توضیح : اما مایوس شدن رسولان از ایمان آوردن قوم خود، همان معنایى است که در داستان نوح آورده و فرموده: ‏«وَ أُوحِیَ إِلى‏ نُوحٍ أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلَّا مَنْ قَدْ آمَنَ» (هود/36) و نیز فرموده: ‏«وَ قالَ نُوحٌ رَبِّ لا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْکافِرِینَ دَیَّاراً إِنَّکَ إِنْ تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبادَکَ وَ لا یَلِدُوا إِلَّا فاجِراً کَفَّاراً» (نوح/26 و 27) و نظیر آن در داستان هود و صالح و شعیب و موسى ‏(علیهم السّلام) نیز دیده مى‏شود.
و اما اینکه فرمود: امتهاى ایشان چنین پنداشتند که به انبیایشان دروغ گفته‏اند، این نیز نظیر مطلبى است که در داستان نوح آورده که قومش گفته بودند: ‏«بَلْ نَظُنُّکُمْ کاذِبِینَ» (هود/27) و همچنین در داستان هود و صالح آورده، و در داستان موسى و فرعون فرموده ‏«فَقالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یا مُوسى‏ مَسْحُوراً» (اسراء/101). و اما اینکه فرمود: نتیجه ایمان مؤمنین یارى آنان شد این نیز نظیر آیه:َ کانَ حَقًّا عَلَیْنا نَصْرُ الْمُؤْمِنِینَ» (روم/47). مى‏باشد، و همچنین در ضمن داستان هلاکت پاره‏اى از امتها این معنا را آورده از آن جمله در داستان قوم هود فرموده: ‏«نَجَّیْنا هُوداً وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ» (هود/66) و در داستان قوم صالح فرموده: ‏«نَجَّیْنا صالِحاً وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ» (هود/66) و در داستان قوم شعیب فرموده: ‏«نَجَّیْنا شُعَیْباً وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ» (هود/94) و همچنین در داستانهاى دیگر.
و اما اینکه فرمود: باس ما از مجرمین نمى‏گذرد، این نیز در آیات بسیارى بطور عمومى و خصوصى ذکر شده، در آیه ‏«وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ» (یونس/47) و آیه ‏«وَ إِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلا مَرَدَّ لَهُ وَ ما لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ والٍ» (رعد/12) و همچنین آیات دیگر ذکر شده است.
این بود بهترین معناهایى که براى آیه مورد بحث ذکر کرده‏اند، دلیل بر آن هم این است که آیه شریفه همانطور که گفتیم با مضمونى که دارد غایت و سرآمد مضمون آیه قبلش است، و در این میان معانى دیگرى براى آیه آورده‏اند که خالى از اشکال نیست، و ما متعرض نشدن به آن را بهتر دانستیم. [ بستن توضیحات ]

توضیح : در الدر المنثور (ج 4، ص 41، ط بیروت) است که ابن جریر و ابن منذر از ابراهیم از ابى حمزه جزرى روایت کرده‏اند که گفت: غذایى درست کردم و عده‏اى از اصحابمان را که از آن جمله سعید بن جبیر و ضحاک بن مزاحم بودند به آن غذا دعوت نمودم، (در آن میان) جوانى از قریش از سعید بن جبیر پرسید یا ابا عبد اللَّه! این حرف را چگونه قرائت مى‏کنى: ‏«حَتَّى إِذَا اسْتَیْأَسَ الرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ کُذِبُوا»؟ زیرا من هر وقت بدینجا مى‏رسم آرزو مى‏کنم اى کاش این سوره را نخوانده بودم سعید گفت: درست است و معنایش این است که تا آنکه رسولان از تصدیق قوم خود مایوس شدند و مردمى که آن رسولان بسویشان گسیل شده بودند چنین پنداشتند که به رسولان دروغ خبر داده‏اند. ضحاک گفت: اگر براى حل این اشکال تا یمن رفته بودم کم بود.
علامه طباطبایی: این روایت مؤید معنایى است که ما براى آیه کردیم، و بعضى از روایات که دارد رسولان احتمال دادند که نکند آن کسى که براى ایشان وحى آورده شیطان بوده که خود را بصورت فرشته درآورده، روایات قابل اعتمادى نیست. [ بستن توضیحات ]

توضیح : 175) هود، 36.
176) نوح، 27.
177) هود، 27.
178) اسراء، 101.
179) روم، 47.
180) هود، 58. [ بستن توضیحات ]