کلمه «یَعْمُرُوا» از «عمارة» است که ضد خرابى است، وقتى گفته مى‏شود «عمر الارض» که زمین را آباد کرده و در زمین بنائى بالا برده باشد، و «عمر البیت» وقتى گفته مى‏شود که نقاط مشرف بر خرابى خانه را اصلاح کرده باشد. «تعمیر» هم از همین ماده و بهمین معنا است، و همچنین «عمر»، چون عمر عبارتست از تعمیر بدن بوسیله روح، و اگر هم زیارت خانه خدا را «عمره» مى‏گویند باز بخاطر همین است که زیارت مردم مایه آبادانى بیت اللَّه الحرام است. [ نظرات / امتیازها ]

کلمه «مسجد» اسم مکانى است که سجده در آن انجام مى‏شود، مانند خانه‏اى که بخاطر سجده براى خدا ساخته مى‏شود، و اگر اعضاء سجده را که عبارتند از پیشانى و دو کف دست و دو سر زانو و نوک شست پاها، مسجد مى‏نامند براى این است که اینها نیز بنوعى با سجده ارتباط دارند. [ نظرات / امتیازها ]

جمله «ما کانَ لِلْمُشْرِکِینَ» حق و ملک را نفى مى‏کند، چون حرف لام براى افاده ملک و حق است، و کلمه «کانَ» که گذشته را مى‏رساند افاده مى‏کند که مشرکین موجبات داشتن چنین حقى را از سابق واجد نبودند که خانه خدا را تعمیر و مرمت و یا زیارت کنند، هم چنان که این کلمه در آیه «ما کانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَکُونَ لَهُ أَسْرى‏» (أنفال/67) و آیه «وَ ما کانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ» (آل‌عمران/161) نیز همین معنا را افاده مى‏کند. [ نظرات / امتیازها ]

مقصود از «عمارت» در جمله «أَنْ یَعْمُرُوا» اصلاح نواحى مشرف بخرابى، و مرمت آن است، نه آباد کردن آن با زیارت، چون اگر به این معنا باشد باید بگوئیم آیه منحصرا ناظر به مسجد الحرام است که زیارت دارد، و سایر مساجد را شامل نمى‏شود، و حال آنکه منظور از آیه مطلق مساجد است، گو اینکه سایر مساجد هم با نماز خواندن در آنها رونقى بخود مى‏گیرند که ممکن است اسم آن را عمارت و زیارت گذاشت، لیکن معهود از قرآن این است که این عمل را دخول در مسجد مى‏خواند نه زیارت.
علاوه بر اینکه آیه بعدى که مى‏فرماید: «أَ جَعَلْتُمْ سِقایَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ» (توبه/19) گفتار ما را تا حدى تایید مى‏کند که منظور از عمارت، اصلاح نواحى مشرف بر خرابى است نه زیارت بیت اللَّه الحرام. [ نظرات / امتیازها ]

مقصود از مساجد خدا هر چند مطلق بناهایى است که براى عبادت خدا ساخته شده، و لیکن سیاق آیه دلالت دارد بر اینکه مقصود از آن عمارت، خصوص مسجد الحرام است، مؤید این معنا قرائت کسى است که جمله را: «ان یعمروا مسجد اللَّه»- به صیغه مفرد- خوانده است.
خواهى گفت، اگر مقصود تنها مسجد الحرام بود چرا به صیغه جمع آورد؟ جواب اینکه: تعلیل وارده در آیه مى‏رساند ملاک حکم مختص مسجد الحرام نیست، و بنا بر این چه مانعى دارد حکم یک فرد مخصوص، به ملاک عامى بیان شود، پس آیه در صدد بیان این معنا است که: «مشرکین را نمى‏رسد که مسجد الحرام را تعمیر کنند، چون آنجا مسجد است، و مساجد وضعشان چنین است که نباید مشرک آنها را تعمیر نماید».

پس معناى آیه این است که: جایز و حق نیست که مشرکین نواحى فرسوده مسجد الحرام را تعمیر کنند، مانند سایر مساجد خدا، با اینکه خود معترف به اینند که کافرند، چون قول و فعلشان بر آن دلالت مى‏کند. [ نظرات / امتیازها ]

مقصود از شهادت، اداى آن است، و اداى شهادت همان اعتراف است، حال یا اعتراف قولى، مانند کسى که به زبان خود اعتراف کند به اینکه کافر است، و یا اعتراف فعلى، مانند کسى که بت مى‏پرستد، و بر کفر درونیش تظاهر مى‏نماید، همه اینها شهادت دادن، و ملاک در همه واحد است.
پس معناى آیه این است که: جایز و حق نیست که مشرکین نواحى فرسوده مسجد الحرام را تعمیر کنند، مانند سایر مساجد خدا، با اینکه خود معترف به اینند که کافرند، چون قول و فعلشان بر آن دلالت مى‏کند. [ نظرات / امتیازها ]

منظور از جمله «أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ» بیان بطلان اثر و برداشته شدن آن از اعمال آنان (مشرکین) است، زیرا هر عملى را که انسان انجام مى‏دهد بخاطر اثرى است که از آن منظور دارد، و وقتى عمل حبط، و اثر از آن برداشته شود، قهرا مجوزى براى انجام آن نیست، اعمالى هم که جنبه عبادت دارد از قبیل تعمیر مساجد و امثال آن به منظور اثرى که عبارت از سعادت و بهشت است انجام مى‏شود، و همین عمل وقتى حبط شود دیگر آن اثر را ندارد.

و منظور از جمله «فِی النَّارِ هُمْ خالِدُونَ» بیان این جهت است که حالا که به بهشت نمى‏روند کجا مى‏روند، و به معناى این است که فرموده باشد: این طائفه از آنجایى که اعمال عبادیشان به بهشت راهبریشان نمى‏کند، بطور دائم در آتش خواهند بود، و چون اثر سعادت را ندارند در شقاوت ابدى بسر خواهند برد. [ نظرات / امتیازها ]

از این آیه دو اصل لطیف از اصول تشریع استفاده مى‏شود، یکى اینکه بطور کلى عمل جایز (البته جواز بمعناى اعم، که شامل واجبات و مستحبات و مباحات مى‏شود) آن عملى است که داراى اثر مفیدى براى فاعلش باشد، پس معلوم مى‏شود هیچ عمل لغوى در دین تشریع نشده، و این اصل مورد تایید عقل و منطبق با ناموس طبیعت نیز هست، زیرا در طبیعت هیچ عملى از هیچ موجودى سرنمى‏زند مگر اینکه براى فاعلش سودى دارد.
اصل دوم این است که عمل وقتى جایز است که قبلا خداوند به فاعلش حق داده باشد که آن را انجام دهد، و مانع انجام آن نشده باشد. [ نظرات / امتیازها ]

خداوند اجازه وتوفیق انجام کار خیر را ازکسی که ازهوای نفس پیروی می کنند(مشرکان) وکسانی که روی حقیقت رامی پوشانند (کافران) صلب می نماید.
(کافران ، خودشان هم میدانند که پوشش بر روی حقیقت گذاشته اند) [ نظرات / امتیازها ]