در تفسیر قمى در معناى کلمه" لمزة" آمده که این کلمه به کسى اطلاق مى‏شود که با سر و گردن خود ژست مى‏گیرد، و چون فقیرى و یا سائلى را ببیند ناراحت مى‏شود. و در معناى جمله" الَّذِی جَمَعَ مالًا وَ عَدَّدَهُ" آمده: یعنى مى‏شمارد و سر جایش مى‏گذارد «1».
و در همان تفسیر در ذیل آیه" الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ" آمده که بر دلها شعله مى‏زند، و ابو ذر غفارى (رضى اللَّه عنه) فرموده: به متکبرین دو چیز را بشارت دهید، یکى اینکه به سینه‏هایشان داغ بگذارند و دیگر اینکه پشتشان را بر زمین بکشند. و در ذیل آیه" إِنَّها عَلَیْهِمْ مُؤْصَدَةٌ" آمده که آتش دوزخ همه اهل دوزخ را فرا مى‏گیرد" فِی عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ"، یعنى وقتى کنده و زنجیرها بر آنان استوار مى‏گردد به خدا سوگند که پوستشان را مى‏خورد «2».
و در مجمع البیان است که عیاشى به سند خود از محمد بن نعمان احول از حمران بن اعین از امام باقر (ع) روایت کرده که فرمود: کفار و مشرکین در قیامت اهل توحید را که به خاطر گناهان در آتش شده‏اند سرزنش مى‏کنند، که امروز نمى‏بینیم که توحید شما دردى از شما دوا کرده باشد، چون مى‏بینیم خدا فرقى میان ما و شما نگذاشت، در این هنگام خداى تعالى براى اهل توحید غیرت به خرج مى‏دهد و به ملائکه دستور مى‏دهد اهل توحید را شفاعت کنید، آنان هر کس را که خدا خواسته باشد شفاعت مى‏کنند، سپس به انبیا دستور مى‏دهد شفاعت کنید، آنان هم هر کسى را که خدا خواسته باشد شفاعت مى‏کنند، سپس به مؤمنین دستور مى‏دهد شفاعت کنید، مؤمنین نیز هر کس را که خدا خواسته باشد شفاعت مى‏کنند، آن گاه خداى تعالى مى‏فرماید: من از همه اینان مهربانترم، به رحمت من از آتش خارج شوید، و همه چون مور و ملخ بیرون مى‏آیند.
آن گاه امام باقر (ع) فرمود: سپس عمد کشیده مى‏شود و راه نجات را برویشان مى‏بندد و به خدا سوگند که خلود از اینجا شروع مى‏شود «3».
__________________________________________________
(1 و 2) تفسیر قمى، ج 2، ص 441.
(3) مجمع البیان، ج 10، ص 538.

- احکام دین باید منسوب به خدا باشد، نه بر پایه ى گمان ، خیال ، قیاس و استحسان . قالوا... بزعمهم ... افتراءً علیه
2- مبارزه با خرافات ، یکى از وظایف اصلى پیامبران است . افتراء علیه سیجزیهم
3- تحریم حلال ها و تحلیل حرام ها، افترا بر خداست . هذه انعام و حرث حجر... افتراء
4- بدعت گذاران ، در انتظار کیفر قوانین موهوم خود باشند. سیجزیهم

سیماى سوره عَبس‏
این سوره چهل و دو آیه دارد و در مکّه نازل شده است.
نام سوره از اولین آیه گرفته شده و به معناى چهره درهم کشیدن است.
گرچه شأن نزول آیات اولیه این سوره، برخورد نامناسبى است که با یک فرد نابینا صورت گرفته، امّا محور مطالب آن، همانند دیگر سوره‏هاى مکّى، معاد و حوادث تکان دهنده قیامت و سرنوشتِ مؤمنان و کافران در آن روز است.
بیان گوشه‏اى از نعمت‏هاى خداوند به انسان و کفران و ناسپاسى او در برابر این نعمت‏ها، بخشى دیگر از آیات این سوره را تشکیل مى‏دهد.

نقش قلم از نقش زبان، شمشیر، درهم و دینار، شهرت و فرزند بیشتر است. زیرا قلم تجربه قرنها را به هم منتقل مى‏کند و فرهنگ را رشد مى‏دهد. افراد را با قلم مى‏توان خواب یا بیدار کرد. ملّتى را مى‏توان با قلم، عزیز یا ذلیل کرد. قلم یک فریاد ساکت است. قلم سند رسمى است. قلم گزارشگر تاریخ است.
سوگند به قلم، نشانه فرهنگ و تمدن است. تکیه بر قلم، تکیه بر سند و استدلال است. رابطه با قلم رابطه با علم است. در میان تمام صداها، سه صدا امتیاز دارد: صداى قلم دانشمندان، صداى پاى مجاهدان و صداى چرخ ریسندگان. آرى، امّتى عزیز است که علم و قدرت و اقتصادش پویا باشد و اگر امروز بخواهیم این سه صدا را نقل کنیم، باید بگوییم: صداى چاپخانه، توپخانه و کارخانه، یعنى قدرت فرهنگى، نظامى و اقتصادى.
قلم‏ها و نوشته‏ها، حافظ علومند. در حدیث مى‏خوانیم: «قیّدوا العلم بالکتابةِ»(
کسى به قلم و نوشته سوگند یاد مى‏کند که در تمام عمرش یک سطر ننوشت: «لا تخطّه بیمینک». به قول حافظ:
نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت‏
به غمزه مسئله‏آموز صد مدرّس شد

یکى از نامهاى این سوره .
سوره تودیع است ( تودیع یعنى خدا حافظى ) چرا که در آن خبر ضمنى از رحلت پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) است .
در حدیثى آمده است هنگامى که این سوره نازل شد و پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) آن را بر یاران خود تلاوت کرد همگى خوشحال و خوشدل شدند ، ولى عباس
عموى پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) که آن را شنید گریه کرد ، پیغمبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) فرمود : اى عمو چرا گریه مى‏کنى ؟ عرض کرد گمان مى‏کنم خبر رحلت شما در این سوره داده شده‏اى رسول خدا ! فرمود : مطلب همانگونه است که تو مى‏گوئى

نون. به قلم و به آنچه مى‏نویسند سوگند

(این آیات اعلام جدائى و) بیزارى و برائتى است از سوى خدا و پیامبرش، نسبت به مشرکانى که با آنان پیمان بسته‏اید

فزون طلبى (و تفاخر) شما را سرگرم کرد.

در این سوره از اصحاب اعراف و داستان اعراف (آیه 46 و 48) سخن به میان آمده، لذا به اعراف نامگذاری شده است.
این سوره سومین سوره‏ای است که با حروف مقطّعه آغاز می‏شود و اوّلین سوره از سوره‏های سجده‏دار قرآن است و در آیه آخر آن، سجده مستحب وارد شده است.
در این سوره علاوه بر آنها، به ماجرای آدم علیه السلام با ابلیس، داستان حضرت نوح، هود، صالح، لوط، شعیب و موسی علیهم السلام، بیان اصول و مبانی دعوت پیامبر اسلام و شرح احوال قیامت، توبه و اصلاح خویشتن، موضوع عرش، میزان، عالم ذر و پیمان خداوند با انسان و بیان قرآن و عظمت آن و اعراف و اصحاب اعراف اشاره شده است.

نَکد» : به معناى چیزى است که در آن خیرى نباشد، «نبات نَکد»، به معناى گیاه کم و بى‏فایده مى‏باشد.

حِجْر : به معناى منع
 توضيح : «حِجْر» به معناى منع است و «تحجیر» یعنى منطقه‏اى را سنگ‏چین کردن و مانع شدن از ورود دیگران براى تصاحب آن. «حِجر اسماعیل» نیز جایى است که با دیوار سنگى جدا شده است. عقل را هم «حِجر» گویند، چون انسان را از زشتى‏ها باز مى‏دارد.