توضیح : اسم جلاله هر چند علم و نام مخصوص ذات خداى متعال است، لیکن معناى مسماى به «اللَّه» را مى‏فهماند، چون ذات او مقدس‏تر از آن است که کسى بدان راه یابد، پس گویا فرموده است: من که آن کسى هستم که مسماى به اللَّه است، خود گوینده حاضر و مشهود است، ولى مسماى به اللَّه مبهم است که کیست؟ لذا گفته شده من همانم، خواهى گفت: اللَّه اسم است نه وصف، تا بگویى مقتضاى حضور این است که از ذات به وصف پى ببرم؟ در جواب مى‏گوییم: اسم جلاله هر چند که به خاطر غلبه علم شده است و لیکن خالى از اصلى وصفى نیست. [ بستن توضیحات ]

توضیح : بنا بر این معنا، کلمه «لذکرى» از باب اضافه مصدر به مفعول خودش است، و لام آن براى تعلیل است، و این جار و مجرور متعلق به کلمه «اقم» مى‏باشد و حاصل معنایش این است که: عبادت و یادآوریت از من را با عمل نماز تحقق بده، هم چنان که مى‏گویند: «بخور براى اینکه سیر شوى، و بنوش براى اینکه سیراب گردى» این آن معنایى است که از مثل سیاق مورد بحث به ذهن تبادر مى‏کند.
در معناى جمله «لذکرى» اقوال بسیارى است، بعضى (مجمع البیان، ج 7، ص 5) گفته‏اند: جار و مجرورى است متعلق به کلمه «اقم»، که ما نیز همین را گفتیم. بعضى دیگر (روح المعانى، ج 16، ص 172 و 173) گفته‏اند: متعلق است به کلمه «صلاة» بعضى دیگر (روح المعانى، ج 16، ص 172 و 173) گفته‏اند: متعلق است به جمله «فاعبدنى».
و نیز در باره «لام» آن، بعضى (روح المعانى، ج 16، ص 172 و 173) گفته‏اند: لام تعلیل است. بعضى (روح المعانى، ج 16، ص 172 و 173) آن را لام توقیت دانسته‏اند، که معنایش «نماز بخوان هنگام ذکر من» و یا «نماز بخوان هنگامى که آن را فراموش کردى، یا از تو فوت شد، و سپس به یادت آمد»، بنا بر این نظیر «لام» در جمله «أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ» (اسرا/78) مى‏باشد.
و نیز در معناى «ذکر»، بعضى (تفسیر فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21) گفته‏اند: مراد از آن، ذکر لفظى است که نماز هم مشتمل بر آن است. بعضى دیگر (تفسیر فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21) گفته‏اند: مراد از آن ذکر قلبى است که مقارن نماز است، و با نماز تحقق یافته، یا مترتب بر آن مى‏شود، همانطور که مسبب از سبب پدید مى‏آید. بعضى دیگر (تفسیر فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21) احتمال داده‏اند که مراد از آن، ذکر قبل از نماز باشد. بعضى دیگر گفته‏اند: مراد از آن اعم از ذکر قلبى و قالبى است.
اختلاف دیگرى در اضافه ذکر به یاى متکلم دارند که چه نحوه اضافه‏اى است؟
بعضى (تفسیر فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21) گفته‏اند: اضافه مصدر به مفعول خودش است. بعضى دیگر (تفسیر فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21) گفته‏اند: اضافه مصدر به‏ فاعل خودش است، و مراد این است که نماز بخوان تا با ثنا و ثواب خود، تو را یاد کنیم، و یا این است که «نماز بخوان براى اینکه من نماز را در کتب آسمانیم ذکر کرده و بدان دستور داده‏ام».
بعضى دیگر (تفسیر فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21) گفته‏اند: این اضافه انحصار اقامه را در ذکر، افاده مى‏کند، و معنایش این است که نماز را تنها و تنها به خاطر یاد من بخوان، نه به غرض دیگر، از قبیل امید ثواب و یا ترس عقاب. ولى بعضى دیگر (تفسیر فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21) این افاده را قبول نکرده‏اند.
بعضى دیگر (تفسیر فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21) انحصار را قبول کرده و گفته‏اند: مضاف را منحصر در مضاف الیه مى‏کند، و مراد این است که نماز را تنها به خاطر یاد من به جاى آر، بدون اینکه به آن ریاء کنى، یا با یاد غیر من آمیخته‏اش سازى. بعضى دیگر (تفسیر فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21) گفته‏اند: هر چند این معنا در جاى خود صحیح است و لیکن لفظ آیه هیچ دلالتى بر آن ندارد.
بعضى دیگر (تفسیر فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21) گفته‏اند: مراد از ذکر، ذکر خود نماز است، یعنى نماز را هر وقت بیادت آمد و یا به خاطر اینکه یادت آمد بخوان، که بنا بر این مضاف در تقدیر است، و اصل آن «لذکر صلوتى» بوده، و یا از آنجایى که ذکر نماز سبب ذکر خدا است مسبب را آورده و سبب را اراده کرده است. و همچنین وجوه زشت و زیبایى دیگر و آنچه بفهم آدمى تبادر مى‏کند همان است که گفتیم. [ بستن توضیحات ]