1- کسانى که دیروز به پیامبر و قرآن تهمت مى‏ زدند، امروز که در تنگنا قرار گرفته‏ اند ایمان مى‏ آورند ولى چه سود؟ «و قد کفروا - و یقذفون»
2- کفّار از پیامبر و قرآن، شناخت روشنى نداشتند؛ تهمت‏هاى آنان مانند تیر انداختن در تاریکى و پرتاب از راه دور بود. «یقذفون بالغیب من مکان بعید»

1- هر کافرى در لحظه‏ ى احساس خطر ایمان مى‏ آورد ولى چه سود. (ایمان انتخابى ارزش دارد نه اضطرارى.) «اخذوا من مکان قریب - قالوا آمنّا»
2- مرگ هر جا که آمد فوراً انسان را مى‏گیرد. «مکان قریب»
3- عقوبت مشرکان از همین دنیا آغاز مى‏شود. «مکان قریب»
4 - برگشت به دنیا و جبران گذشته‏ها راهى دور و ناممکن است. «مکان بعید»

جزع و فزع و استمداد مشرکان، مشکلى از آنان حل نمى‏ کند. «فزعوا فلا فوت» مشرکان پناهگاهى ندارند.

1- بدون وحى الهى، حتّى پیامبر نیز در معرض انحراف است. «ان ضللت فانّما اضلّ على نفسى و ان اهتدیت فبما یوحى»
2- خطرات و آثار شوم انحراف، به خود انسان باز مى‏گردد. «اضلّ على نفسى»
3 - خداوند، هم وحى مى‏فرستد و هم بر ابلاغ آن نظارت دارد. «فبما یوحى الىّ ربّى انه سمیع قریب»

1- حقّ بر باطل پیروز است. «جاء الحقّ و ما یبدى‏ء الباطل و ما یعید»
2- قرآن از غیب و آینده خبر مى‏دهد. «و ما یبدى‏ء الباطل و ما یعید»

1- تحقّق حقّ و نابودى باطل، از شئون ربوبیّت خداست. «انّ ربّى یقذف بالحقّ»
2- حقّ باید بر باطل هجوم برد و آن را نابود کند. («یقذف» به معناى پرتاب و تهاجم است.)
3- پیروزى حقّ بر باطل از سنّت‏هاى الهى است. «انّ ربّى یقذف بالحقّ»
4- احقاق حقّ و ابطال باطل به اطلاعات وسیعى نیاز دارد. «علاّم الغیوب»

1- مبلّغان الهى، باید بى‏توقّعى خود را به مردم اعلام نمایند. (در سه آیه‏اى که مربوط به مزد رسالت است، با کلمه‏ى «قل» پیامبر مأمور به اظهار آن مى‏شود. «قل... اِن اَجرى الاّ على اللّه»
2- آن چه زشت است سؤال و در خواست مزد است، ولى اگر خود مردم با عشق و بدون اکراه هدیه‏اى به مبلّغ دین دادند حساب دیگرى دارد. مى‏فرماید: «ما سالتکم» و نمى‏فرماید: نمى‏گیرم.
3- شرط تأثیر سخن آن است که مردم، رهبر را دلسوز و مخلص بدانند. «اِن اَجرى الاّ على اللّه» (اگر رهبر از مردم توقّع مادّى داشته باشد، جامعه او را تحمّل نمى‏کند: «ام تسئلهم اجراً فهم من مغرم مثقلون»(522) آیا از مردم مزدى طلب مى‏کنى که پرداخت آن بر آنان سنگین است؟)
4- انتخاب راه خدا و مودّت اهل بیت علیهم السلام که مزد رسالت است، در حقیقت به نفع خود مردم است نه پیامبر اکرم. «فهو لکم»
5 - کسى که خدا را ناظر و شاهد اعمال خود بداند به غیر او امیدى ندارد. «اِن أجرى الاّ على اللّه و هو على کلّ شى‏ء شهید»
6- براى برطرف شدن سوء ظن‏ها، خدا را بر صداقت خود گواه بگیریم. «اِن أجرى الاّ على اللّه و هو على کلّ شى‏ء شهید» توضیح : 522) قلم، 46.

1- آگاهى از تاریخ، مشکلات بزرگ را کوچک جلوه مى‏دهد و تحّمل آنها را آسان مى‏کند. «کذّب الّذین من قبلهم... کذّبوا رسلى»
2- گاهى باید دشمن را تحقیر کرد. «و ما بلغوا معشار...»
3- کفّار با تکیه به قدرت و ثروت خود، حقّ را انکار مى‏کردند و خداوند فرمود: ثروت شما نسبت به دیگران یک دهم است. «و ما بلغوا معشار...»
4- جمعیّت‏ها و تمدّن‏هاى بزرگ، به خاطر تکذیب انبیا نابود شدند. (مشرکان مکّه چیزى نیستند نگران نباش.) «کذّبوا رسلى فکیف کان نکیر»
5 - سنّت الهى درباره‏ى همه‏ى اقوام یکسان است. «فکیف کان نکیر»
6- در تربیت و ارشاد، گاهى باید از اهرم تهدید (آن هم تهدید مبهم) استفاده کرد. «فکیف کان نکیر»

1- اثبات یا نفى هر مطلبى باید مستند به علم و وحى باشد و موضع‏گیرى بدون آن هوسى بیش نیست. «و ما آتیناهم...»
2- کتب آسمانى براى تدریس و آموزش است. «کتب یدرسونها»

1- آیات الهى، روشن است و انکار کفّار به خاطر لجاجت آنهاست. «بیّنات»
2- شیوه‏ى انکار کفّار عبارت است از:
الف: تحقیر رهبر. «ما هذا الا رجل»
ب: تهمت. «یرید ان یصدّکم»
ج: تکیه بر روش پدران و پیشینیان خود. «یعبد آباؤکم»
3- کفّار، با طرح خط فکرى و عملى نیاکان گمراه، دیگران را تحریک مى‏کردند تا در برابر انبیا بایستند. «یرید ان یصدکم عما کان یعبد آباؤکم»
4- تقلید کورکورانه مانع پیشرفت انسان است. «یعبد آباؤکم»
5 - کفّار، هم با پیام مخالفند و هم با پیام آور. «ما هذا الاّ رجل - ما هذا الاّ افک»
6- کفّار، براى موفقیّت خود، از هر نوع تبلیغ و تأکید منفى استفاده مى‏کنند. «ما هذا الاّ رجل - ما هذا الاّ افک - ان هذا الاّ سحر»
7- یکى از موانع شناخت، کفر است. «قال الّذین کفروا للحقّ... ان هذا الاّ سحر»