«الحاقّة : در متن آمده است.
توضيح : الحاقّة از مشتقات مادّه‌ی ثلاثی «ح-ق-ق» است که در اصل به معنای ثبوت، تحقق، واقعیتِ قطعی و مطابق با واقع است. این ماده در قرآن بارها به کار رفته و از آن مشتقاتی چون حقّ، یحقّ، تحقق، استحقاق و... آمده است. واژه «الحاقّة» تنها سه بار، و آن هم فقط در آیات آغازین سوره‌ای به همین نام (حاقّه: 1–3) به کار رفته است:
ٱلْحَاقَّةُ مَا ٱلْحَاقَّةُ وَمَآ أَدْرَىٰکَ مَا ٱلْحَاقَّةُ
این ساختار منحصر به فرد سه‌گانه – که با پرسش‌های پی‌درپی همراه است – برای تاکید و ایجاد حس تعلیق و انتظار در شنونده آمده تا اهمیت و عظمت موضوع را برجسته سازد.
ریشه‌شناسی و معنا
«الحاقّة» در وزن «فاعّلة» است که در عربی گاه برای بیان اسمِ مصدر به‌کار می‌رود؛ یعنی همان خودِ تحقق و واقعیت یافتن. برخی نیز آن را در معنای اسم فاعل (به‌معنای محقّقه، یعنی چیزی که حقیقت را آشکار می‌کند یا خود حقیقتِ قطعی است) دانسته‌اند. راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید: «الحقّ هو الثابت... و من ذلک قیل للقیامة الحاقّة»، یعنی قیامت را از آن رو «حاقّه» نامیده‌اند که حقیقتِ ثابت و مسلم است و همه واقعیت‌ها را آشکار می‌کند.
کاربرد قرآنی
در قرآن، «الحاقّة» به عنوان یکی از نام‌های قیامت آمده است. از سیاق سوره حاقّه به روشنی برمی‌آید که مراد از این واژه، حادثه بزرگ و حتمی قیامت است که هیچ تردیدی در وقوع آن نیست. توصیف هولناک سرنوشت امت‌هایی که آن را انکار کردند (عاد، ثمود، فرعون و دیگران)، و بیان پاداش و جزای اصحاب یمین و شمال، این معنا را تقویت می‌کند.
در واقع، قیامت «حاقّه» است، زیرا:
واقعه‌ای است ثابت و محقّق (حتمی الوقوع)؛
حقایق پوشیده را آشکار می‌سازد؛
و داوری نهایی و بی‌چون‌وچرا را رقم می‌زند.
تفاوت با واژگان مشابه
در قرآن واژگان دیگری همچون «القارعة»، «الواقعة»، «الساعة» و «یوم‌الدین» نیز برای قیامت آمده‌اند. اگر «القارعة» بر شدت و کوبندگی قیامت تأکید دارد و «الواقعة» بر وقوع آن، «الحاقّة» به حقیقت محض بودن و انکارناپذیری آن اشاره می‌کند.
تحلیل بلاغی
تکرار واژه «الحاقّة» در آیات نخست سوره، همراه با ترکیب سؤالی «ما الحاقّة؟ و ما أدراک ما الحاقّة؟»، نه تنها عظمت آن روز را به تصویر می‌کشد، بلکه حسّ هول و خشیت را در دل شنونده برمی‌انگیزد؛ شیوه‌ای بلاغی برای برانگیختن توجه کامل به پیام حیاتی این سوره.
جمع‌بندی
الحاقّة از ریشه‌ی «حق» به معنای امر قطعی، واقعی و مسلم است و در قرآن فقط برای قیامت به‌کار رفته‌است، چرا که قیامت همان حقیقت مطلق است که واقع خواهد شد و هیچ‌کس از آن گریزی ندارد. این نام با بار معنایی‌اش، به وجوهی از قیامت اشاره دارد که آن را حقیقتِ قطعی، آشکارگرِ حقایق و نقطه‌ی داوری نهایی معرفی می‌کند.
[ نظرات / امتیازها ]