[ همه تفسیر ها ]
تفسیر های نيره تقي زاده فايند (1172 مورد)
● سوره نبا آیه 40 - تفسیرهدایت
[40] و پیش از روز قیامت، عذابى نزدیک، پیش از مرگ و پس از آن، فرا مىرسد، پس چون فرزند آدم از دنیا برود، قیامت کوچک او بر پا مىشود، و نتیجهاى از عمل خود را مىبیند، اگر نیک بوده است نیک و اگر بد بوده است بد.
إنَّا أَنْذَرْناکُمْ عَذاباً قَرِیباً
- ما شما را از عذابى نزدیک بیم دادیم.»
بعضى گفتهاند: مقصود از آن حساب پس از مرگ است، و بعضى دیگر آن را خود روز قیامت دانستهاند، بدان سبب که حق است و شکى در آن نیست و خواهد آمد و هر آیندهاى نزدیک است، یا از آن روى که چون انسان بمیرد، احساس او از میان مىرود و تا روز رستخیز براى حساب چنین مىماند، پس در حساب او روز مرگ به روز رستاخیز پیوستگى پیدا مىکند.
خواه پس از مرگ باشد یا پس از نشور، اعمال انسان به صورت پاداش یا کیفر تجسم پیدا مىکند و او به آنها مىنگرد.وْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یَداهُ
- در آن روز که مردم به آنچه دستانش از پیش فرستاده است مىنگرد.»
از خیر و شر، و مقصود از دست به صورت خلاصه کارهایى است که او انجام داده است. و هنگامى که مؤمن عمل خویش را مىبیند، بسیار شادمان مىشود، ولى در آن هنگام که کافر عمل خود را مشاهده مىکند، آرزوى آن مىکند که کاش خاک مىبود و آن کار بد را انجام نمىداد.
یَقُولُ الْکافِرُ یا لَیْتَنِی کُنْتُ تُراباً
- و کافر مىگوید که کاش خاک مىبودم.»
این انسان چه اندازه از آن پشیمان است که به این درجه رسیده و آرزوى آن مىکند که خاک بود و به انجام دادن این تبهکاریها نمىپرداخت.
این انسان که خداوند متعال او را آفرید تا در باغهاى جاودانى فردوس برین میهمان او باشد، به جایى رسید که پستتر از خاک است. پس چه کند که خاک سودمند است و از او فایدهاى به دست نمىآید؟! بلکه او مستحق خوارى و آزار بیشترى است.
● سوره نبا آیه 40 - مجمع البیان
و در آخرین آیه مورد بحث که پایان بخش این سوره است خداى فرزانه با هشدار به کفرگرایان و اصلاح ستیزان معاصر پیامبر مى فرماید:
إِنَّا أَنْذَرْناکُمْ عَذاباً قَرِیباً
ما شما را از عذابى نزدیک هشدار مى دهیم.
این عذابى که قرآن از آن هشدار مى دهد، عذاب روز رستاخیز است، امّا از آنجایى که فرارسیدن آن روز قطعى است از نظر قرآن نزدیک است.
امیرمؤمنان مى فرماید: «کل آت قریب دان».(22) هر چیزى که مى آید نزدیک است.
یَوْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یَداهُ
این عذاب روزى خواهد بود که انسان آنچه را با دو دست خویش از پیش فرستاده است، مى نگرد.
آرى، آن روز هرکس در انتظار ثمره عملکرد خویش است. نیکان و شایستگان در انتظار دریافت پاداش هستند و ظالمان و گناهکاران در انتظار کیفر دردناک گناهان خویش.
وَ یَقُولُ الْکافِرُ یا لَیْتَنِی کُنْتُ تُراباً
و آن روز است که کافر و بیدادپیشه مى گوید: اى کاش! خاک بودم تا رستاخیزى برایم نبود، و این دادگاه رستاخیز و حسابرسى و عذاب و کیفر امروز را نمى دیدم.
در این مورد «زجاج» مى گوید: کفرگرایان و ظالمان مى گویند: اى کاش! در روز رستاخیز زنده نمى شدیم.
«عبداللَّه بن عمر» در این مورد مى گوید: هنگامى که رستاخیز برپا گردد زمین هموار مى گردد و همه جنبندگان براى حسابرسى برانگیخته مى شوند، تا آنجایى که اگر حیوان شاخدارى حیوان بى شاخى را شاخ زده است کیفر مى گردد.
به باور پاره اى در آن روز بزرگ، خدا همه حیوانات وحشى و پرندگان و جنبندگان، جز پریان و انسان ها را گرد مى آورد و از آنها مى پرسد: پروردگار شما کیست؟
آنها پاسخ مى دهند خداى بخشاینده و مهربان.
ذات بى همتاى او پس از داورى میان آنها براساس عدل و داد و کیفر هر ستمکارى، حتى به اندازه زدن یک شاخ به وسیله حیوانى شاخدار به بى شاخ مى فرماید: ما شما را پدید آوردیم و در برابر انسان ها رام ساختیم و شما در زندگى خویش فرمانبردار بودید، اینک به همان حالى که بودید و بر انگیخته شدید باز گردید، و آن ها به خاک باز مى گردند. آن گاه که کفرگرایان و ظالمان با دیدن این منظره و این حسابرسى عذاب و کیفر، فریاد بر مى آورند که: اى کاش! ما در دنیا به قیافه خوک بودیم و بسان آنها رزق و روزى داشتیم و در روز رستاخیز شاهد حسابرسى نبودیم و خاک بودیم.
امّا به باور پاره اى منظور از کفرگرا و حق ستیز در آیه، «ابلیس» است که آدم را بدان دلیل که از خاک آفریده شده بود سرزنش کرد و با خودبرتربینى فخر مى فروخت که خود از آتش است. آرى، «ابلیس» در روز رستاخیز با دیدن سرنوشت شوم خود و کرامت و بزرگوارى فرزندان آدم فریاد برمى آورد که اى کاش خاک بودم! اى کاش.
● سوره نبا آیه 39 - تفسیر راهنما
این است آن روز حق، پس هر که بخواهد، راه بازگشتى به سوى پروردگار خود در پیش گیرد.
1 - روز قیامت، روزى عظیم و برپایى آن کارى حکیمانه است.
ذلک الیوم الحقّ
«ذلک» اشاره به دور است. به قرینه «عذاباً قریباً» ـ در آیه بعد ـ مراد از دورى قیامت، تأخیر زمانى آن نیست; بلکه بیانگر عظمت والا و فراتر از حد تصور آن است. «حقّ» به چیزى گفته مى شود که براساس حکمت پدید آمده باشد.
2 - برپایى قیامت، حتمى و صحنه هاى آن، سراسر حق و منزّه از هر گونه باطل است.
ذلک الیوم الحقّ
درباره «حقّ»، معانى گوناگونى گفته شده است از جمله این که این کلمه مصدر و به معناى لزوم و ثبوت است و نیز نقطه مقابل باطل را «حقّ» گویند (مصباح). هر گاه مصدرى صفت قرار گیرد، بر مبالغه دلالت دارد; بنابراین «روز حق»; یعنى، روزى سراسر حق.
3 - انتخاب راه خدا و هدف قرار دادن قرب او، دعوت الهى از تمام مردم
فمن شاء اتّخذ إلى ربّه مـابًا
تعبیر «إلى ربّه مأباً» ـ به قرینه «للطاغین مأباً» در آیات پیشین ـ دعوت به اعراض از فرجام طغیانگران (جهنم) و برگزیدن قرب خداوند به عنوان مقصد نهایى است. حرف «إلى» در «إلى ربّه» دلالت مى کند که مقصد نهایى، راهى است که سمت و جهت آن به سوى خداوند باشد. این تعبیر کنایه از قرب به خداوند است; نه وصول به آن ذات اقدس; زیرا در آن صورت به حرف «إلى» نیازى نبود.
4 - توجّه به حقانیت قیامت، زمینه ساز جهت دادن تلاش ها و حرکت ها به سوى خداوند
فمن شاء اتّخذ إلى ربّه مـابًا
«فاء» در «فمن شاء...» براى تفریع است. مفاد آیه شریفه این است که چون قیامت حق است، بنابراین باید مقصد را به گونه اى برگزید که به سوى خدا باشد.
5 - انسان فرجام نیک یا بد را به خواست خود، انتخاب مى کند و بر آن مجبور نیست.
فمن شاء اتّخذ إلى ربّه مـابًا
6 - حرکت به سوى خداوند و دستیابى به مقام قرب او، براى تمام انسان ها امکان پذیر است.
فمن شاء اتّخذ إلى ربّه مـابًا
7 - توجّه به حاکمیت تدبیر خداوند بر نظام زندگانى انسان ها، وادار کننده انسان به قرار دادن خویش در راه قرب به خدا
فمن شاء اتّخذ إلى ربّه مـابًا
از واژه «ربّ» و جایگاه آن در مفاد آیه، برداشت یاد شده استفاده مى شود.