(فمن تاب من بعد ظلمه و اصلح فان الله یتوب علیه ان الله غفوررحیم ):(پس هر کس بعد از ظلمش توبه کند و آنچه را فاسد کرده اصلاح نماید،پس همانا خداوند بسوی او باز می گردد و توبه اش را می پذیرد، بدرستی خداآمرزنده و مهربان است )،یعنی حال که قطع دست دزد عقوبتی از ناحیه خداست ،تا شخص عقوبت شده و از گناه خود بر گردد،پس اگر دزدی بعد از دزدیش هم توبه کند و هم خود را اصلاح نماید و هم مال دزدی را ارجاع دهد و دیگرپیرامون دزدی نگردد، در این صورت خدا هم با مغفرت و رحمتش بسوی او بازمی گردد و توبه او را می پذیرد، چون خدا آمرزنده و مهربان است . [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نمونه
مجازات دزدان در چند آیه قبل احکام محارب یعنى کسى که با تهدید به اسلحه آشکارا متعرض جان و مال و نوامیس مردم مى شود بیان شد، در این آیات ، به همین تناسب ، حکم دزد یعنى کسى که بطور پنهانى و مخفیانه اموال مردم را مى برد بیان گردیده است : نخست مى فرماید: دست مرد و زن سارق را قطع کنید. (و السارق و السارقة فاقطعوا ایدیهما). در اینجا مرد دزد بر زن دزد مقدم داشته شده در حالى که در آیه حد زنا کار، زن زاینه بر مرد زانى مقدم ذکر شده است ، این تفاوت شاید به خاطر آن باشد که در مورد دزدى عامل اصلى بیشتر مردانند و در مورد ارتکاب زنا عامل و محرک مهمتر زنان بیبند و بار!. سپس مى گوید: این کیفرى است در برابر اعمالى که انجام داده اند و مجازاتى است از طرف خداوند. (جزاء بما کسبا نکالا من الله ). در حقیقت در این جمله اشاره به آن است که اولا - این کیفر نتیجه کار خودشان است و چیزى است که براى خود خریده اند و ثانیا - هدف از آن پیشگیرى و بازگشت به حق و عدالت است (زیرا نکال به معنى مجازاتى است که به منظور پیشگیرى و ترک گناه انجام مى شود - این کلمه در اصل به معنى لجام و افسار است و سپس به هر کارى که جلوگیرى از انحراف کند گفته شده است ) و در پایان آیه براى رفع این توهم که مجازات مزبور عادلانه نیست مى فرماید: خداوند هم توانا و قدرتمند است ، بنابراین دلیلى ندارد که از کسى انتقام بگیرد و هم حکیم است بنابراین دلیلى ندارد که کسى را بى حساب مجازات کند (و الله عزیز حکیم ). در آیه بعد راه بازگشت را به روى آنها گشوده و مى فرماید: کسى که بعد از این ستم توبه کند و در مقام اصلاح و جبران برآید خداوند او را خواهد بخشید زیرا خداوند آمرزنده مهربان است . (فمن تاب من بعد ظلمه و اصلح فان الله یتوب علیه ان الله غفور رحیم ). آیا به وسیله توبه تنها گناه او بخشوده مى شود و یا اینکه حد سرقت (بریدن دست ) نیز ساقط خواهد شد! معروف در میان فقهاى ما این است که : اگر قبل از ثبوت سرقت در دادگاه اسلامى توبه کند حد سرقت نیز از او برداشته مى شود، ولى هنگامى که از طریق دو شاهد عادل ، جرم او ثابت شد با توبه از بین نمى رود. در حقیقت توبه حقیقى که در آیه به آن اشاره شده آن است که قبل از ثبوت حکم در محکمه انجام گیرد، و گرنه هر سارقى هنگامى که خود را در معرض مجازات دید اظهار توبه خواهد نمود و موردى براى اجراى حق باقى نخواهد ماند و به تعبیر دیگر توبه اختیارى آن است که قبل از ثبوت جرم در دادگاه انجام گیرد، و گرنه توبه اضطرارى همانند توبه اى که به هنگام مشاهده عذاب الهى و یا آثار مرگ صورت مى گیرد ارزشى ندارد، و به دنبال حکم توبه سارقان روى سخن را به پیامبر بزرگ اسلام کرده ، مى فرماید: آیا نمى دانى که خداوند مالک آسمان و زمین است و هر گونه صلاح بداند در آنها تصرف مى کند، هر کس را که شایسته مجازات بداند مجازات ، و هر کس ‍ را که شایسته بخشش ببیند مى بخشد و او بر هر چیز توانا است . (ا لم تعلم ان الله له ملک السموات و الارض یعذب من یشاء و یغفر لمن یشاء و الله على کل شى قدیر). در اینجا به چند نکته مهم باید توجه داشت : الف - شرائط مجازات سارق . قرآن در این حکم همانند سائر احکام ریشه مطلب را بیان کرده و شرح آن به سنت پیامبر واگذار شده است ، آنچه از مجموع روایات اسلامى استفاده مى شود این است که اجراى این حد اسلامى (بریدن دست ) شرائط زیادى دارد که بدون آن اقدام به این کار جائز نیست از جمله اینکه : 1 - متاعى که سرقت شده باید حداقل یک ربع دینار باشد. 2 - از جاى محفوظى مانند خانه و مغازه و جیبهاى داخلى سرقت شود. 3 - در قحط سالى که مردم گرسنه اند و راه به جائى ندارند نباشد. 4 - سارق عاقل و بالغ باشد، و در حال اختیار دست به این کار بزند. 5 - سرقت پدر از مال فرزند، یا سرقت شریک از مال مورد شرکت این حکم را ندارد. 6 - سرقت میوه از درختان باغ را نیز از این حکم استثناء کرده اند. 7 - کلیه مواردى که احتمال اشتباهى براى سارق در میان باشد که مال خود را به مال دیگرى احتمالا اشتباه کرده است از این حکم مستثنى است . و پاره اى از شرائط دیگر که شرح آن در کتب فقهى آمده است . اشتباه نشود منظور از ذکر شرائط بالا این نیست که سرقت تنها در صورت اجتماع این شرائط حرام است ، بلکه منظور این است که اجراى حد مزبور، مخصوص اینجا است و گرنه سرقت به هر شکل به هر صورت ، و به هر اندازه و هر کیفیت در اسلام حرام است . ب - اندازه قطع دست سارق . معروف در میان فقهاى ما با استفاده از روایات اهل بیت (علیهمالسلام ) این است که تنها چهار انگشت از دست راست بریده مى شود، نه بیشتر، اگر چه فقهاى اهل تسنن بیش از آن گفته اند. ج - آیا این مجازات اسلامى خشونت آمیز است ! بارها این ایراد از طرف مخالفان اسلام و یا پاره اى از مسلمانان کم اطلاع شده است که این مجازات اسلامى بسیار شدید به نظر مى رسد و اگر بنا بشود این حکم در دنیاى امروز عمل شود باید بسیارى از دستها را ببرند، به علاوه اجراى این حکم سبب مى شود که یک نفر گذشته از اینکه عضو حساسى از بدن خود را از دست دهد تا پایان عمر انگشت نما باشد. در پاسخ این ایراد باید به این حقیقت توجه داشت که : اولا - همانطور که در شرائط این حکم گفتیم هر سارقى مشمول آن نخواهد شد بلکه تنها یک دسته از سارقان خطرناک هستند که رسما مشمول آن مى شوند. ثانیا - با توجه به اینکه راه اثبات جرم در اسلام شرائط خاصى دارد این موضوع باز هم تقلیل پیدا مى کند. ثالثا - بسیارى از ایرادهائى که افراد کم اطلاع بر قوانین اسلام مى کنند به خاطر آن است که یک حکم را به طور مستقل و منهاى تمام احکام دیگر مورد بررسى قرار مى دهند، یعنى به عبارت دیگر آن حکم را در یک جامعه صددرصد غیر اسلامى فرض مى کنند، ولى اگر توجه داشته باشیم که اسلام تنها این یک حکم نیست بلکه مجموعه احکامى است که پیاده شدن آن در یک اجتماع سبب اجراى عدالت اجتماعى ، و مبارزه با فقر، و تعلیم و تربیت صحیح ، و آموزش و پرورش کافى ، آگاهى و بیدارى و تقوا مى گردد، روشن مى شود که مشمولان این حکم چه اندازه کم خواهند بود اشتباه نشود، منظور این نیست که در جوامع امروز این حکم نباید اجراء شود بلکه منظور این است که هنگام داورى و قضاوت باید تمام این جوانب را در نظر گرفت . خلاصه حکومت اسلامى موظف است که براى تمام افراد ملت خود نیازمندیهاى اولى زندگى را فراهم سازد، و به آنها آموزش لازم دهد، و از نظر اخلاقى نیز تربیت کند، بدیهى است در چنان محیطى افراد مختلف بسیار کم خواهند شد. رابعا- اگر ملاحظه مى کنیم امروز دزدى فراوان است به خاطر آن است که چنین حکمى اجراء نمى شود و لذا در محیطهائى که این حکم اسلامى اجراء مى گردد (مانند محیط عربستان سعودى که تا سالهاى اخیر این حکم در آن اجراء مى شد) امنیت فوق العاده اى از نظر مالى در همه جا حکمفرما بود. بسیارى از زائران خانه خدا با چشم خود چمدانها یا کیفهاى پول را در کوچه و خیابانهاى حجاز دیده اند که هیچکس جرئت دست زدن به آن را ندارد تا اینکه مامورین اداره جمع آورى گمشدهها بیایند و آن را به اداره مزبور ببرند و صاحبش بیاید و نشانه دهد و بگیرد. غالب مغازهها در شبها در و پیکرى ندارند و در عین حال کسى هم دست به سرقت نمى زند. جالب اینکه این حکم اسلامى با اینکه قرنها اجراء مى شد و در پناه آن مسلمانان آغاز اسلام در امنیت و رفاه مى زیستند در مورد تعداد بسیار کمى از افراد که از چند نفر تجاوز نمى کرد این حکم در طى چند قرن اجراء گردید. آیا بریدن چند دست خطا کار براى امنیت چند قرن یک ملت قیمت گزافى است که پرداخت مى شود! د - بعضى اشکال مى کنند. که اجراى این حد در مورد سارق به خاطر یک ربع دینار منافات با آنهمه احترامى که اسلام براى جان مسلمان و حفظ او از هر گونه گزند قائل شده ندارد، تا آنجا که دیه بریدن چهار انگشت یک انسان مبلغ گزافى تعیین شده است . اتفاقا همین سؤ ال - به طورى که از بعضى از تواریخ بر مى آید - از عالم بزرگ اسلام ، علم الهدى مرحوم سید مرتضى ، در حدود یک هزار سال قبل شد، سؤ ال کننده موضوع سؤ ال خود را طى شعرى به شرح ذیل مطرح کرد: ید بخمس مئین عسجد ودیت ما بالها قطعت فى ربع دینار! یعنى : دستى که دیه آن پانصد دینار است . چرا به خاطر یک ربع دینار بریده مى شود! سید مرتضى در جواب او این شعر را سرود: عز الامانة اغلاها و ارخصها ذل الخیانة فافهم حکمة البارى یعنى عزت امانت آن دست را گرانقیمت کرد. و ذلت خیانت بهاى آن را پائین آورد، فلسفه حکم خدا را بدان . [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
( فمن تاب ) من السراق ( من بعد ظلمه ) من بعد سرقته ( و أصلح ) أمره بالتفصی عن التبعات ( فإن الله یتوب علیه ) و یسقط عنه عقاب الَخرة . و أما القطع فلا تسقطه التوبة عند ابی حنیفة و أصحابه و عند الشافعی فی أحد قولیه تسقطه . [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
در اسلام، مجازات در کنار ارشاد و تربیت و رحمت است. در آیه‏ى قبل، کیفر سارق بیان شد، اینجا دعوت به توبه به درگاه خداى غفور و اصلاح بدى‏هاست که سبب مى‏شود تا خداوند لطفش را به بنده باز گرداند. اگر سارق پیش از دستگیرى توبه کند و مال را پس دهد، هم در دنیا بخشیده مى‏شود و هم در آخرت، <95> ولى پس‏از دستگیرشدن، حد اجرا مى‏شود ونقش توبه تنها براى قیامت است. در حدیث آمده است: سارقى که دستش قطع شده بود، از پیامبراکرم صلى الله علیه وآله پرسید: آیا براى من راه توبه باز است؟ فرمود: آرى! تو امروز (که حدّ بر تو جارى شد،) مثل همان روزى که از مادر متولّد شدى هستى. <96> 1- براى انسان خطاکار، همیشه راه بازگشت و اصلاح، باز است. «فمن تاب» 2- توبه، تنها یک ندامت درونى نیست، بلکه باید همراه با جبران مفاسد گذشته باشد. «واصلح» 3- اگر انسان توبه کند، خداوند هم توبه او را مى‏پذیرد. «یتوب علیه» 4- سرقت، ظلم به خود و جامعه و تجاوز به امنیّت جامعه است. «بعد ظلمه» 5 - مجرمان را باید به راه خدا دعوت و امیدوار کرد. «فانّ اللّه یتوب، غفور، رحیم» [ نظرات / امتیازها ]

آیه 39)- در این آیه راه بازگشت را به روى آنها گشوده و مى‏فرماید: «کسى که بعد از این ستم توبه کند و در مقام اصلاح و جبران برآید خداوند او را خواهد بخشید زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است» (فَمَنْ تابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَ أَصْلَحَ فَإِنَّ برگزیده تفسیر نمونه، ج‏1، ص: 515

اللَّهَ یَتُوبُ عَلَیْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ)

.

آیا بوسیله توبه تنها گناه او بخشوده مى‏شود و یا این که حد سرقت (بریدن دست) نیز ساقط خواهد شد؟

معروف در میان فقهاى ما این است که: اگر قبل از ثبوت سرقت در دادگاه اسلامى توبه کند حدّ سرقت نیز از او برداشته مى‏شود، ولى هنگامى که از طریق دو شاهد عادل، جرم او ثابت شد با توبه حدّ از بین نمى‏رود.
[ نظرات / امتیازها ]

(آیه 39)- در این آیه راه بازگشت را به روى آنها گشوده و مى‏فرماید: «کسى که بعد از این ستم توبه کند و در مقام اصلاح و جبران برآید خداوند او را خواهد بخشید زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است» (فَمَنْ تابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَ أَصْلَحَ فَإِنَّ برگزیده تفسیر نمونه، ج‏1، ص: 515

اللَّهَ یَتُوبُ عَلَیْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ)

.

آیا بوسیله توبه تنها گناه او بخشوده مى‏شود و یا این که حد سرقت (بریدن دست) نیز ساقط خواهد شد؟

معروف در میان فقهاى ما این است که: اگر قبل از ثبوت سرقت در دادگاه اسلامى توبه کند حدّ سرقت نیز از او برداشته مى‏شود، ولى هنگامى که از طریق دو شاهد عادل، جرم او ثابت شد با توبه حدّ از بین نمى‏رود.

[ نظرات / امتیازها ]

1- براى انسان خطاکار، همیشه راه بازگشت و اصلاح، باز است. «فمن تاب»
2- توبه، تنها یک ندامت درونى نیست، بلکه باید همراه با جبران مفاسد گذشته باشد. «واصلح»
3- اگر انسان توبه کند، خداوند هم توبه او را مى‏پذیرد. «یتوب علیه»
4- سرقت، ظلم به خود و جامعه و تجاوز به امنیّت جامعه است. «بعد ظلمه»
5 - مجرمان را باید به راه خدا دعوت و امیدوار کرد. «فانّ اللّه یتوب، غفور، رحیم»
[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
( فمن تاب ) من السراق ( من بعد ظلمه ) من بعد سرقته ( و أصلح ) أمره بالتفصی عن التبعات ( فإن الله یتوب علیه ) و یسقط عنه عقاب الَخرة . و أما القطع فلا تسقطه التوبة عند ابی حنیفة و أصحابه و عند الشافعی فی أحد قولیه تسقطه [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
در اسلام، مجازات در کنار ارشاد و تربیت و رحمت است. در آیه‏ى قبل، کیفر سارق بیان شد، اینجا دعوت به توبه به درگاه خداى غفور و اصلاح بدى‏هاست که سبب مى‏شود تا خداوند لطفش را به بنده باز گرداند. اگر سارق پیش از دستگیرى توبه کند و مال را پس دهد، هم در دنیا بخشیده مى‏شود و هم در آخرت، <95> ولى پس‏از دستگیرشدن، حد اجرا مى‏شود ونقش توبه تنها براى قیامت است. در حدیث آمده است: سارقى که دستش قطع شده بود، از پیامبراکرم صلى الله علیه وآله پرسید: آیا براى من راه توبه باز است؟ فرمود: آرى! تو امروز (که حدّ بر تو جارى شد،) مثل همان روزى که از مادر متولّد شدى هستى. <96> 1- براى انسان خطاکار، همیشه راه بازگشت و اصلاح، باز است. «فمن تاب» 2- توبه، تنها یک ندامت درونى نیست، بلکه باید همراه با جبران مفاسد گذشته باشد. «واصلح» 3- اگر انسان توبه کند، خداوند هم توبه او را مى‏پذیرد. «یتوب علیه» 4- سرقت، ظلم به خود و جامعه و تجاوز به امنیّت جامعه است. «بعد ظلمه» 5 - مجرمان را باید به راه خدا دعوت و امیدوار کرد. «فانّ اللّه یتوب، غفور، رحیم»
[ نظرات / امتیازها ]

در این آیه شریفه آفریدگار پرمهر راه بازگشت و نجات را بر روى تجاوزکاران نیز مسدود نمى سازد بلکه مى فرماید:

فَمَنْ تابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَ اَصْلَحَ فَاِنَّ اللَّهَ یَتُوبُ عَلَیْهِ

و هر کس پس از سرقت، راه توبه در پیش گیرد و بعد از ستم و تجاوز به مال مردم توبه کند و به شایستگى و درستى روى آورد و کار خویش را سامان بخشد، خداى پرمهر توبه او را پذیرفته و کیفر کارى را که از آن دست کشیده و توبه واقعى کرده است، مى بخشد.

خدا در آیه شریفه خود را با وصف توبه پذیر، وصف مى کند و ثمره این وصف با این ویژگى آن است که گناهکاران به توبه روى مى آورند و از ادامه راه بیداد و تباهى پشیمان مى گردند.

یادآورى مى گردد که واژه «توّاب» در قرآن شریف هم در مورد آفریدگار هستى بکار رفته و هم در مورد بندگان او، که در باره خدا به مفهوم توبه پذیر، و در مورد بندگان به معناى بازگشت کننده بسوى خداست و در هر دو مورد، مدح و ستایش است.

فَاِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ

و خدا آمرزنده و مهربان است.

و این فراز از آیه نیز به این نکته ظریف اشاره دارد که پذیرش توبه بندگان گناهکار از سوى خدا، از مهر و لطف و فزون بخشى او سرچشمه مى گیرد. [ نظرات / امتیازها ]

پس کسى که توبه کند از بعد از ظلمى که نموده و اصلاح کند پس خداوند توبه او را قبول میفرماید محققا خداوند آمرزنده و رحم کننده است

فَمَنْ تٰابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ تعبیر بظلم با اینکه آیه در مورد سرقت است براى تعمیم است که هر ظالمى هر ظلمى که کرده و حقیقة بین خود و خداى خود نادم شود(و اصلح) دلیل بر این است که ظلم با سایر معاصى تفاوت دارد سایر معاصى فقط توبه و ندامت کافى است بر رفع عذاب چون فقط حق اللّٰه است و اما ظلم جنبه حق الناسى دارد باید اصلاح کند و تدارک حق مظلوم را هم بنماید مثلا سارق باید عین مال را اگر موجود است رد کند و اگر تلف شده اگر مثلیست مثل آن را رد کند و اگر قیمتیست اعلى القیم از یوم سرقت الى یوم التلف یا الى یوم الاداء على اختلاف بعلاوه اگر ضررى بمالک زده از شکستن جعبه و قفل و خرابى وارد کرده باید تدارک کند و اگر اذیتى وارد کرد بر او و بستگان او یا قصاص و دیه باو تعلق گرفته یا آنها را ترسانده و مضطرب کرده یا هر گونه ظلمى شده اگر قابل تدارک است تدارک کند و اگر نیست ترضیه نماید اینست معنى اصلاح

فَإِنَّ اَللّٰهَ یَتُوبُ عَلَیْهِ تعبیر بفاء تفریع دلیل بر اینست که قبولى توبه متفرع بر این دو امر است هم از عقوبات دنیوى و هم از عقوبات اخروى نجات پیدا میکند إِنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ آمرزنده و ستار عیوب او است(رحیم) مورد رحمت و فیوضات اخروى میشود اللهم اغفر لنا و ارحمنا من جمیع ذنوبنا و ارض عنا ذوى حقوقنا [ نظرات / امتیازها ]

فَمَنْ تٰابَ از دزدان مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَ أَصْلَحَ فَإِنَّ اَللّٰهَ یَتُوبُ عَلَیْهِ إِنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ اهل سنّت مى گویند: توبۀ دزد موجب سقوط حد از وى نمى شود شیعۀ امامیه مى گوید: اگر دزد پیش ازآن که دزدى او در نزد حاکم ثابت شود خودش توبه کند، حد بر وى جارى نمى شود صاحب تفسیر المنار نیز در این نظریه با امامیه موافق است و چنین مى گوید: «اگر دزدى و سرقت به قطع طریق (راهزنى) مقایسه شود و دزد پیش ازآن که به نزد حاکم برده شود توبه کند، در این صورت، آشکار است که حدّ ساقط مى شود»

البتّه فقها اتفاق نظر دارند که توبه موجب از بین رفتن حقّ شخصى مال باخته نمى شود و باید این مال، عینا در صورتى که موجود باشد و عوض آن، در صورتى که تلف شده باشد، به صاحبش بازگردانده شود [ نظرات / امتیازها ]

هرگاه دزد توبه نمود از ستمى که بر خود و خلق نموده بود که همان دزدى باشد و امر خود را اصلاح نمود به آنکه عازم شد که دیگر مرتکب نشود و مالى را که به دزدى بدست آورده بود با تمام خسارات وارده بصاحبش ردّ نمود و اگر تلف شده بود مثل یا قیمت آن را مسترد داشت خداوند توبه او را قبول مى فرماید و نتیجه اش آنست که از عذاب آخرت مأمون مى شود هروقت موفق باین امر شود از بریدن دست نجات مى یابد اگر پیش از ثبوت در نزد حاکم توبه کرده باشد و الّا باید دستش بریده شود اگرچه صاحب مال از حق خود بگذرد و باین مضمون روایات معتبره دلالت دارد و بنظر حقیر از آیه الا الذین تابوا که در باب قطّاع الطریق چند آیه قبل از این ذکر شد هم ممکن است استفاده شود زیرا از آنجا معلوم مى شود تاثیر توبه در رفع عقاب دنیوى منوط بوقوع قبل از ظفر بر مجرم است و ممکن است گفته شود اگر مثبت جرم اقرار باشد که در این مقام گفته اند دومرتبه لازم است حاکم مى تواند او را عفو نماید و اگر شهادت دو نفر عادل باشد قطع لازم است و باید حدود الهى حفظ شود چنانچه در منهج از امیرالمؤمنین (ع) نقل نموده است در هر حال خداوند از باب وسعت رحمت مى گردد که موجبى براى مغفرت پیدا کند و بهانۀ بدست بیاورد [ نظرات / امتیازها ]