والیصفحوا : صفح: اغماض. نادیده گرفتن [ نظرات / امتیازها ]

« عفو » : در متن آمده است.
 توضيح :
 عفو در قرآن کریم

۱- تعریف و مفهوم واژه عفو
 واژه «عَفْو» از ریشه «عَ - فَ - وَ» گرفته شده و در لغت به معنای محو کردن، بخشیدن، ترک کیفر و نادیده گرفتن خطا آمده است. راغب اصفهانی در مفردات، عفو را به معنای قصد گرفتن چیزی دانسته و بیان می‌کند که گاهی به معنای فزونی و رشد نیز به کار می‌رود. در کاربرد قرآنی، این واژه به معنای گذشت از مجازات، اسقاط حق، و اعتدال در انفاق نیز استفاده شده است.

۲- تعداد کاربردهای واژه عفو در قرآن
واژه «عفو» و مشتقات آن ۳۴ بار در قرآن کریم به کار رفته است که شامل موارد زیر می‌شود:
 الْعَفْوَ (بخشودن گناه، محو اثر)
 عَفَا (گذشت، نادیده گرفتن)
 الْعافِینَ (گذشت‌کنندگان)

۳- کاربردها و مصادیق عفو در قرآن

 الف) عفو الهی از بندگان
قرآن کریم در آیات متعددی به عفو و بخشایش الهی اشاره کرده است:
 سوره شوری، آیه ۲۵: «وَهُوَ الَّذِی یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَیَعْفُوا عَنِ السَّیِّئَاتِ» (و او کسی است که توبه را از بندگانش می‌پذیرد و از بدی‌های آنان در می‌گذرد).
 سوره نساء، آیه ۴۳: «عَفَا اللَّهُ عَنکُمْ» (خداوند شما را بخشید).
 سوره مائده، آیه ۹۵: «عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ» (خداوند از آنچه در گذشته انجام داده‌اید گذشت کرد).

 ب) عفو انسان‌ها نسبت به یکدیگر
قرآن کریم انسان‌ها را به عفو و گذشت از یکدیگر توصیه کرده است:
 سوره آل عمران، آیه ۱۳۴: «وَالْکاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعافِینَ عَنِ النَّاسِ» (و خشم خود را فرو می‌برند و از مردم در می‌گذرند).
 سوره تغابن، آیه ۱۴: «وَإِن تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ» (و اگر عفو کنید و گذشت نمایید و ببخشید، بی‌تردید خداوند آمرزنده و مهربان است).
 سوره شوری، آیه ۴۰: «فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ» (هر کس عفو کند و اصلاح نماید، پاداش او بر عهده خداوند است).

 ج) عفو در روابط حقوقی و اجتماعی
 سوره بقره، آیه ۲۱۹: «یَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ» (از تو می‌پرسند چه چیزی انفاق کنند؟ بگو: "آنچه فزون‌تر از نیاز شماست").
 سوره بقره، آیه ۲۳۷: «إِلَّا أَنْ یَعْفُونَ أَوْ یَعْفُوَا الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکَاحِ» (مگر این که آنان [زنان] گذشت کنند یا کسی که گره ازدواج به دست اوست عفو نماید).

 د) عفو به معنای فزونی و کثرت
 سوره اعراف، آیه ۹۵: «حَتَّى عَفَوْا وَقَالُوا قَدْ مَسَّ آبَاءَنَا الضَّرَّاءُ وَالسَّرَّاءُ» (تا این که فراوان شدند و گفتند: "به نیاکان ما سختی و راحتی رسید").

۴- مراتب عفو در قرآن
عفو در قرآن کریم دارای مراتب مختلفی است:

 عفو فردی: گذشت شخصی نسبت به خطای دیگران که در آیات متعددی توصیه شده است.
 عفو اجتماعی: گذشت در روابط اجتماعی که موجب همبستگی و آرامش می‌شود.
 عفو حکومتی و قضایی: در موارد شرعی مانند قصاص، ولی دم اختیار عفو دارد (سوره بقره، آیه ۱۷۸: . «فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ...»).

۵- تأثیرات عفو در جامعه از منظر قرآن
قرآن کریم عفو را به عنوان یک عامل مهم در اصلاح جامعه معرفی کرده است:

 تحکیم روابط اجتماعی: عفو موجب تقویت همبستگی و کاهش خشونت می‌شود.
 گسترش فضیلت‌های اخلاقی: خداوند پاداش عفو را بر عهده گرفته است (سوره شوری، آیه ۴۰).
 ایجاد آرامش روانی: عفو مقدمه‌ای برای اصلاح و آرامش قلبی است.
 کاهش دشمنی‌ها: قرآن کریم توصیه می‌کند که بدی را با نیکی پاسخ دهیم (سوره فصلت، آیه ۳۴).

نتیجه‌گیری
 عفو در قرآن کریم علاوه بر گذشت و بخشش، شامل اسقاط حق، فزونی و اعتدال در انفاق نیز می‌شود. قرآن کریم این مفهوم را به‌عنوان یکی از اصول اخلاقی و اجتماعی معرفی کرده که هم در روابط فردی و هم در نظام حقوقی و اجتماعی تأثیرگذار است. بر این اساس، عفو نقش مهمی در سلامت روان، تحکیم روابط اجتماعی و گسترش محبت میان مردم دارد و از توصیه‌های قرآنی برای تعالی جامعه محسوب می‌شود.

[ نظرات / امتیازها ]

«صفح» : در متن آمده است.
 توضيح :
صفح در قرآن

1. مفهوم لغوی و ساختاری واژه «صفح»
ریشه واژه «صفح» از ماده «صَ فَ حَ» گرفته شده و در لغت به معنای پهلوی هر چیز، کناره و سطح آن به‌کار رفته است. این واژه از نظر مفهومی، دلالت بر چشم‌پوشی و ترک سرزنش دارد، اما در بافت قرآنی، بار معنایی ژرف‌تری یافته و به گذشتی کریمانه و همراه با بزرگواری اشاره می‌کند. در قرآن کریم، «صفح» مرتبه‌ای فراتر از «عفو» دارد؛ به این معنا که شخص نه‌تنها از مجازات درمی‌گذرد، بلکه از هرگونه نکوهش و سرزنش نیز خودداری کرده و خطای دیگری را چنان نادیده می‌گیرد که گویی هرگز رخ نداده است.

2. کاربردهای «صفح» در قرآن
واژه «صفح» و مشتقات آن در مواضع متعددی از قرآن کریم آمده است . در این آیات، واژه صفح هم‌زمان با مفاهیم عفو و مغفرت به‌کار رفته است، که نشان‌دهنده اهمیت ویژه‌ای است که برای این واژه در قرآن قائل شده‌اند. برخی از برجسته‌ترین آیاتی که این مفهوم را تبیین می‌کنند، عبارت‌اند از:

الف) گذشت از لغزش‌های دیگران
سوره بقره، آیه 109:
"فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّىٰ یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ"
در این آیه، خداوند به مؤمنان توصیه می‌کند که در برابر خطاهای دشمنان، عفو و گذشت پیشه کنند تا هنگامی که فرمان الهی صادر شود. این آیه به صراحت نشان می‌دهد که «صفح» عملی است بالاتر از «عفو»، زیرا علاوه بر ترک مجازات، شامل ترک سرزنش و گله‌گذاری نیز می‌شود.

سوره مائده، آیه 13:
« فَاعْفُوا عَنْهُمْ وَاصْفَحُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ »
این آیه بر اهمیت والای صفح تأکید می‌کند و آن را نشانه‌ای از احسان و نیکوکاری می‌داند.

ب) «صفح جمیل» و ابعاد آن
سوره حجر، آیه 85:
«فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ»
در این آیه، خداوند به پیامبر اکرم (صلى‌الله‌علیه‌وآله) فرمان می‌دهد که با شکوه و بزرگواری از رفتار ناپسند مشرکان درگذرد. «صفح جمیل» به معنای گذشتی همراه با نجابت و بلندهمتی است که هیچ نشانی از سرزنش یا اشاره به گناه و خطای فرد مقابل در آن یافت نمی‌شود.

سوره زخرف، آیه 89:
« فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَقُلْ سَلَامٌ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ»
این آیه از پیامبر اکرم (صلى‌الله‌علیه‌وآله) می‌خواهد که در برابر دشنام‌ها و توهین‌ها، با کرامت و بزرگواری برخورد کرده و از آن‌ها به‌ طرز زیبا و کریمانه‌ای چشم‌پوشی نماید.

3. تأثیرات «صفح» در روابط اجتماعی
قرآن کریم، صفح را به‌عنوان یک اصل متعالی اخلاقی معرفی می‌کند که تأثیری شگرف در بهبود روابط انسانی دارد. این فضیلت نه‌تنها عامل کاهش کینه و دشمنی، بلکه سبب تقویت محبت و همدلی در میان انسان‌ها می‌شود. پیامبر اکرم (صلى‌الله‌علیه‌وآله) نمونه‌ای والامقام از این خصلت بود و در برابر بدخواهی‌های مخالفان، گذشتی آمیخته با کرامت نشان می‌داد.

4. نتیجه
واژه «صفح» در قرآن کریم بیانگر گذشتی کریمانه و چشم‌پوشی از خطای دیگران است. این مفهوم، مرتبه‌ای والاتر از «عفو» دارد، چرا که در آن نه ‌تنها مجازات منتفی می‌شود، بلکه هیچ اشاره‌ای به خطا نیز صورت نمی‌گیرد. قرآن کریم در مواضع متعددی این فضیلت را ستوده و به‌ ویژه در آیه 85 سوره حجر، پیامبر اکرم (صلى‌الله‌علیه‌وآله) را به «صفح جمیل» توصیه کرده است. این آموزه گران‌سنگ، نقش بسزایی در تهذیب فردی و انسجام اجتماعی ایفا می‌کند و زمینه‌ساز روابطی مبتنی بر صلح، محبت و کرامت انسانی است. و همواره به‌عنوان شیوه‌ای از گذشت که به‌طور کلی از گناه و خطای دیگران چشم‌پوشی می‌کند، مطرح شده است.
[ نظرات / امتیازها ]