(اجعلتم سقایه الحاج و عماره المسجد الحرام کمن امن بالله و الیوم الاخر و جاهد فی سبیل الله لا یستون عند الله و الله لا یهدی القوم الظالمین ): (آیاآب دادن به حاجیان و تعمیر مسجد الحرام را با عمل کسی که به خدا و روزقیامت ایمان داشته و در راه خدا جهاد می کند برابر قرار می دهید؟ هرگز در نزدخدا یکسان نیستند و خدا گروه ستمکاران را هدایت نمی کند)، (سقایه )مکان یاظرفی است که از آن حاجیان آب می نوشیده اند، اما احتمالا در اینجا معنای مصدری مورد نظر است ، یعنی (آب دادن ) و در دوران جاهلیت این عمل ازمفاخر و مایه های مباهات در بین آنها محسوب می شد و مراد از عماره مسجدالحرام نیز اصلاح شئون آنست (گفته می شود که عباس عموی پیا مبر به سقایت حاجیان و شیبه نیز به عماره مسجدالحرام افتخار می نمودند)،اما خداوندبین این اعمال ، و ایمان به خدا و روز جزا و جهاد در راه خدا مقابله انداخته است و می فرماید این اعمال بدون ایمان و جهاد اصلا ارزشی ندارد، بلکه وزن وارزش عمل به آنست که دارای روح ایمان باشد و عمل بدون ایمان چون لاشه ای بدون روح است . نقل شده که حضرت علی (ع ) به این آیه استشهاد فرموده و خطاب به عباس وشیبه که به سقایت حاجیان و عماره مسجدالحرام افتخار می کردند،فرمود: من به شما می گویم که در حالت کودکی به من نعمتی ارزانی شده که به هیچ کس داده نشده است ، و ابن کثیر آورده است که علی (ع ) فرمود: من ششماه قبل از همه مردم رو به قبله نماز خواندم و من مجاهد در راه خدایم و آنقدر با شمشیر به مقابله شما برخاستم تا به خدای تعالی و رسول او ایمان آوردید. و گفته می شود در این هنگام عباس با حالت شکایت از حضرت علی (ع ) نزدپیامبر(ص )رفت و در همین هنگام این آیات (ازآیه 23 ـ19،سوره توبه )نازل شد. و بدیهی است که ایمان روح عمل است و هرگز شرک با ایمان مساوی نیست ، لذا در آخر می فرماید: هرگز این دو در نزد خدا یکسان نیستند و حال اینکه خدا مردم ستمکار را هدایت نمی کند از این مطلب استفاده می شود که مراداز ظلم در اینجا همان شرکیست که آنها در حال سقایت و عمارت داشته اند وهمچنین می خواهد بیان کند که اینها عملشان سودی ندارد و آنان را بسوی سعادت و بلندی درجه و رستگاری و رضوان و جنت الهی راهبری نمی کند. [ نظرات / امتیازها ]

1269. Giving drinks of cold water to thirsty pilgrims, and doing material services to a mosque are meritorious acts, but they are only external. If they do not touch the soul, their value is slight. Far greater, in the sight of Allah, are Faith, Endeavour, and self-surrender to Allah. Men who practise these will obtain honour in the sight of Allah. Allah's light and guidance comes to them, and not to those self-sufficient beings who think that a little show of what the world considers piety is enough. [ نظرات / امتیازها ]

در مورد نزول این آیه و سه نقل شده آیه بعد که «شیبه» و «عباس» هرکدام بر دیگرى افتخار مى کرد و در این باره مشغول به سخن بودند که على(علیه السلام) از کنار آنها گذشت، و پرسید به چه چیز افتخار مى کنید ؟
«عباس» گفت: امتیازى به من داده شده که احدى ندارد، و آن مسأله آب دادن به حجّاج خانه خداست.
«شیبه» گفت من تعمیر کننده مسجدالحرام (و کلیددار خانه کعبه) هستم. على(علیه السلام) فرمود: با این که از شما حیا مى کنم باید بگویم که با این سن کم افتخارى دارم که شما ندارید، آنها پرسیدند کدام افتخار ؟!
فرمود: من با شمشیر جهاد کردم تا شما ایمان به خدا و پیامبر(صلى الله علیه وآله) آوردید.
«عباس» خشمناک برخاست و دامن کشان به سراغ پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمد (و به عنوان شکایت) گفت: آیا نمى بینى على چگونه با من سخن مى گوید ؟
پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: على را صدا کنید، هنگامى که به خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمد فرمود چرا این گونه با عمویت (عباس) سخن گفتى ؟
على(علیه السلام) عرض کرد: اى رسول خدا ! اگر من او را ناراحت ساختم با بیان حقیقتى بوده است، در برابر گفتار حق هر کس مى خواهد ناراحت شود، و هر کس مى خواهد خشنود !
جبرئیل نازل شد و گفت: اى محمد ! پروردگارت به تو سلام مى فرستد، و مى گوید; این آیات را بر آنها بخوان; اَجَعَلْتُمْ سِقایَةَ الْحاجِّ وَ... .
تفسیر: مقیاس افتخار و فضیلت!
همان گونه که در شأن نزول خواندیم مطابق روایتى که در بسیارى از معروفترین کتب اهل سنت نقل شده این آیات در مورد على(علیه السلام) و بیان فضائل او نازل شده، و در عین حال مکمل بحث آیات گذشته است.
آیه مى گوید: «آیا سیراب کردن حاجیان خانه خدا و عمران مسجدالحرام را همانند کار کسى قرار دادید که ایمان به خدا و روز قیامت دارد و در راه خدا جهاد کرده است؟ این دو هیچ گاه در نزد خدا یکسان نیستند و خداوند جمعیت ستمکار را هدایت نمى کند» (اَجَعَلْتُمْ سِقایَةَ الْحاجِّ وَعِمارَةَ الْمَسْجدِ الْحَرامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللهِ وَالْیَوْمِ الاْخِرِ وَجاهَدَ فى سَبیلِ اللهِ لا یَسْتَوُنَ عِنْدَاللهِ وَاللهُ لا یَهْدِى الْقَوْمَ الظّالِمینَ).
از تواریخ چنین برمى آید که قبل از اسلام منصب «سِقایَةُ الْحاجّ» در ردیف نصب کلیددارى خانه کعبه و از مهمترین مناصب محسوب مى شد. [ نظرات / امتیازها ]

أَ جَعَلْتُمْ سِقٰایَةَ اَلْحٰاجِّ :آیا قرار مى دهد سقایت حاجیان وَ عِمٰارَةَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ :و آباد کردن مسجد الحرام را کَمَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ :مثل و مانند کسى که ایمان آورده است به خدا و روز قیامت وَ جٰاهَدَ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ :و جهاد نموده در راه خدا؟ حاصل، انکار تشبیه مشرکان و اعمال محبطۀ ایشان است به مؤمنان و اعمال مثبتۀ ایشان بعد از آن تقریر و تثبیت این معنى فرماید بقوله: لاٰ یَسْتَوُونَ عِنْدَ اَللّٰهِ :مساوى و برابر نیستند این مشرکان و مؤمنان و اعمالشان، نزد خداى تعالى و محضر سبحانى در ثواب و عقاب

تتمه ینابیع المودة در جزء دوم صحیح نسائى از محمد بن کعب افتخار نمودند طلحه و عباس و على علیه السّلام طلحه گفت: من کلیددار خانه ام عباس گفت: من صاحب سقایه ام على علیه السّلام فرمود: من نماز خواندم به قبله شش ماه پیش از تمام مردم و من صاحب جهاد هستم؛ پس آیۀ شریفه نازل شد «أَ جَعَلْتُمْ سِقٰایَةَ اَلْحٰاجِّ » و ابن المغازلى و حموینى و ابو نعیم حافظ و مالکى در فصول المهمه نیز این حدیث را ذکر کرده اند آنگاه بیان عدم تساوى دو طبقه را مى فرماید: وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِینَ :و خداى تعالى هدایت ننماید به مقصود گروه مشرکان را که به شرک و معادات بر خود ظلم نمایند و حبط عمل خود کنند، پس چگونه مساوى کسانى باشند که حق تعالى ایشان را هدایت فرموده و به حق و صواب توفیق داده

تبصره مراد از این هدایت، هدایت قهرى است که نتوانند کافر شوند و بر ایمان مجبور باشند، این قسم از هدایت خداى تعالى نفرماید، زیرا نقض غرض و مخالف حکمت و منافى تکلیف است، و الّا هدایت اولیه، یعنى خلقت بر فطرت توحید نسبت به مؤمن و کافر مساوى است به صریح آیۀ شریفه «فِطْرَتَ اَللّٰهِ اَلَّتِی فَطَرَ اَلنّٰاسَ عَلَیْهٰا» و ایضا الطاف الهیه هم از اعطاء عقل و ارسال رسل و انزال کتب نسبت به هر دو شامل، لکن کافر به سوء اختیار، خود را از این الطاف محروم و از توفیقات سبحانیه مهجور ساخته، به سبب کفر و ظلمى که بر خود نموده است «إِنّٰا هَدَیْنٰاهُ اَلسَّبِیلَ إِمّٰا شٰاکِراً وَ إِمّٰا کَفُوراً »
[ نظرات / امتیازها ]

أَ جَعَلْتُمْ سِقٰایَةَ اَلْحٰاجِّ وَ عِمٰارَةَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ جٰاهَدَ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ لاٰ یَسْتَوُونَ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِینَ [در شأن نزول آیه از مفسرین چند وجه نقل شده] در تبصره گفته که عباس بن عبد المطلب و طلحة بن شیبه در مقام مفاخرت برآمدند و بامیر المؤمنین ع سخنانى مى گفتند طلحه مى گفت من صاحب خانه ام یعنى کعبه و کلید آن بدست من است پس من از شما افضلم،عباس مى گفت من حاج را آب مى دهم،امیرالمؤمنین ع فرمود من نمى دانم چه مى گوئید این افتخار شما بر من وجهى ندارد من بخدا و رسول ایمان آورده ام و تصدیق بروز قیامت کرده ام دیگر گفت جهاد در راه خدا از همه فاضل تر است،عمر گفت نزاع نکنید من از رسول سؤال مى کنم کدام افضل است این بود که این آیه نازل گردید که آب دادن اهل حاج و تعمیر مسجد الحرام مثل کسى نیست و مساوى نیست با کسى که بخدا ایمان آورده و در راه خدا جهاد کند [ نظرات / امتیازها ]

نکته ها:
عباس، عموى پیامبر و شِیبه به یکدیگر افتخار مى کردند؛ عباس به آب رسانىِ خود به زائران خانه ى خدا مى بالید و شِیبه به کلیددارى کعبه

على علیه السلام به آن دو فرمود: ولى من با سنّ کم خود، به این افتخار مى کنم که شما با جهاد و شمشیر من ایمان آوردید عباس ناراحت شده و نزد پیامبر صلى الله علیه و آله از على علیه السلام شکایت کرد این آیه نازل شد

على علیه السلام بارها براى اولویّت خویش به این آیه استشهاد کرد، چرا که ایمان و جهاد، برتر از خدماتِ دورانِ شرک است که فاقد ارزش معنوى است
[ نظرات / امتیازها ]

أَ جَعَلْتُمْ سِقٰایَةَ اَلْحٰاجِّ وَ عِمٰارَةَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ جٰاهَدَ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ مراد از سقایة الحاج، سیراب کردن مردم در حج و مراد از عمارة المسجد در اینجا، خدمت به مسجد است در بسیارى از تفاسیر و از آن جمله، در تفسیر طبرى، رازى، نیشابورى و سیوطى آمده است:

عباس بن عبد المطلب در حج به مردم آب مى داد و طلحة بن شیبه از قبیله بنى عبد الدّار کلیددار کعبه بود طلحه گفت: من صاحب خانه و کلیددار آن هستم عباس گفت: من به حاجیان آب مى دهم على بن ابى طالب علیه السّلام گفت: شما چه مى گویید، من شش ماه پیش از مردم، به سوى قبله نماز گزاردم و منم جهادگر راه خدا ازاین رو، این آیه نازل شد: أَ جَعَلْتُمْ سِقٰایَةَ اَلْحٰاجِّ

بنابراین، مراد از سخن خداوند: «کمن آمن باللّه و الیوم الآخر و جاهد فى سبیل اللّه» على علیه السّلام است و معیار برترى در نزد خدا عبارت است از: ایمان به خدا و جهاد در راه او امّا پست ها و مقام ها، بسیارى از اوقات، صاحبان خود را به تباهى و نابودى کشانده اند [و معیار برترى محسوب نمى شوند]

لاٰ یَسْتَوُونَ عِنْدَ اَللّٰهِ ؛یعنى در پاداش و ثواب برابر نیستند

وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِینَ ؛یعنى خداوند پس ازآن که ستمکاران را به سوى هدایت فراخواند و آنان به اختیار خود، آن را نپذیرفتند، آنها را هدایت نخواهد کرد
[ نظرات / امتیازها ]