قُلْ یَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ «11»
قُلْ یَتَوَفَّاکُمْ: بگو: اى پیغمبر به ایشان که فرا گیرد روح شما را و استیفا کند نفوس همه شما را بر وجهى که هیچکس را باقى نگذارد، مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ: ملک مرگ عزرائیل، آن ملکى که موکل و برگماشته شده است بر شما به قبض ارواح شما و احصاى آجال شما. ثُمَّ إِلى رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ: پس به محضر پروردگار خود بازگردیده شوید براى حساب و جزاى
جلد 10 - صفحه 381
اعمال.
تبصره: تفسیر برهان- على بن ابراهیم قمى (رحمه اللّه) از حضرت صادق علیه السّلام روایت نموده، فرمود حضرت رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله: شب معراج چون مرا به آسمان سیر دادند، دیدم ملکى از ملائکه را در دستش لوحى از نور، توجه به راست و چپ ندارد، رو به آن لوح به حالت حزین. پرسیدم از جبرئیل، گفت: ملک الموت است به قبض ارواح مشغول. گفتم: مرا نزدیک ببر تا تکلم نمایم، گفتم: اى ملک الموت آیا تمام کسانى که مردند و کسانى که مى‌میرند بعد از این، تو قبض روح آنان کنى؟ گفت: بلى. گفتم: حاضر شوى ایشان را به نفس خود؟ گفت: بلى، پس نیست دنیا به تمامه نزد من در آنچه مسخر فرموده خدا براى من و تمکن داده مرا در آن، مگر مثل درهمى در کف دست شخصى. مى‌گرداند آن را بهر طریق که بخواهد و هیچ خانه‌اى نیست در دنیا مگر آنکه داخل شوم در آن هر روزى پنج مرتبه، و گویم هرگاه اهل بیت گریه کنند بر مرده خود: گریه نکنید بر او، پس بدرستى که در شماست عودت، و عودت تا اینکه باقى نماند از شما هیچکس. پس فرمود حضرت رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله: کافى است که مرگ، داهیه باشد جبرئیل. پس جبرئیل گفت: بعد از مرگ داهیه اعظم است «1». نعوذ باللّه.
نکته: ممکن است مراد به «ملک الموت» اسم جنس باشد بنابر آنکه عزرائیل را اعوان بسیار هستند از ملائکه رحمت و ملائکه عذاب، چنانکه آیه دیگر فرماید: «الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ ظالِمِی أَنْفُسِهِمْ- الخ»
[ نظرات / امتیازها ] قُل یَتَوَفّاکُم مَلَکُ المَوت‌ِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُم ثُمَّ إِلی رَبِّکُم تُرجَعُون‌َ «11»
به اینکه منکرین‌معاد بفرما که می‌گیرد شما را به شدت و سختی ملک الموت آن ملکی که موکل به شما شده پس از آن به سوی پروردگار خود برمی‌گردید.
قُل یَتَوَفّاکُم توفی اخذ به شدت است و از همین باب است توفی دین که دائن از مدیون به شدت می‌گیرد و به عکس وفاء دین که مدیون به راحتی اداء دین می‌کند و توفی نفوس عبارت از قبض روح است و در قرآن گاهی نسبت به خود می‌دهد: اللّه‌ُ یَتَوَفَّی الأَنفُس‌َ حِین‌َ مَوتِها (زمر آیه 42) گاهی نسبت به ملک الموت می‌دهد مثل همین آیه.
مَلَکُ المَوت‌ِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُم گاهی نسبت به ملائکه می‌دهد مثل قوله تعالی:
وَ لَو تَری إِذ یَتَوَفَّی الَّذِینَ کَفَرُوا المَلائِکَةُ یَضرِبُون‌َ وُجُوهَهُم وَ أَدبارَهُم وَ ذُوقُوا عَذاب‌َ الحَرِیق‌ِ (انفال آیه 50).
توضیح اینکه که اگر جناب عالی طلبی دارید از شخصی که در شهر دیگری است مثلا شما در اصفهانید او در طهران می‌نویسید به طرف خود که طلب من را از فلان که مدیون من است بگیر، آن طرف یک نفر از اجزاء تجارتخانه خود را می‌فرستد با یک مأمور دولتی و طلب را وصول می‌کند در اینکه صورت هم صدق می‌کند که شما طلب خود را وصول کردید هم صدق می‌کند که طرف شما وصول کرده هم صدق می‌کند که فلان عضو تجارتخانه یا فلان مأمور دولتی وصول کرده ملک الموت وکیل الهی است که موکل بر نفوس شده و اخذ وکیل اخذ موکل است و ملک الموت هم اعوانی از ملائکه دارد که اخذ آنها اخذ ملک الموت است.
سؤال: روح مجرد است قابل اخذ و قبض نیست!
جواب: مراد از قبض و اخذ قطع علاقه او است از بدن و هر چه انسان بیشتر علاقه داشته باشد قبض روح او سخت‌تر است، لذا مؤمنی که علاقه به دنیا ندارد و ملائکه رحمت پرده را عقب می‌کنند و جای او را در بهشت نشان می‌دهند و او را بشارت می‌دهند به کمال راحت جان می‌سپارد مثل گلی که استشمام کند و کسانی که فوق العاده علاقه و دلبستگی به اینکه دنیا و زخارف او دارند و ملائکه عذاب جای آنها را در جهنم نشان می‌دهند و آنها را
جلد 14 - صفحه 454
تهدید می‌کنند از آن که پوست بدنشان را زنده بکنند و گوشت‌شان را مقراض کنند و میل آسیا در چشمشان بگردانند سخت‌تر جان می‌دهند اللهم اجعل الموت اول راحتنا بجاه محمّد و آله صلوات اللّه علیهم چنانچه می‌فرماید: إِن‌َّ الَّذِینَ قالُوا رَبُّنَا اللّه‌ُ ثُمَّ استَقامُوا تَتَنَزَّل‌ُ عَلَیهِم‌ُ المَلائِکَةُ أَلّا تَخافُوا وَ لا تَحزَنُوا وَ أَبشِرُوا بِالجَنَّةِ الَّتِی کُنتُم تُوعَدُون‌َ نَحن‌ُ أَولِیاؤُکُم فِی الحَیاةِ الدُّنیا وَ فِی الآخِرَةِ وَ لَکُم فِیها ما تَشتَهِی أَنفُسُکُم وَ لَکُم فِیها ما تَدَّعُون‌َ نُزُلًا مِن غَفُورٍ رَحِیم‌ٍ (فصلت آیه 31 الی 33) و می‌فرماید: وَ لَو تَری إِذِ الظّالِمُون‌َ فِی غَمَرات‌ِ المَوت‌ِ وَ المَلائِکَةُ باسِطُوا أَیدِیهِم أَخرِجُوا أَنفُسَکُم‌ُ الیَوم‌َ تُجزَون‌َ عَذاب‌َ الهُون‌ِ بِما کُنتُم تَقُولُون‌َ عَلَی اللّه‌ِ غَیرَ الحَق‌ِّ وَ کُنتُم عَن آیاتِه‌ِ تَستَکبِرُون‌َ (انعام آیه 93).
ثُمَّ إِلی رَبِّکُم تُرجَعُون‌َ تفسیرش گذشت.
[ نظرات / امتیازها ]