- یکى از راههاى دعوت الى اللّه آن است که تنش زدایى نماییم و بدى دیگران را با نیکى دفع کنیم. «و من احسن قولاً ممّن دعا الى اللّه... ادفع بالتى هى احسن»

2- فکر نکنید مرور زمان مسایل را کهنه مى‏کند و همه چیز فراموش مى‏شود. (برخوردهاى مثبت و منفى هرگز یکسان نیست، و آثار آن در عمق روح افراد باقى مى‏ماند. «لا تستوى الحسنة و لا السیّئة»

3- یک نمونه‏ى عملى دعوت به سوى خدا (که در آیه‏ى قبل آمده بود) دفع بدى‏هاى مردم با برخوردهاى خوب است. «ادفع بالتى هى احسن»

4- در برخورد با مخالفان، اخلاق نیک کافى نیست، تهاجم اخلاقى لازم است «ادفع بالتى هى احسن» (دفع بدى‏هاى دشمن با روش نیکو کافى نیست، بلکه به نیکوترین روش‏ها و برترین رفتارهاى اخلاقى نیاز است).

از محبت خارها گل مى‏شود

از محبت سرکه‏ها مُل مى‏شود

5 - کیمیاى واقعى، آن نیست که مس را طلا کند، بلکه برخوردى است که دشمنى را به محّبت تبدیل نماید. «ادفع بالتى هى احسن» (روز فتح مکّه شعار بعضى از مسلمانان «انتقام، انتقام» بود ولى پیامبر اکرم فرمود: امروز روز انتقام نیست بلکه روز رحمت و مرحمت است).

6- سعه‏ى صدر شرط توفیق در تبلیغ است. «ادفع بالتى هى احسن -... کانّه ولىّ حمیم»

7- توجّه به نتیجه‏ى کار، انگیزه‏ى انسان را بالا مى‏برد. (اگر بدانیم که نتیجه‏ى برخورد خوب، تبدیل دشمن به دوست است، انگیزه‏ى این کار در ما زیاد مى‏شود. «ادفع بالتى هى احسن -... کانّه ولىّ حمیم»

8 - در رفتارهاى شایسته، اگر دشمن دوست نشود لااقل حیا و شرمندگى در او به وجود مى‏آید و او را به رفتار دوستانه وادار مى‏کند. «کانّه ولىّ حمیم»

9- ارزش دوست به گرمى اوست. «ولىّ حمیم»

1- قدر کتاب آسمانى را بدانیم، زیرا که از طرف خداوند حکیم نازل شده و جلوه عزّت و حکمت اوست. «من اللّه العزیز الحکیم»
2- بر خلاف عزّت طاغوت‏ها که همراه با استبداد است، عزّت الهى همراه با حکمت است. «العزیز الحکیم»
3- چون خداوند عزیز و شکست‏ناپذیر است، سخن او نیز در برابر تمام مکتب‏ها و سخن‏ها پیروز و شکست‏ناپذیر است. «الکتاب من اللّه العزیز الحکیم»
4- قرآن، عزّت آفرین و حکمت‏آموز است. «الکتاب من اللّه العزیز الحکیم»
5 - گرچه قرآن، به تدریج در مدّت 23 سال نازل شد، «تنزیل الکتاب» امّا در آغاز بعثت یک باره و یکپارچه بر قلب مبارک پیامبر نازل شده است. «انّا انزلنا»
6- قرآن، همچون خداوند حقّ و ثابت است. «بالحقّ» (قرآن، سراسر حقّ و از هر گونه خیال‏پردازى و سخن نادرست به دور است). «بالحقّ»
7- دلیل و فلسفه نزول قرآن، ارائه حقّ به مردم است. «تنزیل الکتاب... بالحقّ»
8 - عبادت باید در بستر حقّ باشد. «بالحقّ فاعبد» (راه سعادت، قرار گرفتن در محور مکتب، عبادت و اخلاص است).
9- همان گونه که هدف تکوین و آفرینش، عبادت است «و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون»(3)، هدف تشریع و نزول کتاب نیز عبادت است. «انا انزلنا الکتاب... فاعبداللّه»
10- نزول کتاب نعمتى است که سزاوار شکر الهى است. «تنزیل الکتاب... فاعبد»
11- دیندارى باید از هوس‏ها، خیال‏ها و خرافات دور باشد. «مخلصاً له الدین»
12- در عبادات، قصد قربت لازم است. «فاعبد اللّه مخلصاً»
--------------------------------------------------------------------------------
3) ذاریات، 56 .

توضیح : پیام های ایات 1و2 سوره زمر

در برابر کسانى که مردم را به خدا دعوت مى‏کنند افراد بى تفاوت و نااهل و بدرفتارى پیدا مى‏شوند که اگر مبلّغ دین، با اخلاق خوش و سعه‏ى صدر با آنان برخورد نکند توفیقى حاصل نمى‏شود. این آیه سفارش مى‏کند که بدى‏ها را با خوبى پاسخ بده و اهل انتقام نباش؛ همان گونه که در دعاى مکارم الاخلاق، امام زین العابدین علیه السلام از خداوند مى‏خواهد که به او توفیق دهد که در برابر غیبت مردم از او، نیکى مردم را بگوید و از بدى آنان بگذرد و هر کس با او قطع رابطه کرد با او معاشرت کند. بارها در سیره‏ى پیامبر اکرم و اهل بیت معصوم آن حضرت نمونه‏هایى از این برخوردها را مى‏خوانیم که سرسخت‏ترین مخالفان را به طرفدار آنان تبدیل کرده است.

مردم چند دسته‏اند:

کسى که دوست خود را حفظ مى‏کند.

کسى که دوست خود را نسبت به خود بى تفاوت مى‏کند.

کسى که دوست خود را به دشمن تبدیل مى‏کند.

کسى که دشمن را به دوست تبدیل مى‏کند.

تنزیل» به معناى نزول تدریجى و «اِنزال» به معناى نزول دفعى و یک باره است. در این آیات به هر دو نوع نزولِ قرآن اشاره شده است.
واژه «عزّت» 88 مرتبه در قرآن آمده است که 46 مرتبه آن در کنار حکمت است. «العزیز الحکیم» آرى عزّت زمانى دائمى است که همراه با حکمت باشد. عزیز واقعى تنها اوست زیرا خالق و مقتدر است، غیب و شهود را مى‏داند و قبض و بسط رزق بدست اوست.
در حدیث مى‏خوانیم: هر کس عزّت دنیا و آخرت مى‏خواهد مطیع خداى عزیز باشد. «فمن اراد عزّ الدارین فلیُطع العزیز»(1)
تکرار کلمه کتاب در دو آیه پى در پى که یک بار مى‏فرماید: «کتاب از سوى خداى عزیز است» و بار دیگر مى‏فرماید: «کتاب حقّ است»، رمز آن است که راه عزّت فرد و جامعه اتصال به خداى عزیز و مکتب حقّ است و اطاعت از هر کس جز خدا و پیروى از هر دینى جز مکتب وحى، آغاز یا فرجامى ذلّت بار خواهد داشت. غیر از خداى عزیز همه محدود و فانى هستند و جز مکتب وحى همه مکاتب یا محدود نگرند یا خرافى یا سخت‏گیر یا غیر فطرى. آرى، مکتب ساخته دست انسان وابسته نمى‏تواند جامعه عزیز بسازد و لذا در آیه سوم مى‏فرماید: دین خالص مخصوص خداست.
گرچه خطاب عبادت خالصانه، متوجّه پیامبر است ولى در حقیقت این خطاب، همه‏ى مردم را شامل مى‏شود.
«دین» در لغت به معناى جزا، آئین، ملّت، عبادت و اطاعت بکار مى‏رود(2) ولى در اینجا به معناى عبادت مراد است، زیرا سخن از عبادت است. «فاعبداللّه مخلصاً له الدین»
--------------------------------------------------------------------------------
1) تفسیر مجمع‏البیان.
2) قاموس المحیط.

اگر شوهری دو زن داشته باشد و یکی از همسرانش بچه دارد و دومی ندارد و همسر اول فوت کندو بعد از چند سال هم شوهر فوت کند ارث همسری که بچه ندارد به چه صورت است ایا بچه هوو ایشان بچه ایشان محسوب می شود و در ارث بری تاثیری دارند؟

توضیح : اگر شوهری دو زن داشته باشد و یکی از همسرانش بچه دارد و دومی ندارد و همسر اول فوت کندو بعد از چند سال هم شوهر فوت کند ارث همسری که بچه ندارد به چه صورت است ایا بچه هوو ایشان بچه ایشان محسوب می شود و در ارث بری تاثیری دارند؟

نزول (تدریجى) کتاب (بر تو) از جانب خداوند عزیز حکیم است.

ترجمه مجتبوی
و با زنى که پدرانتان به زنى گرفته‏اند زناشویى مکنید، مگر آنچه پیش از این گذشت- که گناهش آمرزیده شده ولى باید از هم جدا شوید-، که این کارى زشت- زنا- و ناپسند و دشمن داشته شده [خدا] و بد راه و رسمى است.

ترجمه مجتبوی
و چگونه آن را باز مى‏ستانید و حال آنکه به یکدیگر رسیده‏اید و آنان از شما پیمانى استوار گرفته‏اند؟!

تفسیر نور
در این آیه گروه‏هایى از زنان که به انسان محرمند و ازدواج با آنان حرام است، ذکر شده است. محرمیّت و حرمت ازدواج از سه راه حاصل مى‏شود: 1- ولادت (ارتباطنسبى) 2- ازدواج (ارتباطسببى) 3- شیرخوارى (ارتباطرضاعى) تحریم ازدواج با محارم در ادیان پیشین نیز بوده است. <255> ازدواج با غیر محارم، عامل گسترش ارتباط خانواده‏ها است. ازدواج همزمان با دو خواهر، معمولاً آنان را به حسادت و رقابت شخصى و جنسى مى‏کشاند و علاقه‏هایشان به عداوت مى‏انجامد. شاید نهى به این خاطر باشد. «و ان تجمعوا بین الاختین...» 1- اختیار حرام و حلال کردن همه چیز (مأکولات، مشروبات، معاملات و منکوحات...) تنها براى خداست. «حرّمت علیکم» 2- شیر مادر، همچون تولّد از مادر، یکى از اسباب محرمیّت است. در انتخاب دایه دقّت کنیم. «امّهاتکم اللاتى ارضعنکم و اخواتکم من الرضاعة» 3- به دخترانى که از شوهر قبلىِ زن شما هستند و در خانه شما زندگى مى‏کنند، به چشم دختر خود نگاه کنید و مربّى آنان باشید. «و ربائبکم اللاتى فى حجورکم» 4- قانون عطف به ماسبق نمى‏شود. «الا ما قد سلف» (کسانى که قبل از تحریم، دو خواهر را به عقد خود در آورده‏اند، کیفرى ندارند گرچه بعد از اعلام این قانون باید یکى از خواهران را نگاه و دیگرى را رها کند.)

از رسوم جاهلى آن بود که هرگاه شخصى از دنیا مى‏رفت، فرزندان او با نامادرى خود (همسر پدر) ازدواج مى‏کردند. یکى از انصار به نام ابوقیس از دنیا رفت. فرزندش به نامادرى خود پیشنهاد ازدواج کرد. آن زن گفت: باید از پیامبر کسب تکلیف کنم. چون پرسید این آیه نازل شد وازدواج با «زن پدر» را ممنوع کرد. 1- اسلام دین فطرت است. چون انسان طبعاً از ازدواج با مادر و نامادرى متنفّر است، در اسلام حرام شده است. «لا تنکحوا ما نکح آباؤکم» 2- «زن پدر»ها به منزله‏ى مادرند. پس به جاى کینه و ناسازگارى، باید نسبت به فرزندان «مادرى» کنند. «لا تنکحوا ما نکح آباؤکم» 3- فرزندان باید حریم پدر را در ازدواج حفظ کنند. «لا تنکحوا ما نکح آباؤکم» 4- فرزندان، به زن پدر، به دید «مادر» بنگرند. «ما نکح آباؤکم» 5 - اسلام از گذشته‏ها چشم مى‏پوشد. <254> ازدواج‏هاى پیش از این حکم، با نامادرى، مورد عفو است. «الاّ ما قد سلف» 6- براى گفتار، باید بطور اجمال یا تفصیل، دلیل و برهان آورد. «انه کان فاحشة و مقتاً وساء سبیلاً» 7- ازدواج با نامادرى، راه ازدواج با سایر محارم را نیز باز مى‏کند. «ساء سبیلاً»

تفسیر نور
1- آنان که به وصیّت‏نامه عمل نمى‏کنند، یا بدهى متوفّى را نمى‏پردازند، یا با انکار حقّ یا ندادن سهم بعضى وارثان، سعى در تصاحب اموال مى‏کنند، براى همیشه در عذاب و قهر الهى‏اند. «تلک حدود اللّه... تعدّ حدود اللّه» 2- ملاک سعادت وشقاوت، اطاعت یا نافرمانى نسبت به خدا و رسول اوست، نه چیز دیگر. «من یطع‏اللّه ... و من یعص‏اللّه» 3- نافرمانى رسول خدا، نافرمانى خداست. «یعص اللَّه و رسوله» 4- نافرمانى مستمرّ، سبب خلود است. «من یعص‏اللّه... یدخله ناراً خاداً فیها» «یعص» فعل مضارع و رمز استمرار است. 5 - متجاوزان به حقوق دیگران، در ردیف کفّار، گرفتار عذاب جاویدان مى‏شوند. «خالداً فیها» 6- قهر خدا، هم عذاب جسمى دارد، هم خوارى روحى. «عذاب مهین»