(تبارک الذی ان شاء جعل لک خیرا من ذلک جنات تجری من تحتهاالانهار ویجعل لک قصورا): (بزرگ و پربرکت است آنکه ، اگر بخواهد بهتر از اینها رابه تو می دهد، بهشتهایی که در آن جویها روان است و برای تو قصرهایی پدید آورد) (قصر) یعنی خانه ای محکم و بنایی بلند و کلمه (ذلک ) اشاره به پیشنهاد گنج و باغی است که کفار نمودند. این آیه به منزله جواب آن کفار است که برای طعنه زدن و به عجز آوردن پیامبر وناراحت نمودن آن حضرت ، به او گفتند: که اگر تو پیامبر هستی باید گنج یا باغی داشته باشی و خداوند می فرماید بزرگ و پر خیر و برکت است آن خدایی که اگر می خواست قادر بود که برای تو برتر از اینها را قرار دهد، باغهایی که جویها در زیر آن روان باشد وقصرهایی که از زیبایی و عظمت کسی نتواند آن را وصف کند و البته اینها بهتر از آن چیزهایی است که این کفار از تو توقع دارند و در این آیه التفات و اعراض از مخاطبه باکفار وجود دارد چون آنها قابلیت و لیاقت مخاطبه را ندارند و خودشان هم به فساد وبطلان پیشنهاداتشان واقف هستند. [ نظرات / امتیازها ]

تَبارَکَ الَّذِی إِنْ شاءَ جَعَلَ لَکَ خَیْراً مِنْ ذلِکَ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ یَجْعَلْ لَکَ قُصُوراً «10»
تَبارَکَ الَّذِی‌: بزرگوار و مقدس است ذاتى که به محض فضل، إِنْ شاءَ جَعَلَ لَکَ خَیْراً مِنْ ذلِکَ‌: اگر خواهد، مقرر فرماید براى تو بهتر از گنج و بوستان دنیا که ایشان مى‌گویند. جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ: کرامت فرماید به تو در آخرت بهشتهائى که جارى باشد از زیر درختان آن نهرها تا باشد ابلغ در نزهت عالى و مسکنهاى رفیع.
ابن عباس نقل نموده که: چون مشرکان حضرت رسول صلّى اللّه علیه و آله را طعن زدند به فقر و فاقه، حضرت دلتنگ شد، جبرئیل نازل، عرض کرد: حق تعالى تو را سلام مى‌رساند و مى‌فرماید: مشرکان گویند «ما لِهذَا الرَّسُولِ یَأْکُلُ الطَّعامَ وَ یَمْشِی فِی الْأَسْواقِ» بعد به جهت تسلیه آن حضرت این آیه نازل شد، فرمود: «وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَکَ مِنَ الْمُرْسَلِینَ إِلَّا إِنَّهُمْ لَیَأْکُلُونَ الطَّعامَ وَ یَمْشُونَ‌
فِی الْأَسْواقِ» آن حضرت فرمود: چون این آیه بر من خواند، بر جست و بلند شد به مقدار دانه عدس گردید، من گفتم: یا امین اللّه، تو را چه شد؟ گفت: یا رسول اللّه درى از درهاى آسمان برگشادند که پیش از این نگشوده بودند، نمى‌دانم به رحمت مفتوح شده یا به عذاب، و من از ترس آنکه مبادا عقاب خدا بر جماعتى نازل شود که تو را طعن زدند و دلتنگ نمودند، چنین شدم. در اثناى این حال، جبرئیل به حال اول برگشت، و خوشحال شد و گفت: یا رسول اللّه، بشارت باد تو را که در آسمان را براى نزول رحمت بر تو گشودند و آن ملک که مى‌آید رضوان خازن بهشت است، و تو را بشارت آورده از جانب خدا بر آنکه او از تو خشنود است؛ پس رضوان فرود آمد و سلام نمود و آیه‌ «تَبارَکَ الَّذِی إِنْ شاءَ جَعَلَ لَکَ خَیْراً» را تا آخر بر آن حضرت خواند و درجى از نور پیش حضرت نهاده گفت: پروردگار تو مى‌فرماید که کلیدهاى خزائن دنیا در اینجاست، آن را به دست تصرف تو مى‌دهم بى‌آنکه از کرامت و نعمت تو در آخرت مقدار پر پشه‌اى کم کنیم. حضرت روى به جبرئیل، مانند کسى که با کسى مشورت کند؛ جبرئیل اشاره به زمین نمود و گفت: «تواضع للّه» طریق تواضع براى خدا اختیار کن. حضرت فرمود: اى رضوان، مرا به این احتیاج نیست، فقر را دوست‌تر دارم و مى‌خواهم بنده صبور و شکور باشم. رضوان گفت: صواب گفتى، خدا تو را به رشاد رساند. [ نظرات / امتیازها ]

تَبارَک‌َ الَّذِی‌ إِن‌ شاءَ جَعَل‌َ لَک‌َ خَیراً مِن‌ ذلِک‌َ جَنّات‌ٍ تَجرِی‌ مِن‌ تَحتِهَا الأَنهارُ وَ یَجعَل‌ لَک‌َ قُصُوراً «10»
بزرگوار ‌است‌ ‌آن‌ خداوندی‌ ‌که‌ ‌اگر‌ مشیتش‌ تعلق‌ بگیرد قرار می‌دهد ‌از‌ ‌برای‌ تو بهتر ‌از‌ آنچه‌ کفار گفتند بهشتهایی‌ ‌که‌ ‌از‌ زیر ‌آنها‌ نهرهایی‌ جاری‌ میشود و جعل‌ میفرماید ‌از‌ ‌برای‌ تو قصرهایی‌.
کلام‌ ‌در‌ ‌اینکه‌ آیه شریفه‌ ‌در‌ چند مقام‌ واقع‌ می‌شود.
مقام‌ اول‌ ‌در‌ تفضلاتی‌ ‌که‌ خداوند بوجود مقدس‌ نبوی‌ فرموده‌ و می‌فرماید.
اما ‌در‌ ‌اینکه‌ عالم‌ ‌او‌ ‌را‌ اشرف‌ ممکنات‌ قرار داده‌ و نور مقدس‌ ‌او‌ ‌را‌ اول‌ مخلوقات‌ ‌که‌ فرمود:
(اول‌ ‌ما خلق‌ اللّه‌ نوری‌)
، اوصیاء طیبین‌ ‌او‌ ‌را‌ افضل‌ اوصیاء قرار داده‌، کتابش‌ ‌را‌ افضل‌ کتب‌، دین‌ ‌او‌ ‌را‌ افضل‌ ادیان‌، امت‌ ‌او‌ ‌را‌ افضل‌ امم‌، شریعت‌ ‌او‌ ‌را‌ ‌تا‌ قیامت‌ باقی‌ داشته‌، ‌او‌ ‌را‌ خاتم‌ النبیین‌ و سید المرسلین‌ مقرر فرموده‌ و سایر تفضلات‌.
و اما ‌در‌ عالم‌ آخرت‌: مقام‌ محمود ‌را‌ ‌به‌ ‌او‌ و اوصیاء ‌او‌ عنایت‌ می‌فرماید شفاعت‌ کبری‌ خاص‌ ‌او‌ و اهل‌ بیتش‌، اختیار بهشت‌ و جهنم‌ بدست‌ ‌او‌ و وصی‌ ‌او‌ ‌است‌ ‌که‌ قسیم‌ الجنة و النار ‌است‌ و ‌غیر‌ اینها ‌از‌ علوم‌ و اخلاق‌ ‌که‌ فرمود:
(وَ إِنَّک‌َ لَعَلی‌ خُلُق‌ٍ عَظِیم‌ٍ) قلم‌ آیه 4 و صفات‌ حمیده‌ و ملکات‌ حسنه‌ و ‌غیر‌ اینها.
مقام‌ دوم‌ ‌در‌ جمله.
(تَبارَک‌َ الَّذِی‌ إِن‌ شاءَ جَعَل‌َ لَک‌َ خَیراً مِن‌ ذلِک‌َ) مکرر گفته‌ ‌شده‌ ‌که‌ مشیت‌ الهی‌ ایجاد ‌به‌ معنی‌ مصدریست‌ ‌که‌ فعل‌ الهی‌ ‌باشد‌ و ‌اینکه‌ ایجاد تابع‌ اراده‌ حق‌ ‌است‌
‌که‌ مصلحت‌ ‌در‌ ایجادش‌ ‌باشد‌ و البته‌ آنچه‌ مصلحت‌ دارد ایجاد میفرماید خداوند نسبت‌ ‌به‌ حضرت‌ رسالت‌ نصرت‌ فرمود ‌با‌ ‌اینکه‌ عده‌ قلیل‌ مؤمنین‌ ‌بر‌ کفار و مشرکین‌ غلبه‌ داد و ملائکه‌ ‌به‌ یاری‌ ‌او‌ آمدند و القاء رعب‌ ‌در‌ دل‌ کفار و مشرکین‌ و قلوب‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌با‌ یکدیگر عداوت‌ انداخت‌ چنانچه‌ میفرماید:
(فَأَغرَینا بَینَهُم‌ُ العَداوَةَ وَ البَغضاءَ إِلی‌ یَوم‌ِ القِیامَةِ) مائده‌ ‌آیه‌ 17.
(وَ أَلقَینا بَینَهُم‌ُ العَداوَةَ وَ البَغضاءَ إِلی‌ یَوم‌ِ القِیامَةِ) مائده‌ ‌آیه‌ 69 و می‌فرماید:
(سَنُلقِی‌ فِی‌ قُلُوب‌ِ الَّذِین‌َ کَفَرُوا الرُّعب‌َ بِما أَشرَکُوا بِاللّه‌ِ) آل‌ عمران‌ ‌آیه‌ 144.
(سَأُلقِی‌ فِی‌ قُلُوب‌ِ الَّذِین‌َ کَفَرُوا الرُّعب‌َ) انفال‌ ‌آیه‌ 12.
(وَ قَذَف‌َ فِی‌ قُلُوبِهِم‌ُ الرُّعب‌َ) احزاب‌ ‌آیه‌ 26 حشر ‌آیه‌ 2 و قرآن‌ مجید ‌او‌ ‌را‌ حفظ فرمود ‌تا‌ قیامت‌.
(إِنّا نَحن‌ُ نَزَّلنَا الذِّکرَ وَ إِنّا لَه‌ُ لَحافِظُون‌َ) حجر ‌آیه‌ 9 و ‌از‌ دنیا انفال‌ و خمس‌ و قطایع‌ ملوک‌ و تحف‌ و هدایا باو عنایت‌ فرمود و تمام‌ ‌را‌ ‌در‌ راه‌ ‌خدا‌ بذل‌ و صرف‌ نمود.
(قُل‌ِ الأَنفال‌ُ لِلّه‌ِ وَ الرَّسُول‌ِ) انفال‌ آیه 1 (وَ اعلَمُوا أَنَّما غَنِمتُم‌ مِن‌ شَی‌ءٍ فَأَن‌َّ لِلّه‌ِ خُمُسَه‌ُ وَ لِلرَّسُول‌ِ ‌الآیة‌) انفال‌ ‌آیه‌ 42.
مقام‌ سوم‌ ‌در‌ جمله:
(جَنّات‌ٍ تَجرِی‌ مِن‌ تَحتِهَا الأَنهارُ وَ یَجعَل‌ لَک‌َ قُصُوراً) اما ‌در‌ دنیا نه‌ مصلحت‌ داشت‌ و نه‌ مشیت‌ حق‌ تعلق‌ گرفت‌ و نه‌ پیغمبر خواست‌ ‌که‌ گذشت‌ ‌که‌ (عرض‌ ‌له‌ مفاتیح‌ الدنیا فلم‌ یقبلها) و فرمود طالبم‌ یک‌ روز گرسنه‌ باشم‌ صبر کنم‌ و یک‌ روز سیر باشم‌ شکر کنم‌ و یکی‌ ‌از‌ صفات‌ حمیده‌ زهد ‌در‌ دنیاست‌ و رغبت‌ ‌به‌ آخرت‌ و اما ‌در‌ آخرت‌ گذشت‌ مقاماتی‌ ‌که‌ ‌به‌ ‌او‌ عنایت‌ ‌شده‌. [ نظرات / امتیازها ]