توضیح : و به همین جهت است که مى‏بینیم در کلام خداى تعالى هیچگونه تحدیدى براى آن روز نیامده، تنها این تحدید ذکر شده که روز قیامت با انقراض نشاه دنیا بپا مى‏شود، و در این باره فرموده: «وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ» (الزمر/68)، و در این معنا آیات دیگرى است که از خراب شدن دنیا خبر مى‏دهد، و یا خبر مى‏دهد از اینکه زمین و آسمان به زمین و آسمانى دیگر مبدل مى‏گردد، و ستارگان فرو مى‏ریزند، و آیاتى دیگر از این قبیل.

اگر تحدیدى هم آمده به نوعى تشبیه و تمثیل آمده، نظیر آیه زیر که مى‏فرماید: «کَأَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَها لَمْ یَلْبَثُوا إِلَّا عَشِیَّةً أَوْ ضُحاها- وضعشان چنین است که وقتى قیامت را مى‏بینند گویى جز شبى و یا شبى و پاسى از روز آن درنگ نکردند» (النازعات/46). و یا مى‏فرماید: «وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَیْرَ ساعَةٍ» (الروم/55)، آن گاه حق مطلب را در آیه زیر بیان نموده مى‏فرماید: «وَ قالَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِیمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِی کِتابِ اللَّهِ إِلى‏ یَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا یَوْمُ الْبَعْثِ» (الروم/56).

در کلام خداى تعالى در مواضعى به آنچه گفته شد اشاره شده، و آن مواضعى است که خبر مى‏دهد قیامت جز به ناگهانى و بدون خبر قبلى نمى‏آید، مانند آیه زیر که مى‏فرماید: «ثَقُلَتْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا تَأْتِیکُمْ إِلَّا بَغْتَةً یَسْئَلُونَکَ کَأَنَّکَ حَفِیٌّ عَنْها، قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ اللَّهِ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ» (الأعراف/187)، و آیاتى دیگر.

و این وجه، وجه عمیق و دقیقى است، که درک بیشتر آن احتیاج به تدبرى کافى دارد تا به وسیله آن اشکالى که ممکن است به ذهن برسد حل گردد، و آن اشکال این است که: این وجه با ظواهر عده‏اى از آیات قیامت نمى‏سازد، لذا سفارش مى‏کنم که در آیه زیر نیز به دقت نظر کنید. «لَقَدْ کُنْتَ فِی غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ» (ق/22) و همچنین آیات دیگرى که در این معنا هست، و یارى کننده، خدا است. [ بستن توضیحات ]