(واما الذین ابیضت وجوههم ففی رحمه الله هم فیها خالدون ):(و اماکسانی که رویشان سفیداست ، پس در رحمت خداقراردارندودرآن جاودانه اند)یعنی آنان به جهت لذت و تنعم از نعمتهای الهی در مقام شکر، خوشحال وخندان و سپید روی هستند و در رحمت حق جاودان خواهند بود. [ نظرات / امتیازها ]

ولى در مقابل مؤمنان متحد غرق در دریاى رحمت الهى خواهند بود و جاودانه در آن زندگى آرام‏بخش به سر مى‏برند چنانکه قرآن مى‏گوید:

«و اما آنها که چهره‏هایشان سفید شده در رحمت خداوند خواهند بود، و جاودانه در آن مى‏مانند» (وَ أَمَّا الَّذِینَ ابْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَتِ اللَّهِ هُمْ فِیها خالِدُونَ).

[ نظرات / امتیازها ]

روسفیدى و روسیاهى در قیامت، در حقیقت تجسّم همان حالات و روحیّات انسان در دنیاست. کسانى که در دنیا ولایت خدا را پذیرفته‏اند، خداوند آنها را از ظلمات به نور مى‏برد ودر آن روز با چهره‏اى نورانى حاضر مى‏شوند، ولى آنان که به ولایت طاغوت گردن نهاده‏اند، طاغوت‏ها آنان را از نور به ظلماتِ هوس و تفرقه وشرک وجهل سوق مى‏دهند و در قیامت در سیاهى وتاریکى محشور مى‏شوند.
در قرآن شانزده مرتبه کفرِ بعد از ایمان، دوبار کفرِ بعد از اسلام، سه‏بار گوساله پرستى بعد از خداپرستى، وبیست وهفت مرتبه انکار بعد از علم وبیّنه، مطرح شده که همه‏ى این موارد نشان‏دهنده خطر ارتداد براى همه ما، وهشدارى جدّى است.
[ نظرات / امتیازها ]

وَ أَمَّا اَلَّذِینَ اِبْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَتِ اَللّٰهِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ

پس بطور خلاصه، آنان و امتى که اعتصام به حبل اللّٰه داشتند و در جهت توحید و کمال ایمانى بودند، از تاریکیها و گرفتگیهاى درونى مى رهند و خود را تحت تصرف خدا قرار مى دهند و خدایشان به سوى نور و درخشندگى مى برد

و آنان که بر پیمانهاى نااستوار طاغوتهاى درونى و برونى اتکاء کنند همى به سوى تاریکى و تیرگى رانده مى شوند: اَللّٰهُ وَلِیُّ اَلَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ اَلظُّلُمٰاتِ إِلَى اَلنُّورِ وَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا أَوْلِیٰاؤُهُمُ اَلطّٰاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ اَلنُّورِ إِلَى اَلظُّلُمٰاتِ این دو مسیر متضاد پیش مى رود تا روزى که یک سر متمایز و جدا گردند: رویهایى تابان و درخشان و رویهایى تاریک و گرفته: یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا اَلَّذِینَ اِسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ روسیاهان روى گردان از ایمان به سوى عذاب و روى سفیدان سر بلند در رحمت دو فعل تبیض و تسود، دلالت بر عروض این دو صفت دارد، که به اختیار و تشخیص خود این یا آن را انتخاب کردند و نتایجش، آن یا این است

حیات و شکوفایى و سرسبزى و درخشانى از آثار رحمت خدا است: فَانْظُرْ إِلىٰ آثٰارِ رَحْمَتِ اَللّٰهِ کَیْفَ یُحْیِ اَلْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهٰا الروم 50 ایمان و توحید، مجارى رحمت را در نفوس و اجتماع مى گشایند و مواهب و استعدادها را شکوفا و چهره ها را باز و روشن مى کنند، و همین جوشش رحمت، فرا آورنده و نگارندۀ بهشت مینو است «آنکه در رحمت است در سرچشمۀ فزایندۀ بهشت و جاودان است: أَمَّا اَلَّذِینَ فَفِی رَحْمَتِ اَللّٰهِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ ، تکرار ظرف است، و تکیه بر ضمیر «هم»، حصر و ثبات و دوام را مى رساند

این دو تصویر زنده و گویا و مشهودیست در تارک زمان و تاریخ ملل از چهرۀ دو گروه متقابل: پیشرو متحد و متعهد و هماهنگ و مقبول از یک طرف، و مرتجع و متفرق و بى مسئولیت و مطرود از طرف دیگر به قرینۀ تقابل، آنان سفیدان و درخشندگان ایمانند و در رحمت خدا و اینان روسیاهان کفرند و دچار غضب خدا

أَ کَفَرْتُمْ ، انکار و نکوهش زبونى آور و خبر از گذشته اى تاریک است و منشأ روسیاهى را مى نمایاند فَفِی رَحْمَتِ اَللّٰهِ بیان حال و آینده و محیط حیاتى است [ نظرات / امتیازها ]

وَ أَمَّا اَلَّذِینَ اِبْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ که عبارتند از مؤمنان

فَفِی رَحْمَتِ اَللّٰهِ یعنى در ثواب الهى و بعضى گفته اند یعنى در بهشت خدایى هستند

هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ اینکه کلمه «فى» را تکرار کرده براى اینست که «فَفِی رَحْمَتِ اَللّٰهِ » داخل شدن ایشان ببهشت را برساند و «فِیهٰا خٰالِدُونَ » ابدیت ایشان را در بهشت بیان نماید و خداوند ثواب را رحمت نامیده و رحمت نعمتى است که استحقاق سپاسگزارى دارد و هر نعمتى تفضل خدایى است وجه آن هم اینست که علت ثواب که تکلیف است خود تفضل میباشد باین وجه ثواب از راه تفضل است اگر چه خود باستحقاق در مقابل عمل باشد

و گفته اند جایز است ثواب تفضل باشد زیرا ثواب بمنزله وفاى بعهد است و خود عهد کردن خداوند به اینکه ثواب و پاداش دهد تفضل است زیرا بر چنین وعده اى مجبور نبود چرا اکنون که وعده داده لازمست وفا کند چون خلف وعده قبیح است ولى در عین حال تفضل است

اما راجع بسپیدى روى دسته هاى مذکور مراد سرور و درخشش چهره هاست از خوشحالى که از درک ثواب و بهشت پیدا میشود

و مراد از سیاهى روى گناهکاران و کفار آثار حزن و المیست که بواسطه دیدن عذاب ظاهر میشود
[ نظرات / امتیازها ]

وَ أَمَّا اَلَّذِینَ اِبْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَتِ اَللّٰهِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ چنانچه گفته شد چون روز قیامت روزى است که باطنها ظاهر مى گردد و تمام افراد بشر یکدیگر را به حقیقت مى شناسند و نیز ملائکه و کتبه و کرام الکاتبین که کاتب اعمالند و تمام موجودات علوى و سفلوى و پیمبران که شاهد اعمال امت خود مى باشند تماما او را مى نگرند و نظاره مى کنند و در آن وقت چیزى مخفى نمى ماند زیراکه یکى از اوصاف قیامت«تبلى السرائر»است که باطنها ظاهر مى گردد بلکه مؤمن کامل به فراست چنانچه در حدیث است«اتقوا فراسة المؤمن فانه ینظر بنور اللّه»در همین دنیا در بشره مؤمنین که مشکات و چراغ یا نور توحیدند سفید رویان را مشاهده مى نماید

و در توجیه اینکه سفید رویان عرصه قیامت و سیاه رویان در آن روز کیانند از مفسرین چند قول نقل شده: 1 عطاء گفته سفید رویان مهاجرین و انصارند و سیاه رویان بنى قریظه و بنى النضیرند

2 ابن عباس گفته سفید رویان تمام موحّدانند و سیاه رویان اهل بدعتند 3 ابو امامه باهلى آنهائى که در آخرت رویهاى آنها سیاه مى گردد خوارجند چنانچه از نبى صلّى اللّه علیه و آله روایت شده که فرموده «انهم یمرقون من الدین کما یمرق السهم من الرمیة» یعنى خوارج از دین بجهند همچنان طورى که تیر از کمان بیرون جهد

و اقوال دیگرى نیز راجع به سفیدى و سیاهى صورت کافرین در روز معاد گفته شده لکن چون آیه مطلق است اختصاص به جماعتى دون جماعتى ندارد بلکه مى توان گفت سیاهى و سفیدى صورت ناشى از سیاهى و سفیدى باطن بروز و ظهور مى نماید البته قلبى که بنور ایمان و تقوى و عمل صالح نورانى گردیده اثر آن در بشره هویدا مى گردد مخصوصا در آخرت که هر چیزى به حقیقت ظاهر مى گردد و شاید سیاهى صورت کافر در قیامت اشاره به سیاهى قلب او و سفیدى صورت مؤمن اشاره بنور و روشنائى باطن و سریره او است که در عالم محشر نور افشانى مى کند آرى سفید رویان قیامت مؤمنانى مى باشند که در هر زمانى پیرو پیمبر زمان خودشان بودند و پس از بعثت تابع شرع مطهر اسلام گردیدند و آنان کسانى مى باشند که قلبشان بنور ایمان سفید گردیده و روحشان در اثر اعمال صالح تلألؤ نموده و اثر آن در صورتشان نمودار گردیده [ نظرات / امتیازها ]

وَ أَمَّا اَلَّذِینَ اِبْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَتِ اَللّٰهِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ مراد از «رَحْمَةِ اَللّٰهِ » بهشت است و روشن است که اهل بهشت در آن، جاویدان خواهند بود خلاصۀ سخن آن که، کسانى که به ریسمان الهى تمسک مى جویند، براى خدا کار مى کنند و در کارهاى نیک و منافع عموم همکارى مى نمایند، روز قیامت در حالى محشور مى شوند که عزیز، خوشحال، خشنود و پسندیده هستند امّا کسانى که بر سر لاشۀ دنیا با یکدیگر اختلاف مى ورزند و براى دین و امت و وطن، احترام قائل نمى شوند و تنها به منافع خود و فرزندان خود اهمیّت مى دهند، در حالى محشور مى شوند که ذلیل و زیانکار و منفور هستند؛ جایگاه آنان جهنّم است و چه بد سرنوشتى دارند!

شگفت تر از هر شگفتى، این است که برخى از روسیاهان [منافقان] به خیال خود، دربارۀ خدا و به نام او سخن مى گویند و از طریق همین توهم دروغین به بالاترین مقام ها رسیده اند، لکن وقتى کسى به آنها مى گوید: از خدا پرهیز کن آنان به او مى گویند: تو به خدا کافر شدى شخصى که در این جهت از همۀ آنان پیشى گرفت، عبد الملک بن مروان بود، زیرا روزى که پست خلافت را عهده دار شد، گفت: هرکس ازاین پس، به من بگوید: از خدا پرهیز کن، گردنش را مى زنم [ نظرات / امتیازها ]

و این منقول است از امیر المؤمنین صلوات اللّٰه علیه ثعلبى در تفسیر خود به اسانید صحیحه موثقه از پیغمبر (ص) روایت کرده که آن حضرت فرمود و الذى نفسى بیده یردون على الحوض ممن صحبنى اقوام حتى اذا رایتهم اختلجوا دونى فلا قولن اصیحابى اصیحابى فیقال لا تدرى ما احدثوا بعدک انهم ارتدوا على اعقابهم القهقرى یعنى سوگند بخدایى که نفس من بید قدرت اوست که هر آینه وارد شوند بر من در کنار حوض من بعضى از کسانى که مصاحب منند چون ایشان را به بینم ایشان را از نزد من برانند من گویم اینها صحابگان منند مرا گویند تو نمیدانى که از پس تو چه چیزها احداث و ابداع کردند بدرستى که ایشان برگشتند بر پاشنه هاى پاى خود بطریق قهقرى یعنى مرتد شدند از دین ابو امامه باهلى گفته که مراد از آن کسانى که در آخرت روى ایشان سیاه باشد خوارجند کما روى عن النبى (ص) انهم یمرقون من الدین کما یمرق السهم من الرمیه یعنى خوارج از دین بدر جهند هم چنان که تیر از کمان بیرون جهد کلبى از ابى صالح نقل کرده از ابن مسعود که حضرت رسالت (ص) فرمود که حقتعالى در روز قیامت هر معبودى را که بدون او پرستیده باشند در موضعى نصب کند و هر کس بجانب معبود خود تازد و ذلک قوله مٰا تَوَلّٰى وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ چون خسارت خود را ببینند اندوهگین شوند و روى ایشان سیاه شود و همۀ ایشان را با معبودان خود بدوزخ برند پس مؤمنان و اهل کتاب بمانند پس براى اهل کتاب معبودى نصب کنند و او مؤمنان را ندا کند که مرا سجده کنید مؤمنان سجدۀ حق تعالى کنند و جهودان و ترسایان سجده نتوانند کرد مؤمنان چون سر از جسده بردارند روى ایشان چون ماه چهارده بود و اهل کتاب چون در روى مؤمنان نگرند از حزن و اندوه آن روى هاى ایشان سیاه گردد و گویند بار خدایا روهاى مشرکان را سیاه کردى بجهت شرک ایشان و ما مشرک نبوده ایم چرا روى هاى ما را سیاه کردى و ذلک قوله وَ اَللّٰهِ رَبِّنٰا مٰا کُنّٰا مُشْرِکِینَ و در مثل آمده که دروغ گوى سیاه رو میباشد و هر گاه کسى بجهت آنکه دروغ بر مخلوقى بندد سیاه روى باشد پس کسانى که دروغ بر خداى بندند حال ایشان چگونه باشد و ذلک قوله تعالى وَ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ تَرَى اَلَّذِینَ کَذَبُوا عَلَى اَللّٰهِ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّةٌ و همچنین هر که تابع رؤساى ضلال شده باشد چون متبوعان خود را ببینند که به عذاب گرفتار باشند از غایت حزن روى او سیاه گردد و کسانى که تابع ائمۀ هدى (ع) باشند چون رفعة و مزیة مرتبه و علو درجۀ ایشان را ببینند از غایت فرح روى ایشان درخشان گردد و در جوار ایشان قرار گیرند کما قال وَ أَمَّا اَلَّذِینَ اِبْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ و اما آنان که سفید شود روى ایشان یعنى مؤمنان که پیرو شرع خاتم الانبیاءاند و تابع ائمۀ هدى فَفِی رَحْمَتِ اَللّٰهِ پس باشند در رحمت خدا یعنى بهشت و ثواب مخلد و تسمیۀ جنت برحمت از قبیل تسمیۀ محل است باسم حال و در مجمع گفته که تعبیر از جنت به رحمت جهت تنبیه است بر آنکه حقتعالى برحمت واسعۀ خود ثواب را زیاده بر قدر عمل مؤمن تفضل خواهد فرمود و یا بجهت آنکه سبب ثواب که تکلیفست تفضل است از جانب حقتعالى پس بنا بر این سبب ثواب تفضل بوده باشد وُجُوهُهُمْ این سفید رویان فِیهٰا خٰالِدُونَ در رحمت خدا که جنت است جاوید ماندگانند این جملۀ مستانفه است براى تاکید کانه قیل (کیف یکون فیها فقال هم فیها خالدون) و اگر چه حق ترتیب آن بود که ذکر ایشان مقدم باشد لیکن تأخیر آن فرموده تا تنبیه باشد بر آنکه مطلع کلام و مقطع آن حلیۀ مؤمنان و ثواب ایشان است [ نظرات / امتیازها ]

مراد از رحمت خدا بهشت جاوید و نعیم ابدى است و اینکه تعبیر به رحمت شده است براى اشعار به آنست که مؤمن اگرچه تمام عمر خود را صرف در طاعت خداوند نماید داخل بهشت نمى شود مگر به رحمت و فضل الهى و اینکه بطور لف و نشر مشوش بیان حال مؤمنین و کافرین شده است براى مراعات حسن مطلع و مقطع کلام است که محلى به زیور اوصاف مؤمنین باشد و مراعات این دو امر در حسن کلام مدخلیت تامه دارد و بعضى گفته اند براى غلبه جنبه رحمت است بر غضب لذا از عذاب تعبیر بذوق فرموده و از رحمت بخلود و استیناف جمله براى تاکید است گویا کسى مى پرسد چگونه آنها در رحمت خدا هستند جواب مى فرماید آنها در آن جاویدانند و قمى ره از أبو ذر غفارى رضوان اللّه علیه نقل نموده که چون این آیه نازل شد پیغمبر (ص) فرمود که روز قیامت امت من وارد مى شوند بر من با پنج پرچم که پرچم اول با گوساله این امت است از آنها مى پرسم با دو امانت من چه کردید مى گویند یکى را تحریف نمودیم و پشت سر انداختیم و با دیگرى دشمنى نمودیم و ظلم کردیم پرچم دوم با فرعون این امت است از آنها این سؤال را مى نمایم جواب مى دهند یکى را تحریف و پاره نمودیم و مخالفت کردیم و با دیگرى عداوت نمودیم و مقاتله کردیم پرچم سوم وارد مى شود و با او سامرى این امت است همان سؤال را از آنها مى کنم مى گویند به یکى عمل نکردیم و معصیت آن را نمودیم و دیگرى را مخذول کردیم و حقش را تضییع نمودیم پرچم چهارم ظاهر مى شود بدست ذو الثدیه است (لقب بزرگ خوارج است) و در تحت این پرچمند تمام خوارج از اول تا آخر آنها همان سؤال را از آنها مى نمایم جواب مى دهند امانت اولى را پاره کردیم و از او بیزارى جستیم و با امانت دوم مقاتله و جدال نمودیم پس پرچم پنجم وارد بر من مى شود بدست امام المتقین و سید المسلمین و قائد الغر المحجلین و وصى رسول رب العالمین از آنها مى پرسم با دو امانت من چه کردید مى گویند اما قرآن را متابعت نمودیم و اطاعت کردیم و اما عترت را اجابت نمودیم و دوست داشتیم و یارى کردیم تا آنکه خونهاى خود را در راه آنها بذل نمودیم پس من به آن چهار دسته مى گویم تشنه و رو سیاه بروید در آتش جهنم و باین یک دسته مى گویم سیراب و رو سفید بروید به بهشت پس حضرت رسول (ص) آیه قبل و این آیه را تلاوت فرمود
[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر: وَ أَمَّا اَلَّذِینَ اِبْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَتِ اَللّٰهِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ : نفرمود«ففى رحمة اللّه خالدون»زیرا خواست دخول آنان در رحمت را تأکید کند،و در مقام رحمت بسط در کلام بدهد

و اینکه چرا به صورت لفّ و نشر مرتّب نیاورد و ابتدا به سفید رویان پرداخت بدان جهت است که ابتدا و ختم آیه با رحمت و اهل آن باشد

بین دو فقره عبارت جدائى انداخت،چون در صورت موافق بودن دو عبارت باید چنین مى گفت:(و اما الذین ابیضت وجوههم أبقیتم على ایمانکم فادخلوا الرحمة بما کنتم تؤمنون)ولى چون سرزنش و ملامت بر گناه بدترین عقوبت براى گناهکار است خداوند خواست بیان کند که آنها نخست سرزنش مى شوند و سپس داخل عذاب مى گردند و چون عذاب جهنّم به نحوى است که فقط در آخرت احساس مى شود اگر چه جهنّم بر کافران محیط است،ولى داخل جهنّم نمى شوند و درد آن را حسّ نمى کنند مگر در آخرت و این بدان جهت است که اعضاى بدن آنان در دنیا یک نوع سستى و خواب رفتگى دارد،و نیز رحمت خدا به آنان اقتضا مى کند تا چندى که در خارج جهنّم هستند در ابواب رحمت خدا باقى باشند که شاید متنبّه شوند و مادام که فطرت انسانى آنها باطل نشده باشد،برگردند،لذا به آنان در آخرت گفته مى شود:از درهاى جهنّم داخل شوید چون آنها هنوز به درهاى جهنّم داخل نشده اند روى این جهات خداى تعالى در حقّ آنان در حالى که نتیجه گیرى بر سرزنش آنها در آخرت باشد فرموده:پس بچشید عذاب را به خلاف مؤمنین،زیرا که تهنیت بر باقى ماندن بر ایمان شبیه جزا و پاداش آنها نیست و مؤمنین از حین وجود در دنیا داخل در رحمت هستند و لذا در بیان جزاى آنها بقاى بر ایمان را یادآور نشد،و رحمت را آورد که اشعار به دخول مؤمنین در آن را دارد بدون اینکه منتظر آخرت باشند،و نفرمود:(بما کنتم تؤمنون)زیرا دخول در رحمت نیست مگر به محض فضل و لطف الهى به خلاف دخول در عذاب که آن به سبب فعل بندگان است

از نبىّ صلّى اللّه علیه و آله مطلبى روایت شده است که دلالت مى کند بر اینکه مقصود از کافرین و مؤمنین مخالفین على(ع)و پیروان او هستند، پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود:امّت من روز قیامت با پنج پرچم بر من وارد مى شوند، یک پرچم با گوسالۀ این امّت است که از آنها سؤال مى کنم با ثقلین (دو چیز گرانبها کتاب و عترت)بعد از من چه کردید؟مى گویند:امّا ثقل اکبر(قرآن)،که تحریفش کردیم و آن را پشت سرمان انداختیم،و امّا ثقل اصغر(عترت)که با آنها دشمنى کردیم و مورد کینه و ظلم قرار دادیم،پس من مى گویم:وارد آتش شوید در حالى که تشنه و روسیاه هستید

سپس کسانى بر من با پرچم فرعون این امّت،وارد مى شوند من به آنها مى گویم:با ثقلین پس از من چه کردید؟مى گویند:امّا ثقل اکبر،که آن را تحریف کردیم و پاره کردیم و با آن مخالفت نمودیم و امّا ثقل اصغر، پس با آن دشمنى ورزیدیم و جنگ کردیم،مى گویم:وارد آتش شوید تشنه و روسیاه

سپس بر من پرچمى وارد مى شود که با سامرى این امّت است،به آنها مى گویم:با ثقلین بعد از من چه کردید؟مى گویند:امّا ثقل اکبر،که بدان نافرمانى ورزیدیم و رهایش کردیم و امّا ثقل اصغر که خوارش کردیم و ضایع ساختیم پس مى گویم:تشنه و روسیاه وارد آتش شوید

سپس پرچم ذى الثّدیه بر من وارد مى شود با اوّل خوارج و آخرشان،پس سؤال مى کنم:چه کردید با ثقلین بعد از من ؟مى گویند:امّا ثقل اکبر،آن را پاره کردیم و از آن برائت جستیم،و امّا ثقل اصغر که با آن جنگ کردیم و کشتیم،پس مى گویم:وارد آتش شوید تشنه و روسیاه

سپس وارد مى شود بر من پرچم امام متّقین و سیّد مسلمین و قائد غرّة المحجّلین و وصىّ رسول ربّ العالمین،پس به آنها مى گویم:با ثقلین،پس از من چه کردید؟پس مى گویند:امّا ثقل اکبر،که تبعیّت از آن کردیم و اطاعت نمودیم،و امّا ثقل اصغر که آن را دوست داشتیم و به آنها تولّى کردیم و یاریشان نمودیم تا خون ما ریخته شد،پس مى گویم: وارد بهشت شوید سیراب و رو سفید،سپس رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله این آیه را تلاوت کرد: یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ تا قول خدا: خٰالِدُونَ [ نظرات / امتیازها ]