(ومن قوم موسی امه یهدون بالحق و به یعدلون ):(و از قوم موسی گروهی هستند که به حق هدایت می کنند و بر اساس حق حکم می نمایند)،و دراین آیه مردمان صالح و نیکان بنی اسرائیل را که شایسته مدح هستند ،ستایش می کند و این از انصاف قرآن است که در عین بر شمردن بدیهای آنها از خوبیهای آنها ستایش می کند،پس معلوم می شود همه بنی اسرائیل با خدا و رسول اومخالفت نکرده اند ،بلکه پاره ای از ایشان هم خودشان هدایت شده اند و هم دیگران رابه سوی حق راهنمایی کرده و میان ایشان به حق و عدالت حکم می کرده اند. لذا بعید نیست مراد از این گروه انبیاء و امامانی باشند که بعد از موسی (ع ) درمیان بنی اسرائیل پدید آمدند و مردم را هدایت کرده وبین آنها بر اساس حق حکم راندند، چون هدایت در معنای حقیقی تنها کار پیغمبران و امامان می باشد. [ نظرات / امتیازها ]

برگزیده تفسیر نمونه :
(آیه 159)- در این آیه باز سخن پیرامون بنى اسرائیل و سرنوشت و رویدادهاى تاریخ آنهاست، نخست اشاره به واقعیتى مى‏کند که شبیه آن را در قرآن بسیار دیده‏ایم واقعیتى که حکایت از روح حق طلبى قرآن دارد، و آن احترام به موقعیت اقلیتهاى صالح است یعنى: چنان نبود که بنى اسرائیل یکپارچه فاسد و مفسد باشند و این نژاد عموما مردمى گمراه و سرکش معرفى شوند، بلکه در برابر اکثریت مفسده جو، اقلیتى وجود داشتند صالح و ناهماهنگ با کارهاى اکثریت، قرآن براى این اقلیت صالح اهمیت خاصى قائل شده است.
مى‏گوید: «از قوم موسى (ع) گروهى هستند که دعوت به سوى حق مى‏کنند و حاکم به حق و عدالتند» (وَ مِنْ قَوْمِ مُوسى‏ أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ).
این آیه ممکن است اشاره به گروه کوچکى باشد که در برابر سامرى و دعوت او تسلیم نشدند و همه جا حامى و طرفدار مکتب موسى (ع) بودند و یا گروههاى صالح دیگرى که بعد از موسى (ع) به روى کار آمدند. [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
(و من قوم موسی أمة) هم المؤمنون التائبون من بنی إسرائیل ، لما ذکر الذین تزلزلوا منهم فی الدین و ارتابوا حتی أقدموا علی العظیمتین عبادة العجل و استجازة رؤیة الله تعالی ، ذکر أن منهم أمة موقنین ثابتین یهدون الناس بکلمة الحق ، و یدلونهم علی الاستقامة و یرشدونهم . و بالحق یعدلون بینهم فی الحکم لا یجورون . أو أراد الذین وصفهم ممن أدرک النبی صلی الله علیه و سلم و آمن به من أعقابهم . و قیل : إن بنی إسرائیل لما قتلوا أنبیاءهم و کفروا و کانوا اثنی عشر سبطا تبرأ سبط منهم مما صنعوا و اعتذروا ، و سألوا الله أن یفرق بینهم و بین إخوانهم ، ففتح الله لهم نفقا فی الأرض فساروا فیه سنة و نصفا حتی خرجوا من وراء الصین ، و هم هنالک حنفاء مسلمون یستقبلون قبلتنا . و ذکر عن النبی صلی الله علیه و سلم أن جبریل ذهب به لیلة الاسراء نحوهم ، فکلمهم فقال لهم جبریل : هل تعرفون من تکلمون ؟ قالوا : لا . قال : هذا محمد النبی الأمی ، فَمنوا به و قالوا : یا رسول الله ، إن موسی أوصانا من أدرک منکم أحمد ، فلیقرأ علیه منی السلام فرد محمد علی موسی علیهما السلام السلام ، ثم أقرأهم عشر سور من القرآن نزلت بمکة ، و لم تکن نزلت فریضة غیر الصلاة و الزکاة ، و أمرهم أن یقیموا مکانهم ، و کانوا یسبتون ، فأمرهم أن یجمعوا و یترکوا السبت . و عن مسروق قرئ : بین یدی عبدالله فقال رجل : إنی منهم . فقال عبدالله : یعنی لمن کان فی مجلسه من المؤمنین : و هل یزید صلحاؤکم علیهم شیئا من یهدی بالحق و به یعدل . و قیل : لو کانوا فی طرف من الدنیا متمسکین بشریعة و لم یبلغهم نسخها کانوا معذورین . و هذا من باب الفرض و التقدیر و إلا فقد طار الخبر بشریعة محمد صلی الله علیه و سلم إلی کل أفق ، و تغلغل فی کل نفق ، و لم یبق الله أهل مدر و لا وبر و لا سهل و لا جبل و لا بر و لا بحر فی مشارق الأرض و مغاربها ، إلا و قد ألقاه إلیهم و ملأ به مسامعهم و ألزمهم به الحجة و هو سائلهم عنه یوم القیامة . [ نظرات / امتیازها ]

و از قوم موسى جماعتى بودند که هدایت میکردند بحق و عمل مینمودند بحق

وَ مِنْ قَوْمِ مُوسىٰ أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ اخبار در تعیین اینها مختلف است عیاشى از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود (هم اهل الاسلام) مفضل از آن حضرت روایت کرده که آنها بیست و پنج نفر هستند که جزو اصحاب قائم[عج] هستند که از ظهر کوفه و در نسخه دیگر از ظهر کعبه خارج میشوند

مجمع از حضرت باقر[ع] روایت کرده که آنها جماعتى بودند که از بنى اسرائیل کناره گرفتند و رفتند ما وراء چین که بین آنها و چین بیابانى است رمل زار، برهان از ابى صحبان بکرى از أمیر المؤمنین[ع] روایت کرده که فرمود قوم موسى هفتاد و یک فرقه شدند کلّ آنها در آتش هستند مگر یک فرقه ناجیه و تمسک باین آیه فرموده تحقیق کلام اینکه در هر عصر و زمانى حتى در دوره جاهلیت یک دسته اهل حق بودند و لو در اقلیت باشند و مستور باشند و حجت میان آنها بوده که زمین خالى از حجت نباشد و بواسطه آنها برکات نازل میشده و نیامده زمانى که تمام اهل زمین بر باطل باشند که اگر چنین میشد بکلى هلاک میشدند و البته در قوم موسى چه در زمان خود موسى و چه بعد از آن تا زمان حضرت عیسى[ع] انبیایى و اوصیایى و علمایى و عبادى و زهّادى و صلحائى بودند که اینها بحق و صواب هدایت میکردند وَ بِهِ یَعْدِلُونَ که بحق و عدالت رفتار و کردار و گفتار آنها بوده و باین بیان ممکن است جمع بین اخبار و مانعى ندارد که از انبیاء سلف و امتهاى آنها در رکاب حضرت بقیة اللّٰه حاضر شوند و از اصحاب آن سرور باشند چنانچه در اخبار بسیار ذکر شده [ نظرات / امتیازها ]

بعد باز عود کلام به قصۀ بنى اسرائیل فرماید: وَ مِنْ قَوْمِ مُوسىٰ :و از قوم موسى علیه السّلام، أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ : جماعتى هستند که هدایت مى نمایند خلق را به کلمۀ حق یا در حالتى که محقند، وَ بِهِ یَعْدِلُونَ :و به حق و راستى عدول مى کنند در حکم میان خلق

مراد به این امت جماعتى اند از اهل زمان موسى که ثابت و راسخ بودند بر ایمان و قائم به حق، چنانچه عیاشى از حضرت صادق علیه السّلام روایت نموده قول دوم در مجمع روایت از حضرت باقر علیه السّلام فرماید: این قوم در وراء زمین چین باشند، و میان آنها و اهل چین وادى است از ریگ، تا شریعت پیغمبر به ایشان رسید هیچ تغییر و تبدیلى نیافت و هیچ کدام را مالى نزد صاحب خود نیست به جهت غناى آنها از اقتراض، در شب بر آنها باران نازل، و هر روز آفتاب بر اراضى و بساتین ایشان بتابد، و زراعت آنها بر وجهى نمو و محصول دهد که در هیچ بقعه اى از دنیا چنان نباشد

در منهج از پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم مروى است که فرمود: شب معراج بر آنها گذر و با من سخن گفتند، و من نیز با ایشان تکلم نمودم جبرئیل گفت: مى دانید با که تکلم کنید؟ گفتند: نه فرمود: پیغمبر آخر الزمان نبى امى است ایشان به من ایمان آوردند، و گفتند: موسى ما را وصیت نموده هرکه از شما حضرت احمد را دریابد سلام مرا برساند من گفتم: سلام من بر موسى باد، پس ده سوره از قرآن بر آنها قرائت، و نماز و روزه و نماز جمعه امر و از سیئه منع نمودم و تکلیفى دیگر بر آنها نیست

از ابن عباس نقل است که با عیسى خروج کنند

و به روایت اصحاب ما با قائم آل محمد عجل اللّه فرجه خروج نمایند [ نظرات / امتیازها ]

«وَ مِنْ قَوْمِ مُوسىٰ أُمَّةٌ » 160 طبرى: ابن عبّاس و ابن جریج گفته اند: یکى از تیره هاى دوازده گانه بنى اسرائیل رفتار دیگران و نافرمانى و تجاوز آنها را نپسندیدند، و از راه زیر زمین که خداى براى آنها گشود مدّت یک سال و نیم راه پیمودند تا از ماوراى مملکت چین سر بدر کردند و در آنجا رو به قبله ى مسلمانان نماز مى خواندند، و مقصود از این جمله آنها هستند

مجمع: ابو علىّ جبّائى گفته است: معنى جمله این است که مردمى بودند از بنى اسرائیل و قوم موسى (که «کان» در تقدیر است و از جمله حذف شده است)، و مقصود آنهائى هستند که مخالف دیگران بودند و در تجاوزات و کشتن پیغمبران با آنها شرکت نمى کردند، و ممکن است مقصود یهود مدینه باشد که مسلمان شدند مثل عبد اللّه بن سلام و ابن صوریا

تفسیر برهان: عیّاشى از عبد اللّه بن سنان از امام صادق ع روایت کرده است که مقصود از «قوم موسى» ملّت اسلام است

«یَهْدُونَ بِالْحَقِّ » کشف نوشته: این داغ سرّى است از اسرار الهى لطیفه اى از لطایف ربانى که از عالم غیب روان شد و جز در پرده ى اطوار طینت درویشان منزل نکرد

گفتم کجایت جویم اى ماه دل ستان ؟ گفتا قرارگاه من است جان دوستان گفتم قرارگاهت در جان چرا کنى ؟ گفتا که تا نیابد کسى ز من نشان گفتم که رهنمون رهى باش پیش خویش گفتا ز چپ و راست تو بنگر به کشتگان داود پیغامبر هر وقتى که درویشى دیدى از این سوخته خرمنى، غارتیده عشقى دانستى که محلّ عهد اسرار ازل است با وى بنشستى و آرام گرفتى، یعقوب پیغامبر که در بیت الأحزان نشست و به درد فراق یوسف چندان بگریست، تو گوئى در بند صورت یوسف بود و از روى حقایق آن بقیّت نقاوه ى خلّت بود که در ناصیۀ یوسف تعبیه بود و یعقوب را زیر و زبر همى داشت، رویم بغدادى همى گوید «العارف مرآة من نظر فیها تجلّى له مولاه، و الیه الاشارة بقوله عزّ و جلّ : سَنُرِیهِمْ آیٰاتِنٰا فِی اَلْآفٰاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتّٰى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ اَلْحَقُّ » [ نظرات / امتیازها ]

وَ مِنْ قَوْمِ مُوسىٰ أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ پس ازآنکه داستان و گزارش کار موسى ع و هلاکت فرعون و تابعین او و نجات بنى اسرائیل و حکایت میقات و انزال تورات و غیر اینها را بتفصیل براى رسولش توضیح داده،در این آیات گزارش و کیفیت کار بنى اسرائیل را بیان مى فرماید

اول در مقام تعریف و ستایش بعضى از جماعت بنى اسرائیلیان برآمده و دو فضیلت نسبت به آنها بشمار آورده:یکى آنها کسانى بودند که مردم را بحق هدایت مى نمودند،و دیگر آنکه بحق حکم مى کردند،و اختلاف است که این امّت چه کسانى بودند و سه قول در آنست که در مجمع البیان مفصلا نقل کرده به آنجا رجوع نمائید [ نظرات / امتیازها ]

نکته ها:
هدایت شدن به حقّ ، نشانه ى دورى از تعصّب و شناخت حقّ و پیروى از آن است و این گروه هدایت یافتۀ یهود، کارى به سایر لجوجان بهانه گیر نداشتند

شاید مراد از این گروه، یهودیانى باشند که دعوت پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله را لبیک گفتند، البتّه در جاى دیگر مطلق آمده و اختصاصى به قوم یهود ندارد «وَ مِمَّنْ خَلَقْنٰا أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ » در روایات متعدّد، آمده است که اینان گروهى هستند که به نبوّت پیامبر صلى الله علیه و آله اقرار کرده و همراه حضرت حجّت علیه السلام ظهور مى کنند

پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند: اى مردم! صراط مستقیمى که پیروى از آن لازم است، من هستم پس از من، علىّ علیه السلام و آنگاه فرزندان من از نسل او، «أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ » امامانى که مردم را به حقّ هدایت کرده و به حقّ دادگرى مى کنند

حضرت على علیه السلام فرمود: بنى اسرائیل پس از موسى علیه السلام هفتاد و یک فرقه شدند که همه در آتشند، جز یک فرقه از آنها و آنگاه این آیه را تلاوت فرمودند [ نظرات / امتیازها ]

وَ مِنْ قَوْمِ مُوسىٰ أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ رازى مى گوید: «در اینکه این امّت [مورد اشارۀ آیه] کى به وجود آمده و در چه زمانى بوده است ؟ اختلاف نظر وجود دارد برخى گفته اند: مقصود از این امّت یهودیانى هستند که به محمّد صلّى اللّه علیه و آله ایمان آوردند؛ نظیر عبد اللّه بن سلام و ابن صوریا و برخى گفته اند: آنان طایفه اى هستند که بر دین موسى پابرجا ماندند و آن را به سان کسانى دیگر از قوم بنى اسرائیل که بدعت هایى را در آن پدید آوردند تحریف نکردند»

ما اعتقاد داریم که این امت در دوران موسى علیه السّلام بودند و آن گاه از بین رفتند؛ چنان که خدا بدان اشاره مى کند: «وَ مِنْ قَوْمِ مُوسىٰ » امّا امثال ابن سلام و ابن صوریا، حتّى اگر تعدادشان به ده نفر هم برسد، امّت و طایفه به آنها گفته نمى شود در هر حال، قرآن کریم یهود را با تمام زشتى ها وصف کرده و در چندین آیه ننگ و عار را به آنان و تاریخشان نسبت داده است و امّا جملۀ: «وَ مِنْ قَوْمِ مُوسىٰ » تنها بدین نکته دلالت دارد که هر قانونى استثنایى دارد و بدیهى است که استثنا نه تنها قانون را نقض نمى کند، بلکه آن را تأکید هم مى کند

با قطع نظر از قرآن و آیات آن، آیا تباهى و گمراهى از سرنوشت و شیوۀ یهود به دور است ؟ آیا یهود از گمراهى و تقلّب پاکند؟ و آیا در تاریخ یهود، حتّى یک نشانۀ خیر وجود دارد؟

ممکن است کسى بگوید: تباهى و گمراهى از خصوصیات جدایى ناپذیر صهیونیزم است؛ زیرا جنبش نژادپرستى، فاشیستى و سیاسى است که هدفش خدمت به استعمار و گسترش آن مى باشد؛ امّا یهودیت دینى است همانند سایر ادیان!

در پاسخ مى گوییم: اوّلا، منبعى که این تفاوت را القا کرده، براى ما مشخص نیست

ممکن است خود یهودیانى باشند، تا از این طریق بتوانند آن عار و ننگى را که به طور گسترده به تاریخ نو و کهنه آنان نسبت داده شده از خود دفع کنند به بخش «تبانى صهیونیزم و نازیسم» در تفسیر آیۀ 64 از سورۀ مائده رجوع کنید

ثانیا، برفرض وجود تفاوت میان یهودیت و صهیونیزم که مورد تأمل است آیا یهود به طور کلّى از کردار صهیونیست هایى که باندى مسلّح به نام اسرائیل را به وجود آورده اند و تنها هدف این باند، حمایت از منافع استعمار و ضربه زدن به نیروهاى آزادى بخش است، خشنودند یا ناخشنود؟ چرا یهود این باند صهیونیستى را یارى کردند و انواع کمک هاى مادّى و غیر مادّى در اختیارش قرار دادند و هزاران زن و مرد یهودى داوطلبانه، در جنگ پنجم ژوئن سال 1967 م و پس ازآن که، دورۀ آموزش سلاح هاى جهنّمى را گذراندند، شرکت کردند؟

وانگهى مگرنه این است که یهودیان عقیده دارند ملّت برگزیده خداوند هستند و خداوند بر ضدّ تمام مردم در کنار آنها قرار دارد و نیز خداوند خون آنها را حرام و خون تمام انسان‏ها را براى آنها حلال کرده است آنها کلیه نظام‏‌ها و قوانین خود را بر همین‌‏اساس وضع کرده‌‏اند و قدرت اجراکننده این قوانین اسرائیل است؟
به‏‌علاوه، یهودیت به عنوان یک دین از آسمان بر موسى علیه السّلام نازل شد و از بین رفت و پیروان آن نابود شدند و کسى از آنها برجاى نماند؛ چنان‏که ادیان دیگر از بین رفتند و یهودیان امروز، همگى صهیونیست هستند، جز تعداد بسیار اندکى از آنان‏که نمى‌‏توان آن را معیار قرار داد. [ نظرات / امتیازها ]