● مطلق و عام بودن حکم ارث
آیه شریفه، در مقام تصریح و برطرف کردن هر گونه شبهه و توهم است و خواسته است با جمله:« لِلرِّجالِ نَصِیبٌ مِمَّا تَرَکَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ» یک قانون و قاعده کلى تاسیس کند و بنابراین حکم این آیه مطلق بوده و به حالى از احوال یا به وصفى از اوصاف و ... مقید نیست، هم چنان که موضوع این حکم نیز که مردان باشند، عام است و به هیچ خصوصیت متصلى، تخصیص نخورده است، در نتیجه مردان آینده یعنى پسران صغیر هم مانند مردان فعلى نصیب مىبرند.
بعد از تاسیس آن قاعده مىفرماید: «وَ لِلنِّساءِ نَصِیبٌ مِمَّا تَرَکَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ»، این جمله نیز مانند جمله قبلى تاسیس قاعده است و نیز مانند آن عام است و شائبه هیچ تخصیصى در آن نیست، در نتیجه شامل همه زنان مىشود، بدون هیچ تخصیصى و یا تقییدى.
[ نظرات / امتیازها ]
| منبع : آیه شریفه، در مقام تصریح و برطرف کردن هر گونه شبهه و توهم است و خواسته است با جمله:« لِلرِّجالِ نَصِیبٌ مِمَّا تَرَکَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ» یک قانون و قاعده کلى تاسیس کند و بنابراین حکم این آیه مطلق بوده و به حالى از احوال یا به وصفى از اوصا |
قالب : تفسیری |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● معنای کلمه «نصیب»
کلمه نصیب به معنای بهره و سهم است و اصل آن از نصب است که به معنای بپا داشتن است و بهره و سهم را به این مناسبت نصیب خواندهاند که هر سهمی هنگام تقسیم از سایر اموال جدا می‌شود تا با آن مخلوط نگردد.
[ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمة المیزان ج : 4، ص : 313 |
قالب : لغوی |
موضوع اصلی : بدون موضوع |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● معنای کلمه «ترکه»
کلمه ترکه به معنای مالی است که بعد از مرگ یک انسان از او باقی میماند، کانه میت آن را ترک میکند و سپس از دنیا کوچ مینماید، پس استعمال اصلی این کلمه استعارهای بوده و به تدریج متداول و معمول شد.
[ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمة المیزان ج : 4، ص : 313 |
قالب : لغوی |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● معنای کلمه «اقربون»
| منبع : ترجمة المیزان ج : 4، ص : 313 |
قالب : لغوی |
موضوع اصلی : بدون موضوع |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● معنای لفظ «فرض»
کلمه فرض به معنای قطع هر چیز محکم و جدا کردن بعضی از آن، از بعضی دیگر است و به همین جهت در معنای وجوب استعمال می‌شود، برای اینکه انجام دادنش واجب و امتثال امرش قطعی و معین است و نه مردد در اینجا نیز سهم و نصیبی که فرض شده ادایش معین و قطعی است.
[ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمة المیزان ج : 4، ص : 313 و 314 |
قالب : لغوی |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● ابتکار دین اسلام در تشریع قانون ارث
مساله وراثت، آنگونه که در اسلام تشریع شده، هیچ نظیری نداشته است بلکه عادات و رسوم بر این جاری بود که عدهای از وراث، محروم از ارث باشند و این مرام آنقدر رایج بود که گوئی یک طبیعت ثانوی برای مردم به وجود آمده است، بطوری که اگر خلاف آن را میشنیدند عواطفشان تحریک میشد.( البته عواطف کاذبی که در این مورد داشتند).
[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]توضیح : و به همین جهت خداى تعالى قبل از تشریع حکم وراثت، براى اینکه عواطف کاذب آنان جریحهدار نشود و زمینه پذیرش قانون ارث اسلامى در آنان به وجود آید نخست حب فى اللَّه و ایثار دینى را در بین مؤمنین تحکیم نموده و بین آنان عقد اخوت و برادرى برقرار کرد و سپس توارث بین دو برادر را تشریع نمود، و سرانجام بدین وسیله رسمى را که قبلا در ارث بردن وجود داشت نسخ کرد و مؤمنین را از تعصب ریشهدار و قدیمى نسبت به آن رسوم و عادات نجات داد.
آن گاه، بعد از آنکه استخوانبندى دین محکم شد و حکومت دین روى پاى خود ایستاد، توارث بین ارحام را تشریع کرد، اسلام قانون ارث را زمانى تشریع کرد که عدهاى کافى از مؤمنین آن تشریع را با بهترین وجه لبیک گفتند.
[ بستن توضیحات ] [ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمة المیزان ج : 4، ص : 314 |
قالب : تفسیری |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● نحوه تشریع قانون ارث در اسلام
و به همین جهت خداى تعالى قبل از تشریع حکم وراثت، براى اینکه عواطف کاذب آنان جریحهدار نشود و زمینه پذیرش قانون ارث اسلامى در آنان به وجود آید نخست حب فى اللَّه و ایثار دینى را در بین مؤمنین تحکیم نموده و بین آنان عقد اخوت و برادرى برقرار کرد و سپس توارث بین دو برادر را تشریع نمود، و سرانجام بدین وسیله رسمى را که قبلا در ارث بردن وجود داشت نسخ کرد و مؤمنین را از تعصب ریشهدار و قدیمى نسبت به آن رسوم و عادات نجات داد.
آن گاه، بعد از آنکه استخوانبندى دین محکم شد و حکومت دین روى پاى خود ایستاد، توارث بین ارحام را تشریع کرد، اسلام قانون ارث را زمانى تشریع کرد که عدهاى کافى از مؤمنین آن تشریع را با بهترین وجه لبیک گفتند.
[ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمة المیزان ج : 4، ص : 314 |
قالب : تفسیری |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● تصریح قرآن بر مشخص بودن سهام ارث
در جمله اول عبارت «مما ترک الوالدان و الاقربون» را آورده بود و جا داشت در جمله دوم به آوردن ضمیر اکتفا نموده و بفرماید: «و للنساء نصیب منه» (براى مردان سهمى است از اموالى که پدران و مادران و خویشاوندان بجا مىگذارند و براى زنان نیز سهمى است از آن)، ولی اینطور نفرمود، بلکه دوباره عبارت: «مما ترک الوالدان و الاقربون» را آورد و این به خاطر آن بود که حق تصریح و فاش گوئی را ادا کرده باشد. و جای هیچ تردیدی باقی نگذارد.
و باز به همین منظور عبارت: «مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ کَثُرَ» را اضافه کرد، تا بیشتر توضیح داده باشد و بفهماند: «به صرف اینکه ارث فلان مسلمان اندک است، نباید باعث شود که در تقسیم آن مسامحه کنند».
و در آخر فرمود :«نصیبا مفروضا» و با در نظر گرفتن اینکه «نصیبا» تا آخر حال از کلمه نصیب میباشد، چون هر چند که آن کلمه به معنای سهم و قسمت است، ولی معنای مصدری نیز در آن نهفته است، در نتیجه این حال از نظر معنا تاکیدی بر روی تاکید و زیادتی در تصریح و رفع ابهام است، ابهام از اینکه سهام ارث مشخص شده و قطعی است، نه اشتباهی در آن وجود دارد و نه ابهامی.
[ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمة المیزان ج : 4، ص : 314 و 315 |
قالب : تفسیری |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● استدلال‌هایی که از «عمومیت حکم آیه و نبودن ابهام در آن» استخراج می‌شود
به خاطر دو جهت: یعنی عمومیت حکم آیه و نبودن ابهام در آن، به این آیه استدلال کردهاند، بر اینکه حکم ارث عمومیت دارد و حتی شامل ترکه رسول خدا(صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) هم می‌شود. (موسوی همدانی(مترجم): این سخن در مقابل کسانی که به استناد حدیثی جعلی گفتهاند : اموال رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) بعد از رحلتش صدقه است).
و نیز استدلال کردهاند بر اینکه در فرائض یعنى سهام معین شده، عول نیست.
[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]توضیح : و نیز استدلال کردهاند بر اینکه در فرائض یعنى سهام معین شده، عول نیست (در مقابل کسانى که قائل به عول در فرائضند، یعنى مىگویند: هر جا سهام وارثان از مال بیشتر شد، سهام را خردتر مىکنیم تا نقیصه به همه سهام وارد شود، مثلا اگر زنى از دنیا رفت و پدر و مادر یک دختر و شوهرش را به جاى گذاشت، فرض و سهم یک دختر نصف (و به عبارت دیگر شش دوازدهم) است و سهم پدر و مادر ثلث (و یا چهار دوازدهم) است و سهم شوهر یک چهارم (و یا سه دوازدهم) است و در نتیجه جمع 6 و 4 و 3 به عدد 13 مىرسد، در حالى که مخرج ما دوازده است، در اینجا قائلین به عول گفتهاند: از همان آغاز مخرج کسر را عدد سیزده مىگیریم و مال را به سیزده سهم تقسیم مىکنیم، لیکن (امامیه عول را باطل مىدانند و نقیصه را تنها داخل در سهم پدر و خویشاوندان او و دختران انداخته و بقیه سهام را تمام و کامل مىگیرد) زیرا معتقد است به اینکه همانطور که از آیه استفاده کردیم هیچ شبهه و خلطى در سهام نیست.
[ بستن توضیحات ] [ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمة المیزان ج : 4، ص : 315 |
قالب : تفسیری |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● شان نزول احکام ارث
ابن جریر و ابن منذر و ابن ابى حاتم از عکرمة روایت نمودهاند که در باره این آیه گفته است: در شان ام کلثوم و دختر ام کحله و یا خود ام کحله و ثعلبة بن اوس و سوید که همگى از انصار بودند نازل شده: و جریان بدین قرار بوده که یکى از آنان همسر وى و دیگرى عموى فرزندش بود، به رسول خدا (ص) عرضه داشت: یا رسول اللَّه همسر من درگذشت و مرا و دخترش را از ارث خود محروم کرد، از سوى دیگر عموى پسرش گفت: یا رسول اللَّه! او زنى ناتوان است که نه مىتواند با شجاعتش در جنگها شرکت و دشمنى را خوار کند و نه با سرمایهاش کار و کسبى پیش گیرد، بلکه باید دیگران براى او کار کنند، در حین این گفتگو بود که آیه: «لِلرِّجالِ نَصِیبٌ ...» نازل گردیدگردید.
علامه طباطبایی: و در بعضى از روایات منقول از ابن عباس آمده است که این آیه در باره مردى از انصار نازل شد که از دنیا رفت و دو دختر باقى گذاشت. (ادامه این روایت در توضیحات ذکر شده است)
[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]توضیح : این روایت را الدر المنثور (ج 2 ص 122) از ابن جریر و ابن منذر و ابن ابى حاتم از عکرمة روایت کردهاند.
علامه طباطبایی: و در بعضی از روایات منقول از ابن عباس آمده است که این آیه در باره مردی از انصار نازل شد که از دنیا رفت و دو دختر باقی گذاشت ، دو پسر عموی وی که به اصطلاح عصبه او بودند به منزل او آمدند ، همسر او به آن دو پیشنهاد کرد تا با دو دختر او ازدواج کنند ، ولی از آنجائی که آن دو دختر زشت بودند پسر عموها پیشنهاد همسر عمویشان را نپذیرفتند ،( و از طرفی پسر عموها مطالبه ارث میکردند و زن زیر بار نمیرفت ) تا سرانجام جریان را نزد رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) برده و بازگو کردند ، در پاسخ آنان آیات طبقات ارث نازل شد ،( و بیان فرمود که با بودن دختران متوفا پسر عموهایش ارث نمیبرند ) و هیچ مانعی نیست از اینکه همه این جریانها باعث و سبب نزول آیه باشد و ما این نکته را مکرر خاطر نشان کردهایم.
[ بستن توضیحات ] [ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمة المیزان ج : 4، ص : 323 |
قالب : شأن نزول |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● علت ذکر واژه «اقربون»
اگر در میان اقربا و اولی القربی و اقربون و امثال آنها در اینجا کلمه اقربون را انتخاب کرد برای این بود که دلالت کند بر ملاک ارث و اینکه اگر وارث، ارث میبرد به خاطر نزدیک بودن به میت است، در نتیجه هر کس که نزدیکتر است، در بردن ارث مقدمتر است. که ان شاء اللَّه بحثش در تفسیر جمله «آباؤُکُمْ وَ أَبْناؤُکُمْ لا تَدْرُونَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ لَکُمْ نَفْعاً»(نساء/11)، مىآید.
[ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمه المیزان، ج4، ص: 313 |
قالب : تفسیری |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● بیان آیات 10-7
از این آیه قانون احکام ارث آغاز مىشود، و آیات قبل جنبه مقدمه براى این تشریع را داشت و قبل از بیان تفصیلى و تک تک مسائل آن، بیانى اجمالى و مجموعى آورد تا به منزله قاعده کلى بوده باشد و بفهماند که بعد از ثبوت ولادت یک فرد از فردى دیگر و یا خویشاوندیش با او، دیگر کسى بطور ثابت و دائم از ارث محروم نیست و دیگر مثل ایام جاهلیت اطفال صغیر میت و زن او از ارث محروم نیست و علاوه بر اثبات این قاعده مردم را تحذیر هم کرد از اینکه یتیمان مردم را از ارث محروم نکنند که بى بهره کردن یتیم از ارث مستلزم آن است که سایر ورثه، اموال آنان را به ظلم بخورند و در جاى دیگر این نهى را تشدید کرده بود و با این بیانات مساله رزق دادن یعنى دادن سهمى از اموال میت به خویشاوندان و ایتام و مساکین را در صورتى که هنگام تقسیم ارث حاضر باشند، بیان کرد و فرمود: به اینان هر چند وارث نیستند سهمى از مال بدهید.
[ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمه المیزان، ج4، ص: 313 |
قالب : تفسیری |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● بیان کلى براى حکم ارث
ذیل آیه شریفه: «لِلرِّجالِ نَصِیبٌ مِمَّا تَرَکَ الْوالِدانِ ...» آمده که مردم در این آیه به دو قول اختلاف کردهاند، بعضى گفتهاند: آیهاى است محکم و غیر منسوخ، طایفه دوم گفتهاند: نسخ شده، و قول اول از امام باقر(علیهالسلام) روایت شده.
علامه طباطبایی: و از تفسیر على بن ابراهیم ( تفسیر قمى ج 1 ص 131) نقل شده که گفته است این آیه به وسیله آیه شریفه: «یُوصِیکُمُ اللَّهُ فِی أَوْلادِکُمْ ...»(نساء/11) نسخ شده است، لیکن این قول هیچ وجهى و دلیلى ندارد و ما در بیان سابق خود گفتیم که آیه مورد بحث در مقام بیان کلى براى حکم ارث است و بین آن و آیات نسخ نشده ارث هیچ منافاتى نیست، تا جاى این سخن باشد که کسى بگوید: آیه مورد بحث به وسیله آیات ارث نسخ شده است.
[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ] [ نظرات / امتیازها ]
| منبع : ترجمه المیزان، ج4، ص: 322 |
قالب : روایی |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : علامه طباطبایی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● اجر خواندن سوره نساء -
حسين پاک دل
پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله طبق روایتى فرمود: «هر کس
سوره نساء را بخواند، گویا به اندازه هر مسلمانى که طبق مفاد این سوره ارث مىبرد، در راه خدا انفاق کرده است و همچنین پاداش کسى را که بردهاى را آزاد کرده به او مىدهند».
بدیهى است در این روایت و در تمام روایات مشابه آن، منظور تنها خواندن آیات نیست بلکه خواندن، مقدمهاى است براى فهم و درک، و آن نیز به نوبه خود مقدمهاى است براى پیاده ساختن آن در زندگى فردى و اجتماعى.
[ نظرات / امتیازها ]
| منبع : |
قالب : روایی |
موضوع اصلی : ایمان |
گوینده : بیتا شریفی |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● شان نزول -
مسعود ورزيده
در عصر جاهلیت عرب ، رسم چنین بود که تنها مردان را وارث مىشناختند و معتقد بودند آن کس که قدرت حمل سلاح و جنگ و دفاع از حریم زندگى واحیانا غارتگرى ندارد ارث به او نمىرسد ، به همین دلیل زنان و کودکان را از ارث محروم مىساختند و ثروت میت را در میان مردان دورتر قسمت مىکردند.
تا اینکه یکى از انصار بنام اوس بن ثابت از دنیا رفت در حالى که دختران و پسران خردسالى به جاى گذارد ، عموزادههاى او بنام خالد و ارفطه آمدند و اموال او را میان خود تقسیم کردند ، و به همسر و فرزندان خردسال او چیزى ندادند ، همسر او شکایت به پیامبر (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) کرد ، و تا آن زمان حکمى در این زمینه در اسلام نازل نشده بود ، در این موقع آیه فوق نازل شد و پیامبر (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) آن دو نفر را خواست و به آنها دستور داد که در اموال مزبور ، هیچ گونه دخالت نکنند و آن را براى بازماندگان درجه اول یعنى فرزندان و همچنین همسر او بگذارند تا طرز تقسیم آن در میان آنها در پرتو آیات بعد روشن گردد .
[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]توضیح : در عصر جاهلیت عرب ، رسم چنین بود که تنها مردان را وارث مىشناختند
[ بستن توضیحات ] [ نظرات / امتیازها ]
| منبع : تفسیرنمونه |
قالب : تفسیری |
موضوع اصلی : ارث |
گوینده : مسعود ورزیده |
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.