اَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ جَنَّآتٍ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ خالِدینَ فیهآ ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ
خدا بوستان هایى از بهشت پرطراوت و زیبا براى آنان آفریده و آماده ساخته که از زیر درختان آنها نهرها روان است؛ در آنجا جاودانه خواهند زیست و این است آن کامیابى بزرگ و پرشکوه.
قرآن بدان دلیل این پاداش و نعمت را با واژه «عظیم» وصف مى کند که نعمت وپاداش سراى آخرت جاودانه و شکوهبار است.

خداوند بـاغـهـایـى از بهشت براى آنان فراهم ساخته که از زیر درختانش نهرها جریان دارد جاودانه در آن مى مانند و این پیروزى بزرگى است اعداللّه لهم جنات تجرى من تحتها الا نهار ذلک الفوز العظیم در ایـن آیـه بـه قـسـمتى از پاداشهاى اخروى این گروه اشاره کرده ,مى گوید: «خداوند بـاغـهـایـى از بهشت براى آنان فراهم ساخته که از زیر درختانش نهرها جریان دارد» (اعداللّه لهم جنات تجرى من تحتها الا نهار). و تـاکـیـد مـى کند: این نعمت و موهبت عاریتى و فناپذیر نیست بلکه «جاودانه در آن مى مانند» (خالدین فیها) «و این پیروزى بزرگى است » (ذلک الفوز العظیم ).

و در گرامیداشت پیامبر و مردم مترقى و شایسته کردار مى فرماید
لکِنِ الرَّسُولُ وَ الَّذینَ امنُوا مَعَهُ جاهَدُوا بِاَمْوالِهِمْ وَ اَنْفُسِهِمْ
امّا پیامبر وکسانى که با او به خدا ایمان آورده اند، ثروت و امکانات خویش را در راه خدا و خشنودى او انفاق مى کنند و با جانهاى خود باکفر و بیداد کارزار مى نمایند.
در مورد پاداش این جهاد و فداکارى مى فرماید:
وَ اُولئِکَ لَهُمُ الْخَیْراتُ وَ اُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
و انواع نعمتها و پاداشهاى مادّى و معنوى و بهشت پرطراوت زیبا براى اینان است، واینان همان رستگاران واقعى هستند که به آنچه مى خواستند نایل آمدند.
به باور پاره اى منظور این است که منافع سرشار و ستایش و احترام در این جهان، و بهشت و نعمتهاى آن در جهان دیگر براى اینان است، و این مفهوم «خیرات» مى باشد.

اما پیامبر و آنها که با او ایمان آوردند با اموال و جانهاى خود در راه خدا جهاد کردند همه نیکیها براى آنهاست و گروه رستگاران همینها هستند لکن الرسول والذین آمنوا معه جاهدوا باموالهم وانفسهم واولئ ک لهم الخیرات واولئ ک هم المفلحون در ایـن آیـه از گـروهى که در نقطه مقابل این دسته قرار دارند و صفات و روحیات آنها, و همچنین سرانجام کارشان درست به عکس آنهاست , سخن به میان آمده . آیـه چـنـیـن مى گوید: «اما پیامبر و آنها که با او ایمان آوردند با اموال و جانهاى خود در راه خدا جهاد کردند» (لکن الرسول والذین آمنوا معه جاهدوا باموالهم وانفسهم ). و سرانجام کارشان این شد که «همه نیکیها براى آنهاست » و خیرات مادى ومعنوى در این جهان و جهان دیگر نصیبشان است (واولئ ک لهم الخیرات ). «و گروه رستگاران همینها هستند» (واولئ ک هم المفلحون ). از ایـن آیـه بـه خـوبى استفاده مى شود که اگر «ایمان » و «جهاد» توام گرددهرگونه خیر و بـرکـتـى را بـا خود همراه خواهد داشت , و جز در سایه این دو, نه راهى به سوى فلاح و رستگارى است , و نه نصیبى از خیرات و برکات مادى و معنوى .

در ادامه سخن در نکوهش آنان مى فرماید:
رَضُوا بِاَنْ یَکُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ
این فرومایگان به این خفت تن سپردند و رضایت دادند که با زنان و کودکان و بیماران ومعلولان در خانه بمانند.
وَ طُبِعَ عَلى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا یَفْقَهُونَ
اینان بر اثر گناه و نافرمانى خدا به جایى سقوط کرده اند که بر دل هایشان مهر نهاده شده(241) و دیگر نه از دستورات و فرمانهاى خدا چیزى مى فهمند و نه از هشدارها و نواهى او.
«حسن» مى گوید: آنان به جایى رسیده اند که هرکس به آنجا برسد دلش یکسره مى میرد.

آنها راضى شدند با متخلفان باقى بمانند اینها بر اثر گناه و نفاق به مرحله اى رسیده اند که برقلبهایشان مهر زده شده , به همین دلیل چیزى نمى فهمند رضوا بان یکونوا مع الخوالف وطبـع على قلوبهم فهم لا یفقهون در این آیه قرآن آنها را با این جمله مورد ملامت و مذمت قرارمى دهد که «آنها راضى شدند با متخلفان باقى بمانند» (رضوا بان یکونوا مع الخوالف ). بـعدا اضافه مى کند که «اینها بر اثر گناه و نفاق به مرحله اى رسیده اند که برقلبهایشان مهر زده شده , به همین دلیل چیزى نمى فهمند» (وطبـع على قلوبهم فهم لا یفقهون ).

تفسیر دنیاپرستى و فرومایگى در این آیه با اشاره به فرومایگى و دنیا پرستى نفاقگرایان مى فرماید:
وَ اِذا اُنْزِلَتْ سُورَةٌ اَنْ امِنُوا بِاللَّهِ وَ جاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اسْتَاْذَنَکَ اُولُوا الطَّوْلِ مِنْهُمْ
و هنگامى که سوره اى از قرآن بر محمدصلى الله علیه وآله وسلم فرود مى آید و به آنان دستور مى دهد که: به خدا ایمان آورید و براى جهاد در راه خدا به همراه پیامبرش حرکت کنید، ثروتمندان وتوانگران نفاق پیشه از تو اجازه مى خواهند که از جهاد و حضور در میدان کارزار معاف باشند وبا زنان و کودکان و بیماران در شهر بمانند.
آیه شریفه هم شامل نفاقگرایان است و هم ایمان آوردگان: براى نفاقگرایان روشنگرى مى کند که از نفاق دست بردارند و خصلتهاى زشت و نکوهیده را از خوددور سازند و به ایمان آوردگان راستین دستور مى دهد که از ایمان خویش پاس دارند و هماره به مقررات خدا تمسّک جویند.
دعوت از منافقان به جهاد در راه خدا در حقیقت بسان آن است که به آنان دستور مى رسد که هم خود شان به راستى ایمان آورند و هم دیگران را به توحید و تقوا فراخوانند.
در ادامه آیه مى فرماید:
وَ قالُوا ذَرْنا نَکُنْ مَعَ الْقاعِدینَ
و مى گویند: ما را به حال خود واگذار تا با معاف شدگان از جهاد - که زنان و کودکان و بیماران باشند - در خانه بمانیم.
و بدین سان قرآن شریف آنان رامورد نکوهش قرار مى دهد، چرا که هم توانایى شرکت در جهاد را داشتند و هم از ثروت و امکانات براى کمک بهره ور بودند و با این حال اجازه ترک جهاد و دفاع را مى خواستند.

هنگامى که سوره اى در بـاره جـهـاد نـازل مى شود و از مردم دعوت مى کند که به خداایمان بیاورید (یعنى بر ایمان خود ثابت قدم بمانند و آن را تقویت نمایند) و همراه پیامبر خدا(ص ) در راه او جهاد کنید, در این هنگام مـنـافقان قدرتمند که توانایى کافى از نظر جسمى و مالى براى شرکت در میدان جنگ دارند از تو اجـازه مـى خـواهـنـد که درمیدان جهاد شرکت نکنند و مى گویند بگذار ما با قاعدین (آنها که از جـهـادمعذورند) باشیم واذا انزلت سورة ان آمنوا باللّه وجاهدوا مع رسوله استاذنک اولوا الطول منهم وقالوا ذرنا نکن مع القاعدین در این آیه و آیه بعد باز سخن در باره منافقان است آیه مى گوید:«هنگامى که سوره اى در بـاره جـهـاد نـازل مى شود و از مردم دعوت مى کند که به خداایمان بیاورید (یعنى بر ایمان خود ثابت قدم بمانند و آن را تقویت نمایند) و همراه پیامبر خدا(ص ) در راه او جهاد کنید, در این هنگام مـنـافقان قدرتمند که توانایى کافى از نظر جسمى و مالى براى شرکت در میدان جنگ دارند از تو اجـازه مـى خـواهـنـد که درمیدان جهاد شرکت نکنند و مى گویند بگذار ما با قاعدین (آنها که از جـهـادمعذورند) باشیم » (واذا انزلت سورة ان آمنوا باللّه وجاهدوا مع رسوله استاذنک اولوا الطول منهم وقالوا ذرنا نکن مع القاعدین ).

وَ لا تُعْجِبْکَ اَمْوالُهُمْ وَ اَوْلادُهُمْ
و مباد که داراییها و فرزندان آنان تو را به شگفت آورد و اعجاب تو را بر انگیزد!
اِنَّما یُریدُ اللَّهُ اَنْ یُعَذِّبَهُمْ بِها فِى الدُّنْیا
چرا که این ثروتها و فرزندان به عنوان نعمت به آنان ارزانى نشده بلکه وسیله آزمون آنان است، و جز این نیست که خدا مى خواهد آنان را به وسیله همین ارزش هاى مادّى و دنیوى در دنیا عذاب کند.
عذاب آنان در این جهان به وسیله ثروتها و فرزندانشان از این راههاى چندگانه است:
1 - از راه رنج و اندوه و مصیبت بسیارى که به آنان مى رسد و به دلیل نداشتن ایمان پاداشى نیز در برابر آنها نخواهند داشت.
2 - از راه پیروزى مردم مسلمان بر آنان و به غنیمت گرفته شدن داراییهایشان.
3 - از راه اجبار آنان به پرداخت زکات و انفاق و دیگر حقوق مالى که براى آنان سخت دردناک و کشنده است؛ چرا که آنان در اعماق دل، خدا و معاد را باور ندارند و پرداخت این حقوق بر ایشان عذابى مرگبار است.
وَ تَزْهَقَ اَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ کافِرُونَ.
و جانشان در حال کفر از کالبدشان بر آید.
گفتنى است که نظیر این آیه در قرآن شریف هست و در آیات گذشته نیز تفسیر گردید و تکرار آن شاید بدان دلیل باشد که هر کدام در مورد گروهى از نفاقگرایان است؛ و خدا در آیه اى به پیامبرش مى فرماید: مباد شرایط به ظاهر مطلوب این گروه تو را به شگفت آورد... و در آیه دیگرى در مورد گروه دیگر سخن مى گوید.

اموال و فرزندانشان هیچ گاه نباید مایه اعجاب تو شود خداوند مى خواهد آنان را به وسیله اینها در دنیامجازات کند, و با حال کفر جان بدهند ولا تعجبک اموالهم واولا دهم انما یریداللّه ان یعذبهم بها فى الدنیاوتزهق انفسهم وهم کافرون در ایـنجا ممکن بوده است سؤالى براى ما مسلمانان مطرح شود که اگر منافقان به راستى این همه از رحمت خدا دورند پس چرا خداوند به آنها این همه محبت کرده و این همه مال و فرزند (نیروى اقتصادى و انسانى ) را دراختیارشان قرار داده است . در آیه مورد بحث روى سخن را به پیامبر(ص ) کرده و پاسخ این سؤال راچنین مى دهد: «اموال و فرزندانشان هیچ گاه نباید مایه اعجاب تو شود» (ولا تعجبک اموالهم واولا دهم ). چرا که به عکس آنچه مردم ظاهربین خیال مى کنند, این اموال و فرزندان نه تنهاباعث خوشوقتى آنها نیست , بلکه «خداوند مى خواهد آنان را به وسیله اینها در دنیامجازات کند, و با حال کفر جان بدهند» (انما یریداللّه ان یعذبهم بها فى الدنیاوتزهق انفسهم وهم کافرون ). این آیه اشاره به این واقعیت مى کند که امکانات اقتصادى و نیروهاى انسانى در دست افراد ناصالح نـه تـنها سعادت آفرین نیست , بلکه غالبا مایه دردسر و بلا وبدبختى است , زیرا چنین اشخاصى نه امـوال خـود را بـه مورد, مصرف مى کنند و نه فرزندان سر به راه و با ایمان و تربیت یافته اى دارند, بـلـکـه اموالشان مایه غفلت آنها ازخدا و مسائل اساسى زندگى است و فرزندانشان هم در خدمت ظالمان و فاسدان قرار مى گیرند. مـنـتها براى کسانى که ثروت و نیروى انسانى را اصیل مى پندارند و چگونگى مصرف آن , براى آنها مطرح نیست , زندگانى این گونه اشخاص دورنماى دل انگیزى دارد, اما اگر به متن زندگیشان نزدیکتر شویم و به این حقیقت نیز توجه کنیم که چگونگى بهره بردارى از این امکانات مطرح است تصدیق خواهیم کرد که هرگزافراد خوشبختى نیستند.