فَاسْتَفْتِهِمْ أَ هُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمْ مَنْ خَلَقْنا إِنَّا خَلَقْناهُمْ مِنْ طِینٍ لازِبٍ «11»
شأن نزول:
کفار منکر قیامت، دعوى شجاعت و در میان قریش لاف قوت و مفاخرت مى‌نمودند، آیه شریفه نازل شد:
فَاسْتَفْتِهِمْ: پس بپرس از این جماعت، أَ هُمْ أَشَدُّ خَلْقاً: آیا ایشان سخت‌ترند از جهت آفرینش، أَمْ مَنْ خَلَقْنا: یا آنکه خلق نموده بودیم قبل از ایشان از امم سابقه که در قوت به مراتب از ایشان بیشتر بودند هلاک نمودیم و معذب ساختیم، پس چگونه قوت و صلابت در مقابل عذاب ما خواهند داشت، إِنَّا خَلَقْناهُمْ: بدرستى که ما آفریده‌ایم همه ایشان را، مِنْ طِینٍ لازِبٍ: از گل چسبنده که در نهایت سستى و پستى است، یعنى اصل همه از آدم و آدم از این
گل خلق شده. اولى آنکه «من» براى تغلیب و معنى آنکه آیا آفریدن ایشان دشوارتر است بر ما،ایا آنچه آفریده‌ایم از ملائکه و آسمان و زمین و کوهها و دریا و شهب، و چگونه خلق آنها دشوارتر باشد و حال آنکه همه مخلوق شده‌اند از گل چسبنده که در نهایت سستى و پستى است نسبت به مخلوقات دیگر.
تنبیه:
آیه اثبات معاد و رد استحاله آنان است بدین تقریر: استحاله اعاده ایشان یا به جهت عدم ماده است، یا عدم قدرت فاعل؛ و هر دو باطل است. اما اول- زیرا حصول ماده ایشان که گل چسبنده است از ضم اجزاء مائیه است به اجزاء ارضیه، و این هر دو باقى و قابل انضمام باشد. اما دوم- به جهت آنکه ذاتى که قادر باشد بر خلق اشیاء مذکوره، البته بر ضم این اجزاء و اعاده حیات در آن قادر خواهد بود، زیرا قدرت صفت ذاتیه، و هرگز از ذات منفک نشود و متغیر نگردد و نسبت آن به همه مقدورات یکسان است.
[ نظرات / امتیازها ] فَاستَفتِهِم أَ هُم أَشَدُّ خَلقاً أَم مَن خَلَقنا إِنّا خَلَقناهُم مِن طِینٍ لازِبٍ «11»
پس از اینکه‌مشرکین و کفار سؤال کن و طلب رأی و عقیده آنها را بکن آیا اینها خلقتشان محکم‌تر است یا کسانی که ما خلق فرموده‌ایم قبل از اینها محققا ما اینها را خلق کردیم از گل ورزیده شده.
فَاستَفتِهِم استفتاء طلب رأی است چنانچه از علماء و مجتهدین استفتاء میکنند که نظر شما و رأی شما در اینکه مسئله چیست و آنها فتوی میدهند و بر مقلدین واجب است برأی آنها و فتوای آنها عمل کنند و تقلید کنند چنانچه در توقیع حضرت بقیة اللّه است
من کان من العلماء صائنا لنفسه حافظا لدینه تارکا لهویه مطیعا لامر مولاه فللعوام ان یقلدوه
و صفات مذکوره عبارة اخرای از عدالت است که شرط جواز تقلید است و از حضرت باقر (ع) است فرمود:
الراد علیه کالراد علینا و الراد علینا کالراد علی اللّه و الراد علی اللّه فی حد الشرک باللّه.
أَ هُم أَشَدُّ خَلقاً آیا اینکه کفار و مشرکین خلقت آنها شدیدتر و محکم‌تر است أَم مَن خَلَقنا از آسمانها و زمین و عرش و کرسی و ملائکه و کرات جوّیه و سایر مخلوقات الهی.
إِنّا خَلَقناهُم مِن طِینٍ لازِبٍ حضرت آدم را خداوند از طین خلق فرمود پس تمام اولاد آدم از طین است بعلاوه نطفه از همین مأکولات انسانی تولید میشود که از طین بعمل میاید بلی طینت آنها مختلف است بعضی از علیین و برخی از سجّین و هم چنین آبی که در اینکه خاک داخل میشود مختلف است اما طینت علیّین طینت انبیاء است و از بهشت و از فاضل طینت آنها طینت مؤمن است و طینت کفار و مشرکین از سجین و آتش است چنانچه در اخبار بسیاری باین معنی اشاره دارد از کافی مسندا از حضرت صادق (ع) فرمود
(ان اللّه خلق المؤمن من طینة الجنّة و خلق الکافر من طینة النّار الخبر)
و نیز فرمود
(الطینات ثلث طینة الانبیاء و المؤمن من تلک الطینة الا ان الانبیاء من صفتها هم الاصل و لهم فضلهم و المؤمنون الفرع (من طین لازب) (کذلک لا یفرق اللّه‌عز و جل بینهم و بین شیعتهم و قال طینة الناصب من حمأ مسنون و اما المستضعفون فمن تراب لا یتحول مؤمن عن ایمانه و لا ناصب عن نصبه و للّه المشیة فیهم)
و در خبر است میفرماید
(شیعتنا خلقوا من فاضل طینتنا و عجنوا بنور ولایتنا).
اقول: اینکه اختلاف طینة بنحو اقتضاء است نه بنحو علیّت و منافی با اختیار نیست مثل سایر مقتضیات مثلا اطفال مؤمنین اقتضاء ایمان در آنها هست و اطفال کفار اقتضاء کفر مأکولات حلال و حرام حشر با اهل تقوی و با فساق کون در بلاد مسلمین و در بلاد کفار و سایر مقتضیات فقط موجب سهولت و صعوبت میشود.
[ نظرات / امتیازها ]