فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنا إِذا هُمْ مِنْها یَرْکُضُونَ ( انبیا 12 )
آیت الله مشکینی
پس چون عذاب ما را احساس کردند به ناگاه از آن به شتاب می گریختند.
آیت الله مکارم شیرازی
هنگامی که عذاب ما را احساس کردند ، ناگهان پا به فرار گذاشتند!
آیت‌الله موسوی همدانی (ترجمه‌المیزان)
و چون صلابت ما را احساس کردند از آن گریزان شدند .
استاد الهی قمشه‌ای
پس هنگامی که آن ستمکاران عذاب ما را به چشم مشاهده کردند از آن دیار رو به فرار نهادند.
اینها نمونه هایی از ترجمه هایی هستند که از آیه ی 12 سوره انبیا ارائه شد .
نکته 1 : اگر در ترجمه ی فعل یَرْکُضُونَ دقت نماییم با آنکه فعل مضارع است اکثراً به جای آوردن معنی مضارع به زمان ماضی آورده شده اند . چون فعل قبل از آن ماضی است و ترجمه فعل ماضی با فعل مضارع با هم نمی سازند .
از نظر نحوی : یَرْکُضُونَ‌: فعل مضارع و هو جواب الشرط‍‌ مرفوع و علامة رفعه ثبوت النون و الواو ضمیر متصل مبنی على السکون فی محل رفع فاعل و الجملة فی محل رفع خبر المبتدأ.
از نظر صرفی : فعل مضارع ساده ،فَعَلَ یَفْعُلُ ، رکض ، صیغه 3 ، معلوم ، لازم و متعدی ، مرفوع ، مذکر ، سالم ، غائب
جمع
همیشه در ترجمه ی و تفسیر آیات قرآن باید دو نکته را مد نظر قرار دهیم . 1- هر آیه را به عنوان یک نمونه سوال فرض کنیم که معلم قبل از امتحان به دانش آموزانش ارائه می کند و منظور او این است که مواظب باشید سوالاتی که فردا خواهد آمد نظیر این خواهد بود گرچه ممکن است عین این سوال نباشد . وقتی خداوند در قرآن می فرماید قوم موسی جانشین او را کنار زدند و چنین و چنان شد یعنی ای مسلمانان این اتفاق برای شما هم خواهد افتاد. وقتی از میان این همه مسائل اجتماعی بیشترین تأکید را به عدم ورود بدون اجازه به حیاط و منزل دیگران اختصاص می دهد یعنی اینکه مسلمانان شما در آینده این کار را خواهید کرد و نه تنها بدون اجازه و در زدن به خانه ی دختر و داماد پیامبر وارد خواهید شد بلکه این کار را به شکل وحشیانه ای هم انجام خواهید داد . 2- اگر حدیث یا روایتی از معصوم در مورد آن آیه وجود دارد حتما حساس باشیم و سعی کنیم ترجمه یا تفسیر در مدار آن بچرخد و آن روایت و حدیث در اصل طرح اصلی آن ترجمه و تفسیر باشد .
نکته 2 :
بَأْسَنا : در ترجمه ی باسنا همگی روی عذاب تأکید نموده اند در حالی که بأس تنها به معنی عذاب نیست . در المنجد بأس در معانی زیر هم آمده است : شجاعت ، دلیری، نیرومندی ، ترس (هیبت ) ، عذاب( المنجد ) اگر دقت کنید عذاب آخرین و دورترین معنی این واژه است .
از نظر ترکیب : بَأْسَنٰا: مفعول به منصوب و علامة نصبه الفتحة الظاهرة و هو مضاف و (نا) ضمیر متصل مبنی على السکون فی محل جر مضاف إلیه.
از نظر تجزیه : بَأْسَ : اسم ، فَعِلَ یَفْعَلُ، بءس، مصدر ، مصدر ، مفرد، مذکر، منصوب، اضافه، مهموز العین
روایاتی که در مورد این آیه از معصومین به دست ما رسیده حکایت از آن دارد که این آیه در مورد حکومت و نحوه ی قدرت گیری حکومت جهانی حضرت قائم و فرار ظالمان از حیطه ی قدرت او را بیان می کند و از اینکه تمام جهان به دست آن حضرت خواهد افتاد و دیگر فرارگاهی برای آنها نخواهد ماند .
نکته 3 :
از جمله ی این روایات می توان به موارد زیر اشاره کرد .
الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنا إِذا هُمْ مِنْها یَرْکُضُونَ قَالَ ذَلِکَ عِنْدَ قِیَامِ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
امام باقر ( جابر گوید: از امام باقر (در مورد تفسیر آیه: فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُم مِّنْهَا یَرْکُضُونَ پرسیدم. ایشان پاسخ داد: «این در هنگام قیام قائم است» ) تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۴۴تأویل الآیات الظاهرهْ ، ص۳۱۹/ البرهان
همچنین مواردی از روایات که در آنها تصریح شده خداوند در این آیه قیام حضرت مهدی (عج) را مد نظر داشته به منبع آن اشاره می شود
1-تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۴۲ - الکافی، ج۸، ص۵۱/ بحارا لأنوار، ج۵۲، ص۳۷۷/ نورالثقلین/ البرهان
2- تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۴۴ بحارالأنوار، ج۵۳، ص۸۳.
3- تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۴۴ تأویل الآیات الظاهرهْ، ص۳۲۰/ البرهان
4- تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۴۶ بحارا لأنوار، ج۵۱، ص۴۶/ القمی، ج۲، ص68
5- تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۴۶ دلایل الإمامهًْ، ص۲۶۸ .
6- تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۳۴۶ القمی، ج۲، ص۶۸/ نورالثقلین
7- و ...
نکته ی 4 : اختصاص یافتن ، آیه ی دوازدهم این سوره به حضرت قائم که امام دوازدهم می باشد .
نکته 5 : رکض با آن که به معنی فرار کردن می باشد . چندین مفهوم هم در دل آن نهفته است که از معانی آن در لغت نامه ها به دست می آید . . فراری که از روی ترس باشد ، فرار سریع و برق آسا مثل فرار پرنده همراه با بال زدن سریع ، فراری که با سوار شدن به مرکب صورت گیرد . فراری که به اجبار و هل دادن صورت گیرد . فراری که بعد از شکست خوردن از جنگ و دعوا صورت گیرد .
نکنه ی 6: گاهی فعل مضارع بعد از قرار گرفتن به دنبال فعل ماضی معنی آینده می دهد .
نکته ی 7 : منها . در اینجا ضمیر :ها " بعد از "من " به شکل مونث آمده و به قریه بر می گردد چون قریه اسم مونث مجازی هست . و قریه هم می تواند به سرزمین و وطن گروهی اطلاق شود که با هم در آن زندگی می کنند و معنی اجتماع انسانی را می دهد ممکن است به معنی روستا ، شهر و کشور هم باشد .
ترجمه ی دقیق : به محض اینکه قدرت و شجاعت و توانمندی ( قائم ) ما را احساس کردند مأوی و سرزمین خود را رها کرده ، بلافاصله از ترس پا به فرار می گذارند ( خواهند گذاشت ) .
مفهوم و منظور این آیه و معادل آن به زبان فارسی امروزی این خواهد بود که .
به محض اینکه قدرت و هیبت ( حکومت حضرت قائم که نمادی از قدرت ماست ) را احساس کردند ( وفهمیدند شکستشان حتمی است ) بلافاصله وطن و جایگاه و سرزمین خود را ترک کرده و پا به فرار خواهند گذاشت .
به عبارتی دیگر : به محض اینکه احساس کردند نمی توانند در مقابل قدرت ما ( حکومت آن حضرت ) قد علم کنند بلافاصله مأوی و سرزمین خود را ترک گفته و پا به فرار خواهد گذاشت.
[ نظرات / امتیازها ]