَ رَ فَ » گرفته شده است که به معنای چیزی است که در فرهنگ عمومی شناخته شده و مورد پذیرش است. در قرآن کریم، «قول معروف» به معنای سخن پسندیده و نیکو به کار رفته است؛ سخنی که محکم، شفاف و فاقد هرگونه کنایه و شائبه باشد. چنین گفتاری باید در تعاملات انسانی رعایت شود، به‌ویژه در برخورد با نیازمندان، یتیمان و افراد آسیب‌پذیر.

کاربردهای «قول معروف» در قرآن

۱. در روابط اقتصادی و مالی :

 « وَ لَا تُؤْتُواْ السُّفَهَاءَ أَمْوَالَکُمُ الَّتىِ جَعَلَ اللَّهُ لَکمُ‏ْ قِیَامًا وَ ارْزُقُوهُمْ فِیهَا وَ اکْسُوهُمْ وَ قُولُواْ لَهُمْ قَوْلًا مَّعْرُوفًا» (سوره نساء، آیه ۵)
در این آیه، «قول معروف» به معنای برخوردی شایسته با سفیهان است، به‌گونه‌ای که کرامت انسانی آنها حفظ شود.

 « قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَیْرٌ مِّن صَدَقَةٍ یَتْبَعُهَا أَذًى» (سوره بقره، آیه ۲۶۳)
این آیه تأکید دارد که سخن نیکو و گذشت، بر صدقه‌ای که همراه با آزار و منت باشد، برتری دارد.

۲. در حقوق خانواده :

 « وَ لَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیمَا عَرَّضْتُم بِهِ مِنْ خِطْبَةِ النِّسَاءِ ... إِلَّا أَن تَقُولُواْ قَوْلًا مَّعْرُوفًا» (سوره بقره، آیه ۲۳۵)
در این آیه، «قول معروف» به معنای پیشنهاد ازدواج به زنان بیوه با لحنی محترمانه و بدون ایجاد ناراحتی است.

۳. در رفتار اجتماعی و عمومی :

 « وَ إِذَا حَضرَالْقِسْمَةَ أُوْلُواْ الْقُرْبىَ‏ وَ الْیَتَامَى‏ وَ الْمَسَاکِینُ فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ وَ قُولُواْ لَهُمْ قَوْلًا مَّعْرُوفًا» (سوره نساء، آیه ۸)
در این آیه، توصیه شده است که هنگام تقسیم ارث، حتی به کسانی که سهمی ندارند، با نرمی و احترام سخن گفته شود.

 « وَ قُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا » (سوره بقره، آیه ۸۳)
این تعبیر، مصداق گسترده‌ای از «قول معروف» است که شامل همه افراد جامعه، بدون توجه به دین و مذهب آنها می‌شود.

تأثیر «قول معروف» در جامعه :

 تحکیم بنیان خانواده: از آنجا که بیشترین کاربرد «قول معروف» در مسائل خانوادگی است، می‌توان نتیجه گرفت که ارتباطات سالم خانوادگی، مقدمه‌ای برای اصلاح جامعه است.

 افزایش همبستگی اجتماعی: رعایت «قول معروف» در برخورد با نیازمندان، سفیهان و یتیمان موجب تقویت انسجام اجتماعی و کاهش کدورت‌ها می‌شود.

 بهبود فرهنگ عمومی: به‌کارگیری سخن نیکو در تعاملات عمومی، فضایی اخلاقی و انسانی در جامعه ایجاد می‌کند.

نتیجه‌گیری :

«قول معروف» یکی از اصول بنیادین اخلاقی در قرآن کریم است که در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی به‌کار می‌رود. این مفهوم، که بیانگر گفتاری نیکو، محترمانه و مبتنی بر انصاف است، موجب تقویت پیوندهای انسانی و ایجاد جامعه‌ای سالم و پایدار می‌شود. از این رو، ترویج فرهنگ «قول معروف» در تمامی سطوح جامعه، از مهم‌ترین عوامل تحقق سبک زندگی قرآنی است.

«قول میسور» : به سخنی نرم و با احترام ، به گونه‌ای که فرد نیازمند را دلگرم و امیدوار می‌سازد، حتی اگر کمک مادی امکان ‌پذیر نباشد.توضیح :
«قول میسور» به سخنی اطلاق می‌شود که به‌طور ویژه در شرایطی که انسان توان کمک مالی یا مادی ندارد، بیان می‌شود. این نوع گفتار به‌گونه‌ای است که به‌طور هم‌زمان موجب تسلی خاطر نیازمند و عدم ناامیدی او می‌شود. در قرآن کریم، این واژه به معنای سخنی نرم، محترمانه و امیدوارکننده است که در شرایط دشوار به‌ویژه برای فقرا و سائلان به کار می‌رود.

آیات مرتبط با «قول میسور»:

«وَ إِمّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغاءَ رَحْمَةٍ مِنْ رَبِّکَ تَرْجُوها فَقُلْ لَهُمْ قَوْلًا مَیْسُورًا» (اسراء / 28)
(و هرگاه از آنان [مستمندان] روی بگردانی، و انتظار رحمت پروردگارت را داشته باشی تا گشایشی در کارت پدید آید و به آن‌ها کمک کنی، با گفتار نرم و آمیخته با لطف با آن‌ها سخن بگو!)
در این آیه، خداوند به پیامبر دستور می‌دهد که در مواجهه با سائلان و نیازمندان، حتی اگر قادر به کمک مالی نیست، باید با آنان به‌گونه‌ای سخن بگوید که نه تنها دل‌شکسته نشوند، بلکه همچنان امید به آینده و رحمت الهی در دلشان زنده بماند.

«وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنهَرْ» (ضحی / 10)
(و از سائلان روی‌گردان مشو.)
این آیه نشان‌دهنده اهمیت نرمی و محبت در برخورد با کسانی است که از دیگران کمک می‌طلبند. باید با آنها به‌گونه‌ای سخن گفته شود که احساس طرد و ناامیدی نکنند، بلکه همچنان امید به دریافت کمک داشته باشند.

ویژگی‌های «قول میسور»:

نرمی و ادب در گفتار:
«قول میسور» به‌طور خاص به سخنانی اشاره دارد که در شرایط دشوار و زمانی که انسان قادر به کمک مالی یا مادی نیست، بیان می‌شود. این سخن باید به‌گونه‌ای باشد که طرف مقابل احساس ناخوشایندی نکند و امید به آینده پیدا کند. در واقع، «قول میسور» سخنی است که با لطافت و احترام بیان می‌شود، به‌گونه‌ای که فرد نیازمند از این گفتار احساس راحتی و آرامش نماید.

امیدبخشی و تسلای خاطر:
اگر فرد نتواند به نیازمندی کمک کند، باید با سخنان خود به او امید و دلگرمی بدهد. این نوع گفتار موجب می‌شود که فرد همچنان احساس نکند که طرد شده است و امید خود را به رحمت الهی و آینده حفظ کند.

توجه به وضعیت نیازمندان:
یکی از جنبه‌های مهم «قول میسور»، در نظر گرفتن وضعیت فرد نیازمند است. سخن باید به‌گونه‌ای باشد که فرد نتواند به‌راحتی آن را رد کند و درک کند که عذر و دلیلی موجه برای عدم کمک وجود دارد. این نوع گفتار از درک و احساس مسئولیت نسبت به دیگران برخاسته است و انسان را به ابراز محبت و همدلی با نیازمندان دعوت می‌کند.

نقش «قول میسور» در روابط انسانی:

«قول میسور» به‌ویژه در تعاملات با فقرا و مستمندان باید نشان‌دهنده روحیه انسان‌دوستی، همدلی و احترام باشد. در شرایطی که فرد قادر به کمک مالی نیست، سخن گفتن به‌گونه‌ای که دل دیگران شکسته نشود، حائز اهمیت است. این نوع گفتار می‌تواند تاثیرات عمیقی در روابط انسانی بگذارد و سبب تقویت اعتماد و همبستگی در جامعه شود.

نتیجه‌گیری:
«قول میسور» در قرآن کریم به معنای سخن نیکو، نرم و محترمانه است که به‌ویژه در مواقعی که فرد قادر به کمک مالی نیست، باید با گفتاری امیدبخش و دلگرم‌کننده، دل نیازمندان را تسلی بخشید و از آن‌ها پشتیبانی روحی به عمل آورد. این نوع گفتار نه تنها در قرآن به‌عنوان یک دستور اخلاقی مطرح شده است، بلکه راه‌گشای روابط اجتماعی سالم و همدلانه است.

«قول کریم» : سخن محترمانه، مؤدبانه و پر از احترام ، که در آن ارزش و کرامت انسانی رعایت شده و موجب عزت و محبت طرف مقابل می‌شود.توضیح :
«قول کریم» در قرآن به سخن محترمانه، مؤدبانه و با کرامت اشاره دارد که در آن احترام، محبت و ارزش به طرف مقابل منتقل می‌شود. این نوع گفتار نه تنها از هر گونه بی‌احترامی به دور است، بلکه موجب عزت و کرامت انسان‌ها می‌شود. در قرآن کریم، «قول کریم» به ویژه در ارتباط با والدین و دیگران در موقعیت‌های مختلف، مورد تأکید قرار گرفته است.

مستندات قرآنی:

«وَقُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیمًا» (اسراء / 23)
(و به آنان سخن محترمانه و مودبانه بگو.)
این آیه، به دستور خداوند به پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله) اشاره دارد که در گفتار با والدین، باید از «قول کریم» استفاده کند، به‌ویژه در زمانی که آن‌ها درخواست یا خواهشی دارند. این نوع گفتار باید بر پایه احترام و ارزش متقابل باشد.

« وَوَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حُسْنًا »(عنکبوت / 8)
(و به انسان سفارش کردیم که با پدر و مادر خود به بهترین نحو رفتار کند.)
در این آیه، خداوند از انسان می‌خواهد که با پدر و مادر خود با کلامی محترمانه و به‌منظور احترام به مقام آن‌ها، سخن بگوید.

ویژگی‌های «قول کریم»

گفتار محترمانه و شایسته:
گفتاری که در آن فرد با ادب و احترام به طرف مقابل سخن می‌گوید.
سخن زیبا و دلنشین:
سخن کریمانه باید لطیف و مؤثر باشد، هم در معنای محتوا و هم در نحوه بیان.
گفتاری پر از محبت و عاطفه:
این نوع گفتار باید همراه با محبت و توجه باشد که به طرف مقابل احساس عزت و احترام دهد.

 نتیجه‌گیری: «قول کریم» در قرآن به معنای گفتاری است که در آن کرامت، احترام و محبت رعایت شده باشد. این نوع گفتار در تمامی زمینه‌ها و به ویژه در ارتباطات خانوادگی، اجتماعی و حتی در مقابل مخالفان، مورد تأکید قرار دارد و به‌عنوان یک اصل اخلاقی مهم در قرآن شناخته می‌شود.