در آیات متعددى از قرآن مجید، این تعبیر به چشم مى خورد که : قرآن مفاد کتب پیشین را تصدیق مى کند).
از جمله در آیات مورد بحث خواندیم : (مصدقا لما معکم ) و در آیات 89 و 101 سوره بقره مى خوانیم (مصدق لما) معهم .
و در آیه 48 مائده مى فرماید: و انزلنا الیک الکتاب بالحق مصدقا لما بین یدیه من الکتاب : (ما این کتاب را به حق بر تو نازل کردیم در حالى این کتاب کتب آسمانى پیشین را تصدیق مى کند).
همین امر سبب شده که جمعى از مبلغان یهود و مسیحى ، این آیات را سندى بر عدم تحریف تورات و انجیل بگیرند، و بگویند: تورات و انجیل در عصر پیامبر اسلام مسلما با تورات و انجیل امروز تفاوتى پیدا نکرده ، و اگر تحریفى در تورات و انجیلها رخ داده باشد، مسلما مربوط به قبل از آن است ، و چون قرآن صحت تورات و انجیل موجود عصر پیامبر اسلام را تصدیق نموده پس مسلمانان باید این کتب را به عنوان کتب آسمانى دست نخورده به رسمیت بشناسند.
پاسخ
آیات مختلفى از قرآن گواهى مى دهد که نشانه هاى پیامبر اسلام و آئین او در همان کتابهاى محرف که در دست یهود و نصارى در آن زمان بوده وجود داشته است ، زیرا مسلم است که منظور از تحریف این کتب آسمانى این نیست که تمام کتابهاى موجود باطل و بر خلاف واقع مى باشد، بلکه قسمتى از تورات و انجیل واقعى در لابلاى همین کتب وجود داشته و دارد، و نشانه هاى پیامبر اسلام ، در همین کتب و یا سائر کتابهاى مذهبى که در دست یهود و نصارى بوده ، وجود داشته است
(و الان هم بشاراتى در آنها هست ).
به این ترتیب ظهور پیغمبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) و کتاب آسمانى او عملا تمام آن نشانه ها را تصدیق مى نموده زیرا با آن مطابقت داشته است .
بنابراین معنى تصدیق قرآن نسبت به تورات و انجیل این است که صفات و ویژگیهاى پیغمبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) و قرآن با نشانه هائى که در تورات و انجیل آمده مطابقت کامل دارد.
استعمال واژه تصدیق در معنى مطابقت در آیات دیگر قرآن نیز مشاهده مى شود، از جمله در آیه 105 سوره صافات به ابراهیم (علیه السلام ) مى گوید: قد صدقت الرویا (تو تصدیق خواب خود نمودى ) یعنى عمل تو مطابق خوابى است که دیده اى ، و در آیه 157 سوره اعراف چنین مى خوانیم .
الذین یتبعون الرسول النبى الامى الذى یجدونه مکتوبا عندهم فى التوراة و الانجیل ... این معنى صریحا بیان شده ، یعنى اوصافى که در او مى بینند مطابق است با آنچه در تورات یافته اند.
در هر حال آیات فوق چیزى جز تصدیق کردن عملى قرآن و پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) نسبت به نشانه هاى حقانیت او که در کتب گذشته بوده است نیست ، و دلالتى بر تصدیق تمام مندرجات تورات و انجیل ندارد بعلاوه آیات متعددى از قرآن حکایت از این مى کند که آنها آیات تورات و انجیل را تحریف نمودند، این خود شاهد زنده اى است بر گفتار بالا.

(ربانیین ) جمع (ربانى ) به کسى گفته مى شود که ارتباط او با رب (پروردگار) قوى باشد و از آنجا که واژه (رب ) به کسى گفته مى شود که به اصلاح و تربیت دیگران پردازد مفهوم این واژه در آیه بالا آن است که هرگز سزاوار پیامبران نیست که مردم را به پرستش خویش دعوت کنند آنچه براى آنها سزاوار است این است که مردم را در پرتو تعلیم آیات الهى و تدریس حقایق دینى به صورت دانشمندان الهى و ربانى در آورند افرادى که جز خدا نپرستند و جز به سوى علم و دانش دعوت نکنند.

درباره این دو آیه دو شان نزول ذکر کرده اند:
نخست این که کسى نزد پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمد و اظهار داشت ما به تو همانند دیگران سلام مى کنیم در حالى که به نظر ما چنین احترامى کافى نیست تقاضا داریم به ما اجازه دهى امتیازى برایت قائل شویم و تو را سجده کنیم ! پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: سجده براى غیر خدا جایز نیست ، پیامبر خود را تنها به عنوان یک بشر احترام کنید ولى حق او را بشناسید و از او پیروى نمائید!
دوم اینکه یکى از یهودیان بنام ابو رافع به اتفاق سرپرست هیئت اعزامى نجران در مدینه روزى خدمت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمد و اظهار داشتند آیا مایل هستى تو را
پرستش کنیم و مقام الوهیت براى تو قائل شویم ؟!
(شاید آنها مى پنداشتند که مخالفت پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با الوهیت مسیح به خاطر این است که خود او سهمى از این موضوع ندارد بنابراین اگر او را به مقام الوهیت همچون مسیح بپذیرند از مخالفت خود دست بر مى دارد و شاید این پیشنهاد توطئه اى براى بد نام کردن پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) و منحرف ساختن افکار عمومى از او بود) اما پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: معاذ الله (پناه بر خدا) که من اجازه دهم کسى جز پروردگار یگانه مورد پرستش قرار گیرد، خداوند هرگز مرا براى چنین امرى مبعوث نکرده است !

این آیه درباره دو نفر از یهود نازل گردیده که یکى امین و درستکار و دیگرى خائن و پست بود نفر اول (عبد الله بن سلام ) بود که مرد ثروتمندى 1200 اوقیه طلا نزد او به امانت گذارد عبد الله همه آن را به موقع به صاحبش رد کرد و به واسطه امانت دارى خداوند او را در آیه فوق میستاید نفر دوم (فنحاص بن عازورا) است که مردى از قریش یک دینار به او امانت سپرد (فنحاص ) در آن خیانت کرد خدا
او را به واسطه خیانت در امانت نکوهش مى کند.
بعضى گفته اند که منظور در جمله اول جمعى از نصارى بودند و اما کسانى که خیانت در امانت نمودند یهود مى باشند اگر هر دو هم مراد باشد مانعى ندارد زیرا میدانیم گرچه غالب آیات قرآن در مورد خاص ‍ نازل شده اما جنبه عمومى دارد و به اصطلاح مورد مخصص نخواهد بود.

پاسخ این سوال چندان مشکل نیست زیرا مساله فریب وجدان از مسائل مسلم روانشناسى امروز است که گاهى دستگاه فکر و اندیشه در پى اغفال وجدان بر مى آید و چهره حقیقت را در نظر وجدان خویش ‍ دگرگون مى سازد، بسیار دیدهایم افراد آلوده به گناهان بزرگى همچون قتل و سرقت و یا اعتیادهاى گوناگون با این که زشتى اعمال خود را به خوبى درک مى کنند براى به دست آوردن آرامش کاذب وجدان مى کوشند مردم را مستحق این گونه اعمال ، جلوه دهند و یا اینکه براى توجیه اعتیادهاى زیان بار خود گرفتاریهاى زندگى و مشکلات طاقتفرساى اجتماعى را بهانه مى کنند تا پناه بردن خویش را به مواد مخدر توجیه نمایند به علاوه اینگونه افترائات و امتیازات دروغین را نسلهاى پیشین اهل کتاب درست
کرده بودند و تدریجا براى نسلهاى آینده که از واقعیت آگاهى چندانى نداشتند، (و براى کشف حقیقت به خود زحمت نمیدادند) به صورت عقیده مسلمى در آمده بود.

پاسخ این سوال چندان مشکل نیست زیرا مساله فریب وجدان از مسائل مسلم روانشناسى امروز است که گاهى دستگاه فکر و اندیشه در پى اغفال وجدان بر مى آید و چهره حقیقت را در نظر وجدان خویش ‍ دگرگون مى سازد، بسیار دیدهایم افراد آلوده به گناهان بزرگى همچون قتل و سرقت و یا اعتیادهاى گوناگون با این که زشتى اعمال خود را به خوبى درک مى کنند براى به دست آوردن آرامش کاذب وجدان مى کوشند مردم را مستحق این گونه اعمال ، جلوه دهند و یا اینکه براى توجیه اعتیادهاى زیان بار خود گرفتاریهاى زندگى و مشکلات طاقتفرساى اجتماعى را بهانه مى کنند تا پناه بردن خویش را به مواد مخدر توجیه نمایند به علاوه اینگونه افترائات و امتیازات دروغین را نسلهاى پیشین اهل کتاب درست
کرده بودند و تدریجا براى نسلهاى آینده که از واقعیت آگاهى چندانى نداشتند، (و براى کشف حقیقت به خود زحمت نمیدادند) به صورت عقیده مسلمى در آمده بود.

آیا کسی از شما دوست دارد که باغی داشته باشد از انگور و خرما که در زیر آن نهر ها جاری باشد و از هر میوه ای در آن موجود باشد و پیری فرا رسد و فرزندان او ضعیف باشند .پس طوفانی آتشین برسد و همه را بسوزاند؟ این چنین خداوند آیات خود را به روشنی بیان می کند، شاید بیاندیشید

و مثل کسانی که برای رضای خدا و استواری ایمان، اموالی را که به دست آورده اند انفاق می کنند مانند مثل باغی برفراز بلندی است که باران شدیدی بر آن ببارد و دو برابر ثمر دهد و اگر هم باران شدیدی نبارد ، پس باران خفیفی ( هم کافی است و باغ به ثمر می رسد) و خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است

رسوائى تحریف گران
باز در این آیه سخن از بخش دیگرى از خلافکاریهاى بعضى از علماى اهل کتاب است ، مى فرماید: بعضى از آنها زبان خود را به هنگام تلاوت کتاب خدا چنان مى پیچند و منحرف مى کنند که گمان کنید آنچه را مى خوانند از کتاب خدا است در حالى که از کتاب الهى نیست (و ان منهم لفریقا یلون السنتهم بالکتاب لتحسبوه من الکتاب و ما هو من الکتاب ).
یلون از ماده لى (بر وزن حى ) به معنى پیچیدن و کج کردن است و این تعبیر در اینجا کنایه جالبى از تحریف سخنان الهى است گویا آنها هنگام تلاوت تورات وقتى به صفات پیامبر اسلام که بشارت ظهورش در آیات تورات آمده بود مى رسیدند در همان حال آن را تغییر مى دادند و چنان ماهرانه این عمل انجام مى گرفت که شنونده گمان مى کرد آنچه را مى شنود متن آیات الهى است .
آنها به این کار نیز قناعت نمى کردند بلکه صریحا مى گفتند: این از سوى خدا نازل شده در حالى که از سوى خدا نبود (و یقولون هو من عند الله و ما هو من عند الله ).
سپس قرآن بر این امر تاکید مى کند که این کار به خاطر این نبود که گرفتار اشتباهى شده باشند بلکه به خدا دروغ مى بندند در حالى که عالم و آگاهند (و یقولون على الله الکذب و هم یعلمون ).
تمام اینها به خاطر این بود که منافع مادى خود را در خطر مى دیدند و به خاطر آن دست به هر گناهى مى زدند در حالى که اگر افق فکر خود را بالا مى گرفتند و خلوص نیتى نشان مى دادند خداوند قادر متعال هم زندگى معنوى آنها را تامین مى کرد و هم جنبه هاى مادى آنها را.
ضمنا از این آیه و آیات قبل خطر مهم علما، و دانشمندان منحرف براى یک امت و ملت روشن مى شود زیرا این تشدید مجازاتها دلیل بر اهمیت موقعیت علما و خطراتى است که از ناحیه انحراف آنها حاصل مى شود

او از اسرار درون شما آگاه است
در آیه قبل ، دوستى و همکارى با کافران و دشمنان خدا، و تکیه کردن بر آنان شدیدا مورد نهى واقع شده ، جز در موارد تقیه ، و از آنجا که بعضى ، ممکن است همین استثناء را بهانهاى براى برگزیدن کافران به دوستى و تن در دادن به ولایت و حمایت آنها قرار دهند، و با سوء استفاده از عنوان تقیه با دشمنان اسلام رابطه برقرار سازند در این آیه به آنها هشدار داده ، مى فرماید: (بگو: اگر آنچه را در سینه هاى شما است ، پنهان سازید یا آشکار کنید خداوند آن را مى داند) (قل ان تخفوا ما فى صدورکم او تبدوه یعلمه الله ).
نه تنها اسرار درون شما را مى داند بلکه (آنچه را که در آسمانها و آنچه را در زمین است (نیز) مى داند (و علاوه بر این آگاهى وسیع ) خداوند بر هر چیزى توانا است ) (و یعلم ما فى السموات و ما فى الارض ‍ و الله على کل شى ء قدیر).
بنابراین او با علم بیپایانش که پهنه زمین و آسمان را فرا گرفته ، از نیات همه شما با خبر است ، و قدرت بر کیفر دادن گنهکاران را نیز دارد.

با دشمنان طرح دوستى نریزید
در آیات گذشته سخن از این بود که عزت و ذلت و تمام خیرات به دست خدا است ، و در این آیه به همین مناسبت مؤ منان را از دوستى با کافران شدیدا نهى مى کند، زیرا اگر این دوستیها به خاطر کسب قدرت و ثروت و عزت است ، همه اینها به دست خدا است .
مى فرماید: ((افراد با ایمان نباید غیر از مؤ منان (یعنى ) کافران را دوست و ولى و حامى خود انتخاب کنند)) (لا یتخذ المؤ منون الکافرین اولیاء من دون المؤ منین ).
((و هر کس چنین کند در هیچ چیز از خداوند نیست )) و رابطه خود را به کلى از پروردگارش گسسته است (و من یفعل ذلک فلیس من الله فى شى ء).
این آیه در زمانى نازل شد که روابطى در میان مسلمانان و مشرکان با یهود
نصارى وجود داشت ، و چون ادامه این ارتباط، براى مسلمین زیانبار بود، مسلمانان از این کار نهى شدند، این آیه در واقع یک درس مهم سیاسى اجتماعى به مسلمانان مى دهد که بیگانگان را به عنوان دوست و حامى و یار و یاور هرگز نپذیرند، و فریب سخنان جذاب و اظهار محبتهاى به ظاهر صمیمانه آنها را نخورند، زیرا ضربه هاى سنگینى که در طول تاریخ بر افراد با ایمان و با هدف واقع شده در بسیارى از موارد از این رهگذر بوده است .
تاریخچه استعمار مى گوید: همیشه ظالمان استثمارگر در لباس دوستى و دلسوزى و عمران و آبادى ظاهر شده اند.
فراموش نباید کرد (واژه استعمار که به معنى اقدام به عمران و آبادى است نیز از همین جا گرفته شده ) آنها به نام عمران و آبادى وارد مى شدند و هنگامى که جاى پاى خود را محکم مى کردند، بیرحمانه بر آن جامعه مى تاختند و همه چیز آنها را به یغما مى بردند.
جمله (من دون المومنین ) اشاره به این است که در زندگى اجتماعى هر کس نیاز به دوستان و یاورانى دارد، ولى افراد با ایمان باید اولیاى خود را از میان افراد با ایمان انتخاب کنند و با وجود آنان چه نیازى به کفار بى رحم و ستمگر است ، و تکیه بر وصف ایمان و کفر، اشاره به این است که این دو از یکدیگر بیگانه و آشتى ناپذیرند.
جمله (فلیس من الله فى شى ء) اشاره به این است که : افرادى که با دشمنان خدا پیوند دوستى و همکارى برقرار سازند، ارتباطشان با خداوند و خدا پرستان گسسته مى شود.
سپس به عنوان یک استثناء از این قانون کلى مى فرماید: (مگر اینکه از آنها به پرهیزید) و تقیه کنید (الا ان تتقوا منهم تقیة ).
همان تقیهاى که براى حفظ نیروها و جلوگیرى از هدر رفتن قوا و امکانات و
سرانجام پیروزى بر دشمن است .
در چنین موردى ، جایز است که مسلمانان با افراد بى ایمان ، به خاطر حفظ جان خود و مانند آن ابراز دوستى کنند.
و در پایان آیه ، هشدارى به همه مسلمانان داده ، مى فرماید: (خداوند شما را از (نافرمانى ) خود بر حذر مى دارد، و بازگشت (همه شما) به سوى خداست ) (و یحذرکم الله نفسه و الى الله المصیر).
این دو جمله ، بر مساله تحریم دوستى با دشمنان خدا تاکید مى کند، از یک سو مى گوید از مجازات و خشم و غضب خداوند بپرهیزید، و از سوى دیگر مى فرماید: (اگر مخالفت کنید بازگشت همه شما به سوى او است و نتیجه اعمال خود را خواهید گرفت ).