از ظاهر این آیه بر مىآید که کلام خداى تعالى و خطابى از جناب او به پیامبرش باشد، بنا بر این منظور از آن این است که رسول گرامى خود را خوشدل سازد، که دشمنان یهودیش (با بیانى که گذشت) ستمکارند. چون بر خدا دروغ مىبندند، و هم تعریضى است بر یهود، و جریان کلام بر سبیل کنایه است.
[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]توضیح : و اما اینکه تتمه کلام رسول خدا(ص) باشد، احتمالى است که با ظاهر آیه نمىسازد چون در جمله:« مِنْ بَعْدِ ذلِکَ»
" کاف" خطاب به مفرد آمده. و اگر کلام رسول خدا(ص) بود قهرا این خطاب به عموم مىبود و مىبایست به صورت" ذلکم" مىآمد.
و به هر حال چه تتمه کلام خدا باشد و چه کلام رسول خدا(ص)، در این جهت حرفى نیست که کلام بر سبیل کنایه جریان یافته، مطلب مسلم خود را در برابر خصم با تردید و یا بگو، سربسته آورد. تا جایى براى قبول آن در دل خصم باز کند، نظیر آیه:" إِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ لَعَلى هُدىً أَوْ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ- ما و یا شما بر طریق هدایت و یا در ضلالت آشکاریم" (سبأ/24) که بر همین روش جارى شده است.
[ بستن توضیحات ] [ نظرات / امتیازها ]
در جمله:«مِنْ بَعْدِ ذلِکَ» کلمه «ذلک» اشاره است به بیان و حجتى که قبلا آورده بود. در اینجا سؤالى پیش مىآید و آن این است که: مفترى دروغپرداز همیشه ظالم است، چرا فرمود: بعد از این بیان ظالمند؟ جوابش این است: هم چنان که دیگران گفتهاند: ظلم قبل از روشن شدن حقیقت محقق نمىشود.
[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]توضیح : قصر در جمله:« فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ»- ایشانند ستمکاران"، قصر قلب است. چه اینکه از کلام خداى تعالى باشد و چه تتمه کلام رسول خدا(ص) باشد. (موسوی همدانی(مترجم): و به جاى اینکه عمل آنان را منحصر در ظلم کند و بفهماند غیر از ظلم، نام دیگرى نمىتوان بر عمل آنان نهاد، از باب مبالغه، ظلم را منحصر در عمل آنان کرده و ظالم را منحصر در ایشان نموده، فرمود، تنها ایشان ستمکارانند.)
[ بستن توضیحات ] [ نظرات / امتیازها ]
1 افرادى که به خدا تهمت مى زنند و نسبت دروغ به او مى دهند، به خود و دیگران ستم مى کنند؛ چرا که خویش را گرفتار مجازات و کیفر الهى مى کنند و دیگران را با دروغ و نیرنگ از راه راست منحرف مى سازند
2 تهمت زدن و دروغ بستن بر افراد از گناهان کبیره است و دروغ بستن به خدا و تهمت به او از همه بزرگ تر است؛ ازاین رو، قرآن مکرر این گناه بزرگ را یادآورى کرده و در مورد آن هشدار داده است
3 در آیه ى قبل بیان شد که یهودیان ممنوعیت گوشت و شیر شتر را به دین و خدا نسبت مى دادند و خدا آن را ردّ مى کند و در اینجا هشدار مى دهد که از این به بعد اگر کسى چنین سخنى بگوید، تهمت بر خداست؛ بنابراین اگر کسى آگاهانه حکمى را به خدا نسبت دهد که او نفرموده، این دروغ گویى و تهمت زدن بر خداست
[ نظرات / امتیازها ]