پیامبرصلى الله علیه وآله فرمود: اولین بار که جبرئیل بر من ظاهر شد، فرمود: بخوان، گفتم: نمى‏توانم، بعد از سه بار مرا فشار داد، دیدم مى‏توانم بخوانم.(16)
در تفسیر نوین مى‏خوانیم: آنجا که به مسئله آفرینش انسان نظر دارد، خداوند، خود را کریم خوانده: «ما غرّک بربّک الکریم الّذى خلقک»(17) ولى آنجا که موضوع خواندن و یادگیرى و قلم مطرح است، خود را اکرم خوانده است. «اقرأ و ربّک الاکرم الّذى علّم بالقلم»
از افتخارات اسلام این است که کارش را با قرائت و علم و قلم شروع کرد و اولین فرمان خداوند به پیامبرش فرمان فرهنگى بود. خواندن لوحى که براى اولین بار در برابر پیامبر باز شد، منظم و مکتوب بود.
در فرمان اقرء این نکته نهفته است که آنچه بر تو نازل خواهد شد، خواندنى است، نه فقط دانستنى.
براى کلمه «علق» چند معنا شده است:
الف) چسبنده و مراد آن است که حضرت آدم از گل چسبنده آفریده شد و یا نطفه مرد شبیه زالو به نطفه زن مى‏چسبد.
ب) به معناى خون غلیظ و بسته باشد که معمولاً این معنا مطرح است.
آنکه از خون بسته انسان مى‏سازد، بر شخص درس ناخوانده فرمان اقرء مى‏دهد.
آغاز تحصیل علم باید با نام خدا باشد. «اقرء باسم ربّک» فارغ التحصیلان نیز باید در راه او باشند. «فاذا فرغت فانصب و الى ربّک فارغب»

مرحوم علامه طباطبایى مى‏فرماید: عرش، حقیقتى از حقایق و امرى از امور خارجى و مرکز تدبیر امور جهان است

در آیات قبل خواندیم که مردم در برابر دعوت انبیا دو دسته شدند و لذا گروهى مورد مغفرت قرار مى‏گیرند و گروهى با قهر الهى رو به رو هستند. این آیه دعاى فرشتگان و حمایت آنان را از گروه اول بیان مى‏کند.
عرش چیست؟
در قرآن بیست مرتبه به عرش خدا اشاره شده است. در لغت، «عَرش»، تختِ پایه بلند و «کرسىّ» تخت پایه کوتاه است. وقتى مى‏خوانیم: «وسع کرسیّه السموات و الارض» کرسى او هستى را در بر گرفته، پس عرش او چگونه است؟
عرش یا کنایه از مرکز قدرت الهى است و یا مرکز صدور احکام الهى و مراد از «حاملان عرش» فرشتگانى هستند که تعدادشان هشت نفر معرّفى شده است. «یحمل عرش ربّک فوقهم یومئذ ثمانیة

در آیه‏ى 12 سوره‏ى «ص»، نام احزاب و اقوامِ پس از حضرت نوح چنین بیان شده است: «کذّبت قبلهم قوم نوح و عاد و فرعون ذوالاتاد و ثمود و قوم لوط و اصحاب الایکة اولئک الاحزاب»

«جدل» در لغت به معناى تاباندن طناب است و در اصطلاح به گفتگوهایى که طرفین مى‏خواهند یکدیگر را در پیچ و تاب‏هاى بحث شکست دهند، گفته مى‏شود

پرهیز از گناهان کبیره. «اِن تجتنبوا کبائر.... نکفّر عنکم سیّئاتکم»

سرچشمه‏ى وحى، صاحب قدرت، حکمت، رحمت، ربوبیّت و شایسته‏ى حمد و ستایش است.

بر اساس برخى روایات، حروف مقطّعه تأویلى دارد که جز خداوند کسى نمى‏داند

مراد از جهاد در این آیه، تنها جهاد با شمشیر و با دشمنان نیست، بلکه مراد هرگونه تلاش و کوشش است؛ خواه این تلاش در راه خودسازى و به اصطلاح جهاد با نفس باشد یا مبارزه با وسوسه‏هاى شیطان و یا با دشمنان خارجى.

حضرت على‏علیه السلام فرمودند: «مراد از «لقاء اللّه»، روز قیامت است».(