(لیشهدوا منافع لهم ویذکروا اسم الله فی ایام معلومات علی مارزقهم من بهیمه الانعام فکلوا منها واطعموا البائس الفقیر): (تا شاهد منافع خویش باشند ونام خدا را در روزهایی معین بر چهارپایانی که خداوند روزی ایشان کرده ذکر کنند پس از آن بخورید و به درمانده فقیر نیز بخورانید) می فرماید به سوی تو می آیند تا منافع خود را مشاهده کنند که منافع حج اعم ازمنافع دنیوی و اخروی است ، منافع دنیوی آن که آشکار است ، وقتی اقوام و ملیتهای مختلف از مناطق گوناگون زمین با همه تفاوتها در یکجا در کنارخانه خدا جمع شده ویکدیگر را شناختند و آشکار شد که کلمه واحده همه آنها کلمه حق است و معبود همه یکی است و قبله همه کعبه است ، این اتحاد روحی آنها به اتحاد جسمی و وحدت کلمه و تشابه در عمل منجر می شود و هر یک در حد توان ، در رفع مشکلات دیگری می کوشند و خوبیهای یکدیگر را می آموزند و به کمک هم می شتابند، آنوقت جامعه های کوچک به صورت یک جامعه و امت بزرگ مبدل می شود و نیروهای جزئی مجتمع شده و نیرویی بزرگ فراهم می گردد که کوههای محکم نیز در برابر آن تاب مقاومت ندارند و هیچ جبار طغیانگری حریف ایشان نمی شود. نوع دوم ، منافع اخرویست که همان وجود انواع تقربها به سوی خدای متعال است که اثر آن در عمل و گفتار آدمی هویدا می شود، چون عمل حج با مناسک خود انواع عبادتها را شامل می گردد مانند، ترک بعضی لذاید زندگی و کارهای دنیوی و ترک کوشش برای دنیا، و تحمل مشقات و طواف پیرامون خانه خدا و نماز و قربانی و انفاق وروزه و غیر آن که هر یک برای متحول کردن جسم و جان بشر کفایت می کنند. لذا عمل حج با ارکان خود یک دوره کامل مسیر عبودیت ابراهیم ع در مراحل توحید، نفی شرک و اخلاص عبودیت وی را مجسم می سازد. پس مردم وقتی برای حج به سوی خانه ای که ابراهیم ع بنا کرده ، بیایند منافع اخروی و دنیوی آن را مشاهده می کنند و به آن علاقه مند می گردند. آنگاه غایت دیگرحج را بیان می کند که همان یاد خدا در ایام معین یعنی ایام تشریق ـ روز ـ 10 و 11 و12 و 13 ذی الحجه ـ می باشد. آنگاه می فرماید به خلاف مشرکین که چهارپایان خود را در پیش بتها قربانی می کردند، اهل توحید باید چهارپایان خود را با ذکر نام خدا بر آنها، قربانی کنند و هم خودشان از آن تناول کنند و هم افراد فقیر و محتاج را با آن اطعام نمایند و حکم اولی اباحی و ترخیصی است (یعنی می توانند خودشان هم بخورند) و حکم دومی الزامی است (یعنی باید فقرا و نیازمندان را اطعام‌ کنند). [ نظرات / امتیازها ]

در این آیه شریفه ضمن اشاره به منافع گوناگون و برکات بى شمار معنوى حج مى فرماید:
لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ
هان اى ابراهیم! مردم را براى انجام حج فراخوان تا سواره و پیاده به سوى خانه بیایند و منافع گوناگون و سودهاى مختلف خویشتن را در این گنگره عظیم جهانى و معنوى در ابعاد گوناگون بنگرند.
در تفسیر این جمله سه نظر دیگر آمده است:
1 - به باور پاره اى منظور این است که آنان را فراخوان تا بیایند و در سفر حج افزون بر بهره هاى معنوى و روحى و عبادى، در کنار برنامه حج به تجارت و داد و ستد نیز بپردازند.
2 - اما به باور پاره اى دیگر منظور این است که تجارت دنیا و پاداش سراى آخرت نصیب آنان گردد.
3 - و به باور برخى دیگر منظور سودهاى اخروى و گذشت و آمرزش خداست که نصیب آنان مى گردد.
از پنجمین امام نور نیز دیدگاه سوم روایت شده است.
وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فى اَیّامٍ مَعْلُوماتٍ
در این مورد نیز دیدگاه ها متفاوت است:
1 - به باور پاره اى منظور از این روزهاى معلوم و مقرّر، ده روز از روزهاى آغازین ماه ذى حجه است.
و بدان دلیل این روزها را به روزهاى مشخص و معلوم تعبیر مى کند که همه براى شناختن آنها تلاش و تمایل نشان مى دهند تا روزهاى برگزارى حج را نیک بشناسند.
با این بیان، روزهاى معلوم که در این آیه آمده است، با روزهاى «معدود» که در سوره بقره آمده است(66) با هم متفاوتند، چرا که روزهاى معلوم، ده روز از آغازین روزهاى ماه ذى حجه است، اما روزهاى «معدود»، عبارت از روز عید قربان و سه روز پس از عید است که به «ایام تشریق» یا روزهاى نورانى و روشنى بخش دل ها و جان ها، مشهور است.
2 - اما به باور پاره اى دیگر «روزهاى معلوم» عبارت از روز عید قربان و ایّام تشریق است، و روزهاى «معدود» دهه اوّل ماه ذى حجه مى باشد.
گفتنى است که از حضرت باقر علیه السلام نیز این دیدگاه روایت شده است.
«زجاج» مى گوید: به باور ما این دیدگاه بهتر است، چرا که واژه «ذکر» که عبارت از بردن نام خداست، منظور به هنگام ذبح قربانى است و دلیل آن هم ادامه آیه شریفه است که مى فرماید:
عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهیمَةِ الْاَنْعامِ
و نام خدا را در روزهاى مقرر بر چهارپایانى که خدا روزى آنان ساخته است، به هنگام قربانى ببرند.
یادآورى مى گردد که منظور از دام ها و چهارپایان، شتر، گاو و گوسفند است که به هنگام ذبح و نحر آنان باید نام خدا به عظمت برده شود.
با این بیان، روزهاى معلوم، عبارت از روز عید و سه روز پس از آن است که مخصوص این کار است.
به باور برخى منظور از واژه «ذکر» در آیه مورد بحث همان «ذبح» است، چرا که چون ذبح در این جا به همراه «ذکر» است، مى توان «ذکر» را گفت و «ذبح» را اراده کرد.
اما به باور برخى دیگر منظور از «ذکر»، «تکبیر» مى باشد که در سرزمین «منى» پس از پانزده نماز که آغاز آنها از نماز ظهر مى باشد، باید بدین صورت خوانده شود:
اللّه اکبر، اللّه اکبر، لا اله الاّ اللّه و اللّه اکبر، اللّه اکبر و للّه الحمد، اللّه اکبر على ما هدانا و الحمد للّه على ما أبلانا، و اللّه اکبر على ما رزقنا من بهیمة الانعام.
واژه «بهیمه» در اصل از «ابهام» به مفهوم نامعلوم آمده است، و بدان جهت این واژه در مورد دام ها به کار مى رود که زبان گویا و معلوم ندارند.
و واژه «انعام» نیز از ریشه «نعمت» به مفهوم نرمى است و بدان دلیل این واژه در مورد شتر به کار مى رود که سم هاى آن حیوان نرم است.
اگر گاو و گوسفند و شتر یک جا گردآیند، واژه انعام را در مورد همه آنها مى توان به کار برد، اما بدون وجود شتر در میان آنها نمى توان به آنها «انعام» گفت.
فَکُلُوا مِنْها
پس از آن گوشت هاى قربانى بخورید...
وَ اطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقیرَ
و به نیازمند و بینوا نیز از گوشت آنها بخورانید. [ نظرات / امتیازها ]

در این آیه، در یک عبارت بسیار فشرده و پر معنى به فلسفه هاى مختلف حج پرداخته ، مى فرماید: آنها به این سرزمین مقدس بیایند ((تا منافع خویش را با چشم خود ببیند)) (لیشهدوا منافع لهم ).
مفسران در تفسیر کلمه منافع در اینجا سخن بسیار گفته اند، ولى کاملا روشن است که هیچگونه محدودیتى در این لفظ نیست تمام منافع و برکات معنوى و نتائج مادى ، فوائد فردى و اجتماعى ، فلسفه هاى سیاسى و اقتصادى و اخلاقى را همه شامل مى شود.
آرى باید مسلمانان از همه نقاط جهان از میان تمام قشرها به آنجا رو آورند تا شاهد و ناظر این منافع باشند، چه تعبیر زیبائى ؟ شاهد و ناظر باشند، و آنچه را با گوش شنیده اند با چشم ببینند!.
لذا در کتاب کافى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم ربیع بن خثیم از امام ، تفسیر این کلمه را خواست ، امام در پاسخ فرمود: ((منافع )) دنیا و ((منافع )) آخرت را هر دو در بر مى گیرید.
به خواست خدا در نکات آیه از این منافع گوناگون بطور مشروح سخن خواهیم گفت سپس اضافه مى کند: ((و آنها بیایند و قربانى کنند و نام خدا را در ایام معینى بر چهار پایانى که به آنها روزى داده است (به هنگام ذبح ) ببرند))
(و یذکروا اسم الله فى ایام معلومات على ما رزقهم من بهیمة الانعام ).
از آنجا که توجه اصلى در مراسم حج به جنبه هائى است که با خدا ارتباط پیدا مى کند و روح این عبادت بزرگ را منعکس مى سازد در آیه فوق از مراسم قربانى ، تنها مساءله بردن نام خدا را که یکى از شرائط است بیان مى کند، اشاره به اینکه آنها به هنگام ذبح قربانى تمام توجهشان به خدا و قبول در گاه او است و استفاده از گوشت آن تحت الشعاع آن قرار دارد.
قربانى کردن حیوانات در حقیقت رمزى است براى آمادگى براى قربانى شدن در راه خدا، همانگونه که در سرگذشت ابراهیم (علیه السلام ) و اسماعیل (علیه السلام ) و قربانى او آمده است ، آنها با این عمل اعلام مى کنند که در راه او آماده هر گونه ایثارند حتى بذل جان .
به هر حال قرآن با این گفتار برنامه شرک آلود بت پرستان را نفى مى کند که به هنگام قربانى نام بتها را مى بردند، و این مراسم توحیدى را به شرک آلوده مى ساختند.
و در پایان آیه مى فرماید: ((از گوشت حیوانات قربانى ، هم خودتان بخورید و هم بینوایان فقیر را اطعام نمائید)) (فکلوا منها و اطعموا البائس الفقیر).
این احتمال در تفسیر آیه نیز وجود دارد که منظور از بردن نام خدا در ((ایام معلومات )) تکبیر و حمد و ثناى الهى در این ایام است به خاطر نعمتهاى بى پایانش ، مخصوصا به خاطر چهار پایانى که روزى انسانها کرده که از تمام اجزاى بدن آنها در زندگى خود بهره مى گیرند. [ نظرات / امتیازها ]

لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَعْلُوماتٍ عَلى‌ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعامِ فَکُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِیرَ «28»
لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ‌: به جهت آنکه حاضر شوند نزد منفعتها که مر ایشان راست، یعنى به منافع دینى یا دنیوى خود برسند که آن ارباح تجارت است در دنیا و یا رسیدن به جنات اعلى در عقبى، و مستفیض شدن به عفو و مغفرت از جانب حق تعالى. اول، قول ابن عباس و سعید بن جبیر است، و بنابراین غرض از ذکر منافع ترغیب مردمان است به مکه، چه آن بى‌زرع است که اگر این ترغیب نمى‌بود سکان آنجا متضرر مى‌شدند، و لذا حضرت ابراهیم علیه السّلام گفت:
«فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ» «2» و ثانى، قول سعید بن مسیب و عطیه و از
حضرت باقر نیز مأثور و احادیث متظافره در این باب شاهد بر این قول مى‌باشد.
وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ‌: و به جهت آنکه یاد کنند نام خداى را به تلبیه و تکبیر و غیر آن از اذکار، فِی أَیَّامٍ مَعْلُوماتٍ‌: در روزهاى دانسته شده و معلوم و معهود در میان ایشان که آن دهه اول ذیحجه است و مراد به‌ «مَعْدُوداتٍ» در آیه‌ «وَ اذْکُرُوا اللَّهَ فِی أَیَّامٍ مَعْدُوداتٍ» ایام تشریق است که آن روز نحر و سه روز بعد از آن (11، 12 و 13 ذیحجه) میباشد و معدودات ایّام عشر (ده روز اول ذیحجه) است و این قول از حضرت باقر علیه السّلام مروى است. خلاصه تا ذکر خدا کنند، عَلى‌ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعامِ‌: بر آنچه روزى داده است ایشان را از بسته زبانان چهارپایان از شتر و گاو و گوسفند. پس مراد آنست که در حین ذبح و نحر، نام خدا ببرند و به اسم او بکشند نه به اسم بتان، همچنانکه شعار کفار است. پس مراد به ذکر تسمیه باشد. بنابر اول معنى آنکه تا ذکر خدا کنند و به حمد و شکر او قیام نمایند بر آنچه روزى ایشان گردانیده از انعام. از حضرت صادق علیه السّلام مروى است که مراد تکبیر است به منى در عقب پانزده نماز که اول آن ظهر عید باشد و این نیز مؤید قول دوم است. «1» مشرکین به اسم بتان خود قربانى مى‌کردند و گوشت قربانى نمى‌خوردند و خوردن آن را گناه مى‌دانستند، حق تعالى رسوم باطله آنها را در هم شکسته اهل ایمان را امر مى‌فرماید که به نام من قربانى کنید.
فَکُلُوا مِنْها: (امر براى ندب و اباحه است) پس بخورید از گوشت آن، وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِیرَ: و بخورانید از آن قربانى درمانده محنت کشیده محتاج تنگدست را. نزد بعضى «بائس» کسى است که اثر شدت و محنت گرسنگى و برهنگى بر او ظاهر شده باشد. و نزد بعضى «بائس» آنست که دست خود را براى سؤال دراز کند. یا کسى است که مردمان عار داشته باشند از مجالست او به جهت زیادتى پریشانى و خوارى او. در کافى- حضرت صادق علیه السّلام فرماید: «بائس» زمینگیرى است که توانائى خارج شدن ندارد به جهت‌.زمین گیریش. «1» [ نظرات / امتیازها ]

لِیَشهَدُوا مَنافِع‌َ لَهُم‌ وَ یَذکُرُوا اسم‌َ اللّه‌ِ فِی‌ أَیّام‌ٍ مَعلُومات‌ٍ عَلی‌ ما رَزَقَهُم‌ مِن‌ بَهِیمَةِ الأَنعام‌ِ فَکُلُوا مِنها وَ أَطعِمُوا البائِس‌َ الفَقِیرَ «28»
‌برای‌ ‌اینکه‌ ‌که‌ مشاهده‌ کنید منافعی‌ ‌که‌ خداوند ‌برای‌ ‌آنها‌ قرار داده‌ و یاد کنند اسم‌ خداوند ‌را‌ ‌در‌ ایّام‌ معلومات‌ ‌بر‌ آنچه‌ خداوند روزی‌ ‌آنها‌ فرموده‌‌از‌ بهیمه‌ ‌که‌ انعام‌ باشند ‌پس‌ بخورید ‌از‌ ‌آنها‌ و اطعام‌ کنید بیچاره فقیر ‌را‌.
(لِیَشهَدُوا مَنافِع‌َ لَهُم‌): منافع‌ حج‌ّ بسیار ‌است‌ دنیوی‌ و اخروی‌ ‌از‌ توسعه مال‌ و حفظ ‌از‌ آفات‌ و سلامتی‌ ‌از‌ بلیّات‌ و مغفرت‌ ‌از‌ معاصی‌ و عفو الهی‌ و ارتفاع‌ درجات‌ و زیادتی‌ حسنات‌ و قضاء حوائج‌ و ‌غیر‌ اینها.
(وَ یَذکُرُوا اسم‌َ اللّه‌ِ فِی‌ أَیّام‌ٍ مَعلُومات‌ٍ) و ‌در‌ جای‌ دیگر می‌فرماید: «وَ اذکُرُوا اللّه‌َ فِی‌ أَیّام‌ٍ مَعدُودات‌ٍ» بقره‌ آیه 199. ‌در‌ اخبار مختلف‌ ذکر ‌شده‌ ‌در‌ بعض‌ اخبار ‌هر‌ دو ‌را‌ ‌به‌ یک‌ معنی‌ گفتند، ‌در‌ بعضی‌ ایّام‌ معلومات‌ رادم‌ ذی‌ الحجّه‌ و معدودات‌ ‌را‌ ایام‌ تشریق‌ و ‌در‌ بعضی‌ عکس‌ ‌اینکه‌، چنانچه‌ مجلسی‌ می‌فرماید: اخبار معتبره‌ دلالت‌ دارد ‌که‌ ایّام‌ معلومات‌ ایّام‌ تشریق‌ ‌است‌. و بالجمله‌ اذکار دهه ذی‌ الحجّه‌ تهلیلات‌ ‌است‌:
«‌لا‌ اله‌ الا اللّه‌ عدد اللیالی‌ و الدهور ‌الی‌ یوم ینفخ‌ ‌فی‌ الصور»
روزی‌ ده‌ مرتبه‌ و اذکار ایام‌ تشریق‌ تکبیر ‌است‌:
«اللّه‌ اکبر اللّه‌ اکبر‌-‌ ‌الی‌ ‌قوله‌‌-‌ و الحمد للّه‌ ‌علی‌ ‌ما ابلانا».
‌در‌ منی‌ عقیب‌ پانزده‌ نماز ظهر روز عید ‌تا‌ صبح‌ سیزدهم‌ و ‌در‌ سایر بلاد عقیب‌ ده‌ نماز ‌تا‌ صبح‌ دوازدهم‌.
(عَلی‌ ما رَزَقَهُم‌ مِن‌ بَهِیمَةِ الأَنعام‌ِ) بهیمه‌ مطلق‌ حیوانات‌ ‌را‌ بهایم‌ می‌گویند:
و انعام‌ شتر و گاو و گوسفند و بز ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ منی‌ واجب‌ ‌است‌ نحر و ذبح‌ کردن‌ و یکی‌ ‌از‌ واجبات‌ منی‌ ‌است‌ و ‌در‌ سایر بلاد مستحب‌ّ مؤکّد ‌است‌.
(فَکُلُوا مِنها وَ أَطعِمُوا البائِس‌َ الفَقِیرَ): ‌که‌ گفتند: واجب‌ ‌است‌ سه‌ قسمت‌ کند یک‌ قسمت‌ ‌خود‌ خورد، یک‌ قسمت‌ هدیّه‌ کند، یک‌ قسمت‌ بفقرا دهد. و بائس‌ فقیری‌ ‌را‌ گویند ‌که‌ عاجز ‌باشد‌ ‌از‌ سؤال‌. [ نظرات / امتیازها ]