بعد از آن به جهت مزیت تهدید و توعید، از غیبت التفات به خطاب نموده مى‌فرماید:
«1» منهج الصادقین، ج 7، ص 13.
جلد 8 - صفحه 445
إِنَّکُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ: بدرستى که شما اى مشرکین و آنچه مى‌پرستید غیر از خداى تعالى از بتان و شیطان و اعوان او که به سبب فرط اطاعت، شما، آنها را در حکم عبده ایشانید. حَصَبُ جَهَنَّمَ: هیزم آتش جهنم هستید. خلیل نحوى گفته: حصب و حضب به صاد مهمله و ضاد معجمه، آن چیزى است که مهیا شده باشد براى افروختن آتش، و اگر مهیا نباشد آن را حصب نگویند، پس معنى آنکه: شما کفار و معبودان شما مهیا هستید براى افروختن آتش؛ و لذا ابن عباس حصب را تفسیر به «وقود» نموده و اکثر مفسران بر این قول مى‌باشند. أَنْتُمْ لَها وارِدُونَ: شما با معبودان مر جهنم را وارد شوندگانید.
تنبیه: توهم نشود به اینکه لازمه این آیه آنست که عیسى و ملائکه که معبود واقع شدند آنها هم داخل جهنم شوند، چنین نیست، بلکه آنها خارجند زیرا:
اولا- لفظ «ما» براى ذوى العقول است.
ثانیا- خطاب به اهل مکه و آنها بت‌پرست بودند.
ثالثا- خلاصه روایت على بن ابراهیم از حضرت باقر علیه السلام: وقتى این آیه نازل شد، اهل مکه بسیار خوشحال شدند. پس ابن الزبعراء وارد و گفت:
آیا محمد به آن تکلم نموده؟ گفتند: بلى. گفت: اعتراف کند من البته با او مخاصمه کنم، و با قریش خدمت حضرت و گفت: این آیه در شأن ما و الهه ما خاصه است یا شامل امم سابقه هم باشد؟ فرمود: بلکه در حق شما و امتان گذشته و الهه آنها است غیر کسانى را که خداوند استثنا فرموده. ابن الزبعراء گفت: نصارى عیسى و مادرش را عبادت کردند و جمعى ملائکه را پرستیدند، آیا ایشان هم داخل آتش شوند؟ حضرت فرمود: باطل گوئید، آیا من نگفتم مگر آنانکه استثناء شده و هو قوله «1» «إِنَّ الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنى أُولئِکَ عَنْها مُبْعَدُونَ» «2»
و حکمت در دخول بتان در جهنم، زیادتى عذاب مشرکین است، زیرا به آنها آتش افروخته شود و سوزش آنها زیاد گردد. و نیز به جهت توبیخ ایشان، چه هر گاه معبودان خود را ببینند که با آنها مى‌سوزند، موجب مذلت ایشان گردد. و نیز چون تصور مى‌نمودند که بتان شفیعان آنها شوند، وقتى امر را به عکس ببینند، هیچ چیز در نظرشان دشمن‌تر از بتان نباشد؛ و این هم عذابى است.
[ نظرات / امتیازها ] إِنَّکُم وَ ما تَعبُدُون‌َ مِن دُونِ اللّه‌ِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنتُم لَها وارِدُونَ (98)
محققا شما و آنچه را که عبادت می‌کردید هیزم جهنّم هستید، و شما در جهنّم وارد و داخل هستید.
اشکال: مثل حضرت عیسی علیه السلام و ملائکه و امیر المؤمنین که نصاری و مشرکین و غلات عبادت می‌کردند مشمول اینکه آیه می‌شوند!
جواب: اوّلا تعبیر به ما فرموده که غیر ذوی العقول هستند که فرمود:
«إِنَّکُم وَ ما تَعبُدُون‌َ مِن دُونِ اللّه‌ِ» و تعبیر به من نفرمود پس اینها خارج هستند و مراد اصنام و اشباه آنها از جمادات و نباتات هستند.
و ثانیا در دو آیه بعد می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ سَبَقَت لَهُم مِنَّا الحُسنی أُولئِکَ عَنها مُبعَدُون‌َ».
و ثالثا خطاب به اهل مکّه است که بت می‌پرستیدند.
(حَصَبُ جَهَنَّمَ): حصب وقود جهنّم است به زبان ما گیرانه چنانچه در جای دیگر می‌فرماید: «فَاتَّقُوا النّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النّاس‌ُ وَ الحِجارَةُ» بقره آیه 22.
و نیز می‌فرماید در سوره تحریم: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُم وَ أَهلِیکُم ناراً وَقُودُهَا النّاس‌ُ وَ الحِجارَةُ ... الآیه».
اشکال: چه فایده دارد جمادات را مثل اصنام را در جهنّم بردن!- جواب: اوّلا برای زیادتی حسرت عبده آنها.
و ثانیا وقود خود سوزنده آنها است که همین بتها که امید به آنها داشتید شما را می‌سوزانند.
(أَنتُم لَها وارِدُونَ): که آنهایی که در حکم مشرکین هستند مثل مخالفین که در جامعه می‌فرماید:
«و من خالفکم مشرک»
وارد می‌شوند بلکه غیر مؤمن هر که هست و هر چه هست وارد می‌شوند.
[ نظرات / امتیازها ]