(انظر کیف فضلنا بعضهم علی بعض و لـلاخره اکبر درجات و اکبرتفضیلا): (ببین چگونه برخی از ایشان را بر برخی دیگر برتری داده ایم و هر آینه آخرت درجات بیشتری دارد، و برتری آخرت بزرگتر و بیشتر است )، می فرماید:ما در دنیا بعضی از مردم را بر بعضی دیگر، به فراخور تفاوت سعی وکوششان ،برتری داده ایم ، لذا هرگز آنکس که سعی بیشتر کند با آنکس که کناربنشیند و کوششی نکند یکسان نیستند و اگر خداوند میان عمل کم و زیاد عمل خوب و خوبتر تفاوتی نگذارد، در حقیقت آن مازاد بیشتر و خوبتر را شکرگزاری نکرده و در درگاه خود نپذیرفته است ، و برتری در دنیا در اموری مثل مال و متاع و جاه وفرزند و نیرو و شهرت و ریاست و سایر متاعهای دنیائیست ،اما آخرت همانگونه که حیاتش بزرگتر از حیات دنیویست امتیازات آن نیز فراتراز امتیازات دنیویست ، پس کسی نپندارد که در آخرت همه از عیش یکسان برخوردارند و نپندارد که تفاوتهای اهل آخرت مانند تفاوتهای اهل دنیاست ،چون سبب برتری در دنیا به جهت اختلاف در اسباب مادی و محدود دنیویست ودنیا دار تزاحم است ، در نتیجه برتریهای آنهم محدود می باشد، اما برتریهای آخرت به جهت اختلاف اسباب وجودی نیست ، بلکه به جهت اختلاف جانها ودلها در ایمان و اخلاص می باشد که همه از احوالات قلب است و اختلاف وتفاوتهای معنوی بسیار وسیعتر از اختلاف احوال جسم می باشد (لذا عقیده یک قضیه فردیست و مسئولیت آن نیز فردی می باشد)، بنابر این خدای سبحان به رسول گرامی خود فرمان می دهد که فضایل اعتباری را که در میان اهل دنیاهست وسیله قرار داده و از آن برتریها به فضایل و درجات آخرت راه بیابد،چون همین اختلاف دنیوی (در قدرت و علم و جاه و ...) موجب اختلاف درجات آخرت خواهد شد. [ نظرات / امتیازها ]

انْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى‌ بَعْضٍ وَ لَلْآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلاً «21»
انْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنا: بنگرید به دیده اعتبار که بر وجه حکمت و مصلحت چگونه افزونى داده‌ایم. بَعْضَهُمْ عَلى‌ بَعْضٍ‌: بعض آدمیان را بر بعض دیگر ایشان در روزى، که برخى را فراخى و جمعى را تنگى، یا در صحت و مرض یا تفضیل داده‌ایم بعضى را که عقبى را خواهند به توفیق و لطف بر بعضى که طالب دنیااند بر وجه تخلیه بعد از اتمام حجت بر آنان و دوام عناد و لجاج و مخالفت ایشان که آیه‌ (ذَرْهُمْ یَأْکُلُوا وَ یَتَمَتَّعُوا وَ یُلْهِهِمُ الْأَمَلُ) «1» در شأن ایشان است. وَ لَلْآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجاتٍ‌: و هرآینه سراى آخرت بزرگتر است از جهت درجه‌ها و مزیتها. وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلًا: و بزرگتر بر وجه تفضیل که بعضى اعلى و افضل باشد از بعضى بر حسب استحقاق نسبت به اعمال. تفاوت بهشت به درجات و جهنم به درکات آن است.
عیاشى از حضرت صادق علیه السّلام روایت نموده که: نگوئید بهشت یکى است، بتحقیق خداوند مى‌فرماید (وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ) «2» و نگوئید درجه یکى است، خداوند مى‌فرماید: (درجات بعضها فوق بعض) بدرستى که تفاضل قوم به اعمال است. عرض شد: دو مؤمن داخل بهشت شوند یکى مکانش بالاتر از دیگرى است، بخواهد ملاقات کند رفیقش را. فرمود: آن که بالا باشد، براى‌
او است که پائین آید؛ و آن که پائین باشد، بالا نرود، زیرا نرسد به آن مکان، لکن هرگاه دوست دارند رسیدن به هم را، ملاقات کنند بر تختها. «3» [ نظرات / امتیازها ]

انظُر کَیف‌َ فَضَّلنا بَعضَهُم‌ عَلی‌ بَعض‌ٍ وَ لَلآخِرَةُ أَکبَرُ دَرَجات‌ٍ وَ أَکبَرُ تَفضِیلاً «21»
نظر کن‌ چگونه‌ ‌ما بعضی‌ ‌را‌ ‌بر‌ بعضی‌ تفضیل‌ دادیم‌ و ‌هر‌ آینه‌ آخرت‌ بزرگترین‌ تفضیلات‌ ‌است‌ انظُر کَیف‌َ فَضَّلنا بَعضَهُم‌ عَلی‌ بَعض‌ٍ یکی‌ ‌را‌ غنی‌ یکی‌ ‌را‌ فقر عزت‌ ذلت‌ صحت‌ مرض‌ بزرگی‌ کوچکی‌ و ‌غیر‌ اینها
(یکى را دهى تخت تاج کلاه یکى را نشانى بسنگ سیاه‏

یکى را باو تاج شاهى دهى یکى را بدریا بماهى دهى)

این نسبت بامور دنیوى و همچنین نسبت بامور اخروى یکى مؤمن یکى کافر یکى مطیع یکى عاصى یکى عادل یکى فاسق یکى با تقوى یکى متمرّد بلکه درجات ایمان و تقوى و اخلاق مختلف و درکات و مراتب کفر و شقاوت هم متفاوت وَ لَلْآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجاتٍ زیرا در دنیا بهر درجه نائل شود هم بلاء و مصیبتش و هم نعمت و لذّتش کم و کوتاه است و هم بالاخره فانى میشود اما در آخرت هر چه درجاتش بالا رود قرب و منزلتش در پیشگاه عظمت الهى بیشتر میشود و خالى از هر گونه بلائى و دوستان او زیادتر میشوند وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلًا تفضیلات و عنایات حق زیادتر میگردد و تمام اینها بر وفق حکمت و مصلحت بجا و بموقع است. [ نظرات / امتیازها ]

(آیه 21)- این آیه یک اصل اساسی را در همین رابطه بازگو می‌کند و آن اینکه: همان گونه که تفاوت تلاشها در این دنیا باعث تفاوت در بهره گیریهاست، در کارهای آخرت نیز همین اصل کاملا حاکم است، با این تفاوت که این دنیا محدوداست و تفاوتهایش هم محدود، ولی آخرت نامحدود، و تفاوتهایش نیز نامحدود است، می‌گوید: «بنگر! چگونه بعضی از آنها را بر بعضی دیگر (بخاطر تفاوت در سعی و کوششان) برتری دادیم، اما آخرت درجاتش بزرگتر و برتریش بیشتر است»! (انْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ لَلْآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلًا).
آیا دنیا و آخرت با هم تضاد دارند؟
در آیات بسیاری، مدح و تمجید از دنیا یا امکانات مادی آن شده است. ولی با این همه اهمیتی که به مواهب و نعمتهای مادی داده شده، تعبیراتی که قویّا آن را تحقیر می‌کند در آیات قرآن به چشم می‌خورد.
این تعبیرات دوگانه عینا در روایات اسلامی نیز دیده می‌شود.
پاسخ این سؤال را با مراجعه به خود قرآن این چنین می‌توان گفت که:
مواهب جهان مادی که همه از نعمتهای خداست و حتما وجودش در نظام خلقت لازم بوده و هست اگر به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به سعادت و تکامل معنوی انسان مورد بهره‌برداری قرار گیرد از هر نظر قابل تحسین است.
و اما اگر به عنوان یک هدف و نه وسیله مورد توجه قرار گیرد و از ارزشهای معنوی و انسانی بریده شود که در این هنگام طبعا مایه غرور و غفلت و طغیان و سرکشی و ظلم و بیدادگری خواهد بود، درخور هرگونه نکوهش و مذمت است [ نظرات / امتیازها ]

اُنْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنٰا بَعْضَهُمْ عَلىٰ بَعْضٍ وَ لَلْآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجٰاتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلاً این آیه ظاهرا در بیان آنست که: باید اهل آخرت سعى کنند تا به درجات بالاى آخرت برسند، به آن حضرت دستور مى دهد که نگاه کند، چگونه مردم در دنیا از حیث جاه و مال و وسائل زندگى بر یکدیگر برترى دارند و بداند که درجات و مقامات آخرت بیشتر از دنیا متفاوت است، پس مردم بدانند که مقامات آخرت یکسان نخواهد بود، بلکه مطابق اعمال متفاوت خواهند بود و نیز باید عمل بیشتر کنند تا از مواهب خدایى بیشتر بهره مند شوند این درجات و اختلاف آنها ناشى از اعمال است چنان که فرموده: وَ لِکُلٍّ دَرَجٰاتٌ مِمّٰا عَمِلُوا انعام 132 از رسول خدا صلى اللّٰه علیه و آله نقل شده: «انّما یرتفع العباد غدا فى الدرجات و ینالون الزلفى من ربّهم على قدر عقولهم» به نظرم این براى آنست که عقل در خالص و عالى شدن عمل کاملا دخیل است [ نظرات / امتیازها ]

اُنْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنٰا بَعْضَهُمْ عَلىٰ بَعْضٍ خطاب برسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم نموده که بنگر و ببین که چگونه بعضى از افراد را بر بعض دیگر فضیلت و برترى دادیم،اشاره به اینکه تفاوت درجات بستگى بنیت و سعى و کوشش درعمل دارد کسى که وجهه قلبش بخدا و عالم آخرت که آخرین مرتبه کمال انسانى است معطوف گردیده (وَ هُوَ مُؤْمِنٌ ) فضیلت و سعادت اخروى را مقید بایمان گردانیده که دانسته شود که سعى و کوشش درعمل در صورتى مثمر فائده است و درجات عالى را براى انسان ایجاب مى نماید که با ایمان توأم باشد و مراتب و درجات بستگى بمراتب ایمان دارد که هر قدر ایمان قوى تر و شدیدتر باشد درجه مؤمن بالاتر و عمل او نیکوتر مى گردد و درجات اخروى او بالاتر خواهد گردید وَ لَلْآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجٰاتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلاً اشاره به اینکه آن مؤمنى که براى آخرت سعى و کوشش نموده اگرچه در دنیا نیز مورد الطاف الهى شده و در حقیقت بلندمرتبه و در مقام عالى قرار گرفته و پیوسته در معرض نفحات رحمت الهى کامیاب مى گردد لکن چون دنیا جاى آزمایش و عمل است و آخرت محلّ پاداش این است که فرموده آن مؤمنى که براى آخرت سعى و کوشش مى کند درجات و مقامات آخرتى او بالاتر و فضیلتش زیادتر است [ نظرات / امتیازها ]

انْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى‌ بَعْضٍ وَ لَلْآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلًا «21»
بنگر که چگونه بعضى از آنان را بر بعض دیگر برترى دادیم، وقطعاً درجات آخرت، بزرگتر و ارزشمندتر است.
نکته ها
برترى‌هاى افراد بر یکدیگر دو نوع است: گاهى به خاطر استعداد، ذوق، فکر، شرایط خانوادگى، جغرافیایى و امثال آن انسان دریافت‌هایى دارد که اینها لطف خداوند و همراه با مسئولیّت و آزمایش است که این آیه به همین برترى‌ها اشاره دارد و گاهى برترى‌ها بر اساس ظلم و استثمار و استحمار است که حساب جداگانه‌اى دارد.
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: درجات بهشت، به مقدار عقل اهل بهشت است. «1»
پیام ها
1- توجّه به حکمتِ اختلاف وتفاوت‌ها در خلقت، نیاز به تأمّل و دقّت دارد. «انْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنا»
2- جایگاه همه در آخرت، یکسان نیست وبرترى‌هاى بس بزرگى وجود دارد. «أَکْبَرُ دَرَجاتٍ» [ نظرات / امتیازها ]