(ذلک و من یعظم حرمات الله فهو خیر له عند ربه واحلت لکم الانعام الا ما یتلی علیکم فاجتنبوا الرجس من الاوثان واجتنبوا قول الزور): (آری چنین است و هر کس حرمات الهی را اکرام نماید، این عمل برای او نزد پروردگارش عمل خیری است و چهارپایان بر شما حلال شد مگر آنچه که برایتان خوانده شود، پس ازپلیدی بتها کناره گیری کنید و از گفتار باطل و دروغ اجتناب نمائید) (حرمت ) یعنی چیزی که هتک و اهانت به آن جایز نیست و رعایت احترام آن لازم است . (اوثان ) یعنی بتها و (زور) به معنای انحراف از حق است ، می فرماید آنچه از شعائرحج ذکر کردیم این است ، آنگاه برای تشویق مردم به بزرگداشت حرمات الهی می فرماید: هر کس احترام حرمات الهی را نگاه دارد و از حدود آنها تجاوز نکند، این عمل نیکی نزد پروردگارش محسوب می شود. آنگاه اشاره می کند که از جمله رزقهای حلالی که خداوند برای مردم قرار داده گوشت و سایر منافع چهارپایان است جز مواردحرامی که خداوند آنها را در سوره انعام بیان کرده است پس مراد از (الا مایتلی علیکم )استمرار تلاوت است ، نه آنکه آن را به معنای تلاوت در آینده بدانیم (41). و خوردنیهای حرام چنانچه در سوره انعام ذکر شد شامل : میته و خون و گوشت خوک و آن حیوانی که بنام غیر خدا ذبح شده بود، اما در این آیه با توجه به سیاق ،عنایت به خصوص ذبح برای غیر خداست و خداوند از این عمل نهی می کند و در ادامه می فرماید از پلیدی بتها و سخن باطل اجتناب کنید، چون مشرکین بر قربانی کردن برای تقرب به بتها و ذکر نام بتها بر قربانی اصرار می ورزیدند. [ نظرات / امتیازها ]

ذلِکَ
آداب حج و مناسک آن همین است که ترسیم شد.
وَ مَنْ یُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ
و هر کسى برنامه ها و مقررات خدا را احترام گذارد و بزرگ شمارد و مرزهاى آنها را پاس دارد، این کار در پیشگاه پروردگار و سراى آخرت براى او بهتر است.
و رعایت حرمتِ چیزى، آن است که انسان آن را هتک نکند و به انجام شایسته و بایسته آن کمر همت ببندد، و بزرگداشتن شعائر خدا نیز رعایت مرزهاى مقررات او و نزدیک نشدن به کارهاى ناروا و انجام واجبات است.
به باور مفسران منظور از «حرمات» در آیه شریفه، مناسک و آداب حج است، چرا که خود آیه شریفه و آیات پیش و پس از آن این نکته را روشن مى سازد.
اما به باور «ابن زید» منظور حرام هایى چون خانه حرام، ماه حرام، شهر حرام، و مسجدالحرام است، و دلیل این سخن نیز این آیه است که مى فرماید:
الشهر الحرام بالشهر الحرام و الحرمات قصاص(67)
این ماه حرام در برابر آن ماه حرام است و براى شکستن حرمتهاى خدا قصاص است.
وَ اُحِلَّتْ لَکُمُ الْاَنْعامُ اِلاَّ ما یُتْلى عَلَیْکُمْ
و دام ها همچون گاو، گوسفند شتر بر شما حلال و رواست، اما آنچه در گذشته تحریم گردید(68) و بر شما تلاوت مى گردد و از نزدیک شدن به آنها هشدار داده مى شوید، بر شما حرام است.
فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْاَوْثانِ
و از پلیدى بت ها بپرهیزید.
به باور اصحاب ما، بازى شطرنج، نرد و انواع قمار از پلیدى بت هاست.
برخى آورده اند که شرک گرایان بت هاى خود را به خون قربانى ها آغشته مى ساختند و به همین جهت «رجس» نامیده شدند.
وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّوْرِ
و نیز از سخن و گفتار دروغ دورى جویید.
به باور پاره اى منظور «لبیک» گویى شرک گرایان بود که مى گفتند: لبّیک لا شریک لک الاّ شریکاً هو لک تملکه و ما ملک.
فراخوان و دعوت تو را اجابت کردم و به بارگاهت آمدم اى پروردگارى که شریک و همتایى جز همان شریکى که ویژه توست ندارى، آرى تو فرمانروا و مالک آن شریک و هرآنچه دارد هستى!
به باور دوستان و اصحاب ما، غنا و سخنان بیهوده نیز جز «قول زور» به شمار مى آید.
از پیامبر گرامى صلى الله علیه وآله آورده اند که روزى براى سخنرانى به پاخاست و ضمن بیاناتى فرمود:
ایها النّاس، عدلت شهادة الزّور بالشرک باللّه، ثم قرأ: فاجتنبوا الرّجس من الاوثان و اجتنبوا قول الزور.
هان اى مردم! گواهى به باطل و بیداد با شرک گرایى برابرى مى کند، و آن گاه به تلاوت آیه شریفه پرداخت که: و از پلیدى بت ها دورى جویید و از سخن و گفتار دروغ بپرهیزید. [ نظرات / امتیازها ]

این آیه به عنوان یک جمع بندى اشاره به بحثهاى آیات گذشته کرده مى گوید: ((برنامه حج و مناسک آن چنین است که گفته شد)) ((ذلک )).
بعد براى تاءکید بر اهمیت وظائفى که بیان گردید اضافه مى کند: ((و هر کس ‍ برنامه هاى الهى را بزرگ بشمرد و احترام آنها را حفظ کند براى او نزد پروردگارش ‍ بهتر است )) (و من یعظم حرمات الله فهو خیر له عند ربه ).
روشن است که ((حرمات )) در اینجا اشاره به ((اعمال و مناسک حج )) است و ممکن است احترام خانه کعبه خصوصا و حرم مکه عموما نیز بر آن افزوده شود.
بنابراین ، تفسیر آن به خصوص ((محرمات )) یعنى آنچه از آن نهى شده به طور کلى ، یا تمام واجبات ، خلاف ظاهر آیات است .
ضمنا باید توجه داشت ((حرمات )) جمع ((حرمة )) در اصل به معنى چیزى است که باید احترام آن حفظ شود و در برابر آن بى حرمتى نگردد.
سپس به تناسب احکام احرام به حلال بودن چهار پایان اشاره کرده مى گوید: ((چهار پایان (همچون شتر و گاو و گوسفند) بر شما حلال شده است ، مگر آنچه بر شما خوانده مى شود و دستور منعش صادر خواهد گشت )) (و احلت لکم الانعام الا ما یتلى علیکم ).
جمله ((الا ما یتلى علیکم )) ممکن است اشاره به تحریم صید بر محرم بوده باشد که در سوره مائده که بعدا نازل گردیده ، در آیه 95 به آن اشاره شده است یا ایها الذین آمنوا لا تقتلوا الصید و انتم حرم : ((اى کسانى که ایمان آورده اید در حال احرام کشتار صید نکنید.
و نیز ممکن است اشاره به جملهاى باشد که در ذیل آیه مورد بحث راجع به تحریم قربانیانى که براى بتها ذبح مى کردند آمده است ، زیرا مى دانیم حلال بودن حیوان تنها در صورتى است که به هنگام ذبح آنها نام خدا گفته شود، نه نام بتها و نه هیچ نام دیگر.
در پایان این آیه دو دستور دیگر در رابطه با مراسم حج و مبارزه با سنتهاى جاهلیت بیان مى کند:
نخست مى گوید: ((از پلیدیها، از بتها اجتناب کنید)) (فاجتنبوا الرجس من الاوثان ).
((اوثان )) جمع ((وثن )) (بر وزن کفن ) به معنى سنگهائى است که مورد پرستش اقوام جاهلى قرار مى گرفت ، و در اینجا اوثان توضیح کلمه رجس است که قبلا ذکر شده ، به این ترتیب مى گوید: از پلیدى اجتناب کنید، بعد مى گوید: پلیدى همان بتها هستند.
این نکته نیز قابل توجه است که بت پرستان عصر جاهلیت خونهاى حیوانات قربانى را بر سر و روى بتهاشان مى ریختند و منظرهاى بسیار زشت و پلید و تنفر آمیز پیدا مى کرد که تعبیر فوق ممکن است اشاره به آن نیز باشد.
دستور دوم این است که : ((از سخن باطل و بى اساس بپرهیزید)) (و اجتنبوا قول الزور). [ نظرات / امتیازها ]

ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ أُحِلَّتْ لَکُمُ الْأَنْعامُ إِلاَّ ما یُتْلى‌ عَلَیْکُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ (30)
ذلِکَ‌: (خبر مبتداى محذوف. اى: الامر ذلک) یعنى امر حج و مناسک آن اینست که مذکور شد. وَ مَنْ یُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ‌: و هر که بزرگ دارد حرمت‌هاى خدا را، یعنى حرمت احکام او را که هتک آن حلال نیست نگاهدارد و خلاف آن ننماید، فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ‌: پس آن تعظیم که حفظ احکام الهى و امتثال آن است بهتر باشد مر او را نزد پروردگار او از جهت پاداش و مجازات.
در تفسیر برهان- از حضرت امام موسى کاظم علیه السّلام از پدر بزرگوارش در این آیه شریفه فرمود: ثلاث حرمات واجبة فمن قطع منها حرمة فقد اشرک باللّه الاولى: انتهاک حرمة اللّه فى بیته الحرام. الثّانیة: تعطیل الکتاب و العمل بغیره و الثّالثة: قطیعة ما اوجب اللّه من فرض طاعتنا و مودّتنا.
سه حرمت واجب است، پس هر که قطع کند حرمتى را از آن، پس بتحقیق شرک آورده به خداى تعالى: 1- هتک نمودن حرمت خدا در بیت الحرام. 2- تعطیل کتاب قرآن و عمل به غیر آن. 3- قطع آنچه خدا واجب فرموده از وجوب‌طاعت و مودت ما. «1» وَ أُحِلَّتْ لَکُمُ الْأَنْعامُ‌: و حلال کرده شد براى شما در حال احرام همه چهارپایان شتر، گاو و گوسفند و حکم آنها حکم صید نیست. ممکن است که مراد حلال شدن انعام باشد مطلقا خواه در حال احرام و خواه در حال احلال، إِلَّا ما یُتْلى‌ عَلَیْکُمْ‌: مگر آنچه خوانده شود بر شما تحریم آن و از هر چیزى که حرمت آن را عارض شود مانند میته و آنچه به نام غیر خدا تزکیه کرده شود و موقوده و نطیحه. حاصل آیه آنکه حق تعالى حلال فرمود مر شما را انعام شتر و گاو و گوسفند مگر آنچه استثنا کرده در کتاب خود، پس محافظت نمائید بر حدود آن و بپرهیزید از آنکه حرام کنید آنچه را که حلال است و حلال کردن آنچه حرام است چنان که بت پرستان نمودند.
فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ‌: پس دورى کنید پلیدى را که بتان باشد مانند اجتناب از نجاسات، و این غایت مبالغه است در نهى از تعظیم بتان و پرهیز از پرستیدن آنان، یعنى چنانکه طبایع شما از رجس متنفر و مجتنب است، باید از بتان نیز به این مثابه تنفر داشته باشد و از شرک به خدا دورى کند.
وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ: و اجتناب نمائید از گفتار دروغ مانند دعوى شرکت بتان با خدا.
در کافى شریف- به اسناد خود روایت نموده از زید شحام که سؤال نمودم از حضرت صادق علیه السّلام از فرمایش الهى‌ (فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ) فرمود: رجس از اوثان شطرنج، و قول زور غنا مى‌باشد. «2» و اصحاب امامیه روایت نموده‌اند که بازى شطرنج و نرد و سایر انواع قمار از این قبیل است و احادیث بسیار در خصوص قمار و غناء وارد شده، از جمله:
فقه الرضوى (باب شرب خمر و غناء) از آن حضرت مروى است که فرمود:
من ابقى فى بیته طنبورا اوعودا او شیئا من الملاهى من المعزفة و الشّطرنج و اشباهه‌
اربعین یوما فقد باء بغضب من اللّه فان مات فى اربعین مات فاجرا فاسقا مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ.* هر که باقى گذارد در خانه خود طنبور یا عود یا چیزى از ملاهى را از معازف (آلاتى که با دست زده مى‌شود) و شطرنج و مانند آن چهل روز، پس بتحقیق سزاوار گردد خشمى را از جانب خدا، پس اگر بمیرد در چهل روز مرده است فاجر فاسق، جایگاه او جهنم است و بد بازگشتى است.
ایضا ابن بابویه در خصال از حضرت صادق علیه السّلام که فرمود: منجم ملعون است، کاهن ملعون است، ساحر ملعون است، مغنیه ملعون است، هر که بجا آورد آن را ملعون و خورنده کسب غنا نیز ملعون مى‌باشد. [ نظرات / امتیازها ]

ذلِک‌َ وَ مَن‌ یُعَظِّم‌ حُرُمات‌ِ اللّه‌ِ فَهُوَ خَیرٌ لَه‌ُ عِندَ رَبِّه‌ِ وَ أُحِلَّت‌ لَکُم‌ُ الأَنعام‌ُ إِلاّ ما یُتلی‌ عَلَیکُم‌ فَاجتَنِبُوا الرِّجس‌َ مِن‌َ الأَوثان‌ِ وَ اجتَنِبُوا قَول‌َ الزُّورِ (30)
‌اینکه‌ ‌است‌ وظایف‌ حج‌ّ و مناسک‌ ‌آن‌ و کسی‌ ‌که‌ معظّم‌ بدارد حرمات‌ الهیّه‌ ‌را‌ ‌پس‌ ‌او‌ ‌برای‌ ‌او‌ خیر ‌است‌، و حلال‌ شد ‌برای‌ ‌شما‌ انعام‌ مگر آنچه‌ تلاوت‌ می‌شود ‌برای‌ ‌شما‌ ‌پس‌ اجتناب‌ کنید رجس‌ و پلیدی‌ بتها ‌را‌ و اجتناب‌ کنید قول‌ باطل‌ ‌را‌.
(ذلِک‌َ): اشاره‌ ‌به‌ دستورات‌ حج‌ّ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ آیات‌ قبل‌ بیان‌ فرموده‌ ‌که‌ اینها تعظیم‌ شعائر الهیّه‌ ‌است‌ ‌یعنی‌ سرسری‌ نشمارید و کور کورانه‌ بجا نیاورید مثل‌ بسیاری‌ نه‌ مراعات‌ شرایط و خصوصیّات‌ طواف‌ و سعی‌ و رمی‌ جمرات‌ ‌را‌ می‌کنند مثل‌ عامّه‌ عمیاء، و بسیاری‌ ‌از‌ جهّال‌ شیعه‌ فقط یک‌ اسمی‌ بیشتر نیست‌.
خر عیسی‌ گرش‌ بمکّه‌ برند
چون که آید هنوز خر باشد

(وَ مَنْ یُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ): در خبر است حرمات الهیّه هتک آن حرام است که سه قسم است: 1- هتک حرمت الهى در بیت اللَّه الحرام. 2- هتک حرمت کتاب در تعطیل و ترک عمل بآن. 3- هتک حرمت کسانى که واجب الاطاعة هستند از رسول و امام. و مکرّر گفته شد که اخبار بیان مصادیق اتمّ مى‏کند، تعظیم حرمات الهیّه اطاعت فرامین او است و ترک کلّیّه معاصى و اطاعت واجب الاطاعة.
(فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ): معنى این نیست که ترک تعظیم هم خوب است و این بهتر است بلکه خیریّت منحصر به تعظیم حرمات الهیّه است.
(عِنْدَ رَبِّهِ): از مثوبات و نجات از مهالک.
(وَ أُحِلَّتْ لَکُمُ الْأَنْعامُ): حیوانات حلال گوشت در صورتى که شرایط تذکیه عمل شود مسلم باشد، رو بقبله، تسمیه فرى اوداج اربعه با حدید.
(إِلَّا ما یُتْلى‏ عَلَیْکُمْ): مثل صید در حال احرام و میته و خون و گوشت خنزیر و قربانى بتها و منخنقه و موقوذه و متردّیه و نطیحه و مأکول سباع و حیوانات حرام گوشت و غیر اینها که در سوره مائده بیان مى‏‌فرماید.
(فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ): تفسیر شده در اخبار زیادى به شطرنج.
(وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ): تفسیر به غنا شده لکن اینها مصادیق هستند مطلق محرّمات الهیّه رجس است، و مطلق اقوال باطله و محرّمه زور است باید اجتناب کرد. [ نظرات / امتیازها ]