(و ما اهلکنا من قریه الا ولها کتاب معلوم ):(ما هیچ آ بادی را هلاک نکردیم ، جز آنکه مهلت و اجل معینی داشت )،می فرماید: ما هیچ دهکده ای را درنتیجه تکذیب و سد نمودن راه خدا هلاک ننمودیم ، جز آنکه اجلی معلوم ومعین در نزد خدا داشتند، لذا چناچه هر فردی اجل معین دارد، امتها نیز دارای آجال و مهلتهای مشخصی هستند. [ نظرات / امتیازها ]

سنت الهى همه جا این بوده که به قدر کافى مهلت براى تجدید نظر و بیدارى و آگاهى بدهد، حوادث دردناک ، و وسائل رحمت را یکى پس ‍ از دیگرى مى فرستد، تهدید مى کند، تشویق مى کند، اخطار مى نماید تا حجت بر همه تمام شود. ولى هنگامى که این مهلت به پایان رسید سرنوشت قطعى دامنشان را خواهد گرفت ، دیر و زود، به خاطر مصالح تربیتى ، ممکن است اما به اصطلاح سوخت و سوز ندارد! آیا توجه به همین واقعیت کافى نیست تا همگان از سرنوشت گذشتگان عبرت گیرند، و از مدت مهلت الهى براى بازگشت و اصلاح، استفاده کنند؟ آیا باید باز هم نشست تا سرنوشت شوم اقوام گمراه و ستمگر پیشین درباره خود ما نیز تکرار گردد، و بجاى اینکه از پیشینیان عبرت گیریم، عبرتى شویم براى آیندگان؟! ضمنا از این آیه و آیه بعد، فلسفه بیان" تاریخ گذشتگان به طور مکرر" در آیات قرآن حتى در همین سوره‏اى که از آن بحث مى‏کنیم روشن مى‏شود. [ نظرات / امتیازها ]

وَ ما أَهْلَکْنا مِنْ قَرْیَةٍ إِلاَّ وَ لَها کِتابٌ مَعْلُومٌ «4»
«1» اصول کافى، جلد 2، کتاب الایمان و الکفر، صفحه 335، حدیث 3.
وَ ما أَهْلَکْنا مِنْ قَرْیَةٍ: و هلاک نکردیم اهل هیچ شهرى را از گذشتگان بر وجه عقوبت و نزول عذاب. إِلَّا وَ لَها کِتابٌ مَعْلُومٌ‌: مگر و براى آنان اجلى مکتوب و معلوم بود که ایشان را تا آن وقت مهلت داده و به مقتضاى حکمت الهى پیش از آن هلاک نفرمود و از آن مؤخر نداشت. [ نظرات / امتیازها ]

وَ ما أَهلَکنا مِن‌ قَریَةٍ إِلاّ وَ لَها کِتاب‌ٌ مَعلُوم‌ٌ «4»
و هلاک‌ نمیکنیم‌ ‌از‌ ‌هر‌ شهرستانی‌ اهل‌اشرا مگر آنکه‌ ‌برای‌ ‌آن‌ شهرستان‌ کتابی‌ ‌است‌ نوشته‌ ‌شده‌ ‌که‌ معلوم‌ و محقق‌ ‌است‌ چون‌ علم‌ الهی‌ عین‌ ذات‌ ‌است‌ و ‌غیر‌ متناهی‌ ‌است‌ لذا میداند ‌هر‌ فعلی‌ ‌بر‌ طبق‌ حکمت‌ و مصلحت‌ موقع‌ صدورش‌ چه‌ موقعیست‌ ‌که‌ وقوع‌ پیدا کند و چه‌ موقعی‌ ‌از‌ ‌بین‌ برود و ‌از‌ ‌برای‌ کلیه‌ امور دو لوح‌ قرار داده‌ لوح‌ محفوظ راجع‌ باموری‌ ‌که‌ تغییرپذیر نیست‌ و ‌از‌ امور حتمیه‌ ‌است‌ و مصلحت‌ ذاتی‌ دارد ‌لا‌ یتغیر و ‌لا‌ یتبدل‌ مثل‌ فناء ‌اینکه‌ عالم‌ و قیام‌ قیامت‌ و عود ارواح‌ باجساد و ظهور بقیة اللّه‌ و رجعت‌ ائمة ‌علیهم‌ ‌السلام‌ و ‌غیر‌ ‌آنها‌ و لوح‌ محو و اثبات‌ راجع‌ باموریست‌ ‌که‌ مصلحت‌ بوجوه‌ و اعتبارات‌ ‌است‌ ذاتی‌ نیست‌ ‌بر‌ تقدیری‌ مصلحت‌ دارد و ‌بر‌ تقدیری‌ ندارد مثلا زید ‌اگر‌ صله‌ رحم‌ کند مصلحت‌ ‌او‌ ‌در‌ طول‌ عمر ‌او‌ ‌است‌ و ‌اگر‌ قطع‌ رحم‌ کند ‌در‌ قصر عمر ‌او‌ ‌است‌ و اینکه‌ صله‌ میکند ‌ یا ‌ قطع‌ احدی‌ جز ذات‌ اقدس‌ حق‌ نمیداند، و اما لوح‌ محفوظ ‌را‌ ممکنست‌ انبیاء و ملائکه‌ و اولیاء بلکه‌ بسا مؤمنین‌ ‌هم‌ ‌تا‌ حدّی‌ بدانند و ‌هر‌ دو قسم‌ آنی‌ تقدیم‌ و تاخیر ندارد زیرا ‌آن‌ قبل‌ ‌از‌ مصلحت‌ صدورش‌ صلاح‌ نیست‌ و همچنین‌ ‌آن‌ ‌بعد‌ و البته‌ تابع‌ مصلحت‌ ‌است‌ لذا میفرماید: (وَ ما أَهلَکنامِن‌ قَریَةٍ) ممکن‌ ‌است‌ مراد اجل‌ مرگ‌ ‌باشد‌ ‌که‌ ‌هر‌ ذی‌ روحی‌ انفاس‌ ‌او‌ ‌هم‌ شماره‌ دارد چون‌ بآخر رسید هلاکت‌ ‌است‌ چنانچه‌ میفرماید (کُل‌ُّ مَن‌ عَلَیها فان‌ٍ وَ یَبقی‌ وَجه‌ُ رَبِّک‌َ ذُو الجَلال‌ِ وَ الإِکرام‌ِ) الرحمن‌ ‌آیه‌ 26.
و ممکنست‌ مراد هلاکت‌ بنزول‌ عذاب‌ ‌باشد‌ (الا و لها) ضمیر بقریه‌ برمیگردد و مراد اهل‌ قریه‌ ‌است‌ (کِتاب‌ٌ مَعلُوم‌ٌ) تمام‌ امور متوجه‌ بانسان‌ وقت‌ معینی‌ دارد غنی‌ و فقر عزّت‌ و ذلت‌ ریاست‌ و مرءوسیّت‌ صحت‌ و مرض‌ مخصوصا ملک‌ ‌که‌ ‌هر‌ زمانی‌ ‌در‌ یک‌ طائفه‌ ‌است‌ و ‌پس‌ ‌از‌ انقضاء مدت‌ منتقل‌ بطائفه‌ دیگر (سر شب‌ سر تخت‌ و تاراج‌ داشت‌ سحرگه‌ نه‌ تن‌ سر نه‌ سر تاج‌ داشت‌) و تمام‌ امتحان‌ بندگان‌ ‌است‌ ‌در‌ ‌هر‌ حالتی‌ ‌که‌ هست‌ آیا شکر گذار ‌است‌ ‌ یا ‌ صابر آیا بوظائف‌ ‌خود‌ عمل‌ میکند ‌ یا ‌ نمیکند مطیع‌ ‌است‌ ‌ یا ‌ عاصی‌ و ‌اینکه‌ ‌بر‌ ‌خود‌ ‌او‌ معلوم‌ شود و ‌بر‌ دیگران‌، و اما نزد خداوند معلوم‌ ‌است‌ فقط حجة ‌بر‌ بنده‌ تمام‌ میشود بلکه‌ بسا جماعتی‌ امتحان‌ میشوند [ نظرات / امتیازها ]

(آیه 4)- در این آیه برای این که گمان نکنند این مهلت و تمتع از لذایذ دنیاپایان ناپذیر است، اضافه می‌کند: «ما هیچ گروهی را در هیچ شهر و آبادی نابود نکردیم مگر این که آنها، اجل معین و زمان تغییر ناپذیری داشتند» (وَ ما أَهْلَکْنا مِنْ قَرْیَةٍ إِلَّا وَ لَها کِتابٌ مَعْلُومٌ). [ نظرات / امتیازها ]

وَ ما أَهْلَکْنا مِنْ قَرْیَةٍ إِلَّا وَ لَها کِتابٌ مَعْلُومٌ «4»
و ما اهل هیچ قریه‌اى را هلاک نکردیم مگر آنکه براى آن (کارنامه و) کتابى معلوم بود.
پیام ها
1- کامیابى‌هاى دنیاپرستان پایانى دارد. «ما أَهْلَکْنا مِنْ قَرْیَةٍ»
2- اگر بخواهیم مى‌توانیم کفّار را فوراً نابود کنیم، امّا برنامه و سنّت ما فرصت دادن و تأخیر است. «لَها کِتابٌ مَعْلُومٌ»
3- به مهلت دادن‌هاى الهى مغرور نشویم. «لَها کِتابٌ مَعْلُومٌ»
4- جامعه و تاریخ نیز قانون و زمان‌بندى و اصولى دارند. «قریة الا و لها کتاب معلوم» [ نظرات / امتیازها ]