3) در اینکه منظور از شاهد و مشهود چیست ؟ تفسیرهاى بسیار فراوانى ذکر کردهاند که بالغ بر سى تفسیر مى‌شود ، و مهمترین آنها تفسیرهاى زیر است:
1 -شاهد شخص پیغمبر اکرم (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) است چنانکه قرآن مىگوید : یا ایها النبى انا ارسلناک شاهدا و مبشرا و نذیرا : اى پیغمبر ما تو را شاهد و بشارت دهنده و بیم دهنده فرستادیم ( احزاب 45).
و مشهود همان روز قیامت است ، چنانکه قرآن مىگوید ذلک یوم مجموع له الناس و ذلک یوم مشهود : روز قیامت روزى است که همه مردم در آن جمع مىشوند ، و روزى است کاملا مشهود و آشکار ( هود 103 ) .
2 -شاهد گواهان عمل انسانند ، مانند اعضاى پیکر او چنانکه در آیه 24 سوره نور مىخوانیم : یوم تشهد علیهم السنتهم و ایدیهم و ارجلهم بما کانوا یعملون : روزى که زبانها و دستها و پاهایشان به اعمالى که انجام دادهاند گواهى مىدهد.
و مشهود انسانها و اعمال آنها هستند.
3 -شاهد به معنى روز جمعه است که شاهد اجتماع مسلمین در مراسم بسیار مهم نماز آن روز است.
و مشهود روز عرفه است که زائران بیت الله الحرام شاهد و ناظر آن روزند ، در روایتى از پیغمبر اکرم (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) و امام باقر (علیهالسلام) و امام صادق (علیهالسلام) این تفسیر نقل شده است .
4 -شاهد روز عید قربان و مشهود روز عرفه ( روز ما قبل آن ) مىباشد.
در حدیثى آمده است که مردى وارد مسجد پیغمبر اکرم (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) شد کسى را دید که نشسته و از رسول الله (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) حدیث نقل مى‌کند ، مىگوید : تفسیر این آیه را از او خواستم گفت : آرى شاهد روز جمعه و مشهود روز عرفه است ، از او گذشتم به دیگرى رسیدم که از رسول الله (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) سخن مىگوید، تفسیر همین آیه را از او خواستم ، گفت : شاهد روز جمعه و مشهود روز عید قربان است ، از او نیز گذشتم به نوجوانى رسیدم خوشرو که او نیز از رسول خدا حدیث مىگفت گفتم : از تفسیر این آیه برایم سخن بگو ، گفت : شاهد محمد (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) است و مشهود روز قیامت آیا نشنیدهاى که خداوند مىفرماید : یا ایها النبى انا ارسلناک شاهدا و مبشرا و نذیرا و نیز نشنیدهاى که مىگوید : ذلک یوم مجموع له الناس و ذلک یوم مشهود.
من سؤال کردم نخستین نفر که بود گفتند : ابن عباس ، دومین نفر را پرسیدم ، گفتند : عبد الله بن عمر ، و از سومین نفر سؤال کردم گفتند : حسن بن على (علیهماالسلام) است!
5 -منظور از شاهد شبها و روزها است ، و مشهود بنى آدم است که به اعمال او گواهى مىدهد ، همان گونه که در دعاى امام زین العابدین (علیهالسلام) در دعاى صباح و مساء مىخوانیم : هذا یوم حادث جدید و هو علینا شاهد عتید ، ان احسنا ودعنا بحمد ، و ان اسانا فارقنا بذنب : این روز تازهاى است که شاهد آماده بر اعمال ما است ، اگر نیکى کنیم با حمد و سپاس ما را وداع مىگوید ، و اگر بد کنیم با نکوهش و مذمت از ما جدا مى‌شود .
6 -منظور از شاهد ملائکه و مشهود قرآن است.
7 -منظور از شاهد حجر الاسود و مشهود حاجیانند که در کنار آن مىآیند و دست بر آن مىنهند.
8 -شاهد خلق است و مشهود حق است.
9 -منظور از شاهد امت اسلامى است و مشهود امتهاى دیگر همانگونه که در آیه 143 سوره بقره آمده است : لتکونوا شهداء على الناس هدف این است که شما گواه بر دیگر امتها باشید.
10 -شاهد پیامبر اسلام (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) و مشهود سایر انبیاء هستند ، به گواهى آیه 41 سوره نساء و جئنا بک على هؤلاء شهیدا : در آن روز ما تو را به عنوان گواه بر آنها ( بر پیامبران دیگر ) مىآوریم .
11 -یا اینکه شاهد پیامبر (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) و مشهود امیر مؤمنان على (علیهالسلام) است.
البته تناسب این آیه با آیات قبل ایجاب مى‌کند که اشاره به شهود روز قیامت باشد ، اعم از پیامبر اسلام (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) یا سایر پیامبران نسبت به امتهاى خود ، و ملائکه و فرشتگان و اعضاء پیکر آدمى و شب و روز ، و مانند آنها ، و مشهود انسانها یا اعمال آنها است.
و به این ترتیب بسیارى از تفاسیر فوق درهم ادغام مى‌شود و در یک مجموعه با یک مفهوم وسیع خلاصه مىگردد .
ولى تفسیرهائى مانند روز جمعه و روز عرفه و روز عید از این معنى جدا است ، هر چند آنها نیز از شهود روز محشر و گواهان اعمال انسانها هستند ، بلکه هر یک از این ایام پر اجتماع خود صحنهاى از رستاخیز در این دنیا محسوب مى‌شود.
با توجه به این بیان روشن مى‌شود که میان تفاسیر فوق تضادى وجود ندارد ، و ممکن است در مفهوم گسترده شاهد و مشهود جمع باشد ، و این از نشانههاى عظمت قرآن است که مفاهیمى چنان گسترده دارد که تفسیرهاى زیادى را در خود جاى مىدهد ، چرا که شاهد هرگونه گواه را شامل مى‌شود ، و مشهود هر چیزى را که بر آن گواهى مىدهند ، و اینکه هر دو به صورت نکره ذکر شده است اشاره به عظمت این شاهد و مشهود است که در تمام تفسیرهاى بالا به خوبى منعکس مىباشد .
نکته قابل توجه اینکه پیوند ظریفى در میان این قسمتهاى چهارگانه از یکسو ، و مطلبى که براى آن سوگند یاد شده از سوى دیگر وجود دارد ، آسمان و ستارگان درخشان و برجهاى موزونش همگى نشانه نظم و حساب است و یوم موعود صحنه روشنى از حساب و کتاب ، و شاهد و مشهود نیز وسیلهاى است براى رسیدگى دقیق به این حساب ، وانگهى همه این سوگندها براى آن است که به شکنجهگران ظالم هشدار دهد اعمال آنها در برابر مؤمنان راستین
همگى ثبت و ضبط ، و براى روز موعود نگهدارى مى‌شود ، و شهودى که گرداگرد وجود شما را فرا گرفتهاند ، اعم از فرشتگان ، و اعضاى پیکر و شبها و روزها ، و مانند آن همه این کارها را زیر نظر دارند و در آن روز گواهى مىدهند
[ نظرات / امتیازها ]