بقره-208: نکته‏ها:
قرآن، ایجاد رابطه‏ى مسالمت‏آمیز با گروه‏هاى زیر را مطرح کرده است:
1 با مشرکانِ بى‏آزار. «لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ» «ممتحنه، 8»
با کسانى که سر جنگ با شما ندارند و مزاحم وطن شما نیستند،خوشرفتارى کنید.
2 با اهل کتاب. «قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلى‏ کَلِمَةٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ» «آل عمران، 64»
به اهل کتاب بگو: بیایید تا در آنچه ما و شما هم عقیده هستیم، متّحد باشیم.
3 با دیگر مسلمانان. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّةً» در چند آیه قبل «بقره، 197» درباره اجتماع بزرگ سیاسى عبادى حج فرمود:در آنجا فسق وجدال نباشد.
پس مى‏توان جامعه‏اى بدون فسق و جدال تشکیل داد و چه بهتر که همیشه چنین باشیم و از گام‏هاى شیطانى که عامل تفرقه است دورى نمائیم.
روایات متعدّد، دخول در سِلم را ورود در تحت رهبرى معصوم دانسته‏اند. «تفسیر نور الثقلین، ج 1، ص 205» چنان که در روایات آمده است: «ولایة على بن ابى طالب حصنى» و ناگفته پیداست که دخول در حِصن و دژ، دخول در سِلم و سلامتى و آرامش است و چه آرامشى بالاتر از اینکه انسان احساس کند رهبرش الهى، معصوم، آگاه، دلسوز و پیشگام‏ترین افراد در همه ارزشها و کمالات مى‏باشد.

بقره-207: نکته‏ها:
ابن أبی الحدید که از علماى قرن هفتم اهل سنّت است، در شرح نهج البلاغه خود آورده است: تمام مفسّران گفته‏اند این آیه درباره على بن ابى طالب علیه السلام نازل شده است که در لیلة المبیت در بستر رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله خوابید. و این موضوع در حدى از تواتر است که جز کافر یا دیوانه آن را انکار نمى‏کند. «شرح نهج البلاغه، ج 13، ص 262»
مشرکانِ مکّه، قرار گذاشتند از هر قبیله‏اى یک نفر را براى کشتن پیامبر صلى اللَّه علیه و آله انتخاب کنند و آن حضرت را دسته جمعى از بین ببرند تا بنى هاشم به خونخواهى او قیام نکنند و با این عمل از دعوت پیامبر راحت شوند. پیامبر صلى اللَّه علیه و آله از نقشه‏ى آنان با خبر شد و على علیه السلام براى اینکه پیامبر به سلامت از مکّه خارج شود، در بستر ایشان خوابید و این آیه در شأن آن حضرت نازل گردید. «1»
__________________________________________________
( 1. بسیارى از علماى اهل سنّت، به این فضیلت على علیه السلام اقرار کرده‏اند که علّامه امینى «ره» در الغدیر (ج 2، ص 48) آنان را نام برده است، از آن جمله امام أحمد حنبل، در مسند خود (ج 1، ص 348) مى‏باشد. صاحب تفسیر أطیب البیان مى‏نویسد: در کتاب غایة المرام، بیست حدیث آمده که نُه حدیث از علماى اهل سنّت و یازده حدیث از علماى شیعه است و این آیه را درباره‏ى فداکارى حضرت على علیه السلام دانسته‏اند. در تاریخ طبرى، (ج 2، ص 373) نیز که از نوشته‏هاى قرن سوم است، ماجراى خوابیدن حضرت على علیه السلام در بستر رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله نقل شده است. هم چنان که تاریخ یعقوبى (ج 2، ص 39) موضوع را به صراحت بازگو مى‏نماید. در شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید (ج 4، ص 73) آمده است: معاویه چهار هزار درهم پول داد تا بگویند این آیه در شأن ابن ملجم نازل شده است!. تفسیر نمونه، ج 2، ص 49.‍)
همین که على علیه السلام در آن شب خطرناک به جاى پیامبر خوابید، خداوند به دو فرشته‏ى خود، جبرئیل و میکائیل فرمود: کدامیک از شما حاضرید فداى دیگرى شوید؟! هیچکدام از آنها حاضر نشدند. خداوند فرمود:
اینک مشاهده کنید که چگونه على بن ابى طالب علیهما السلام حاضر است جان خود را فداى رسول خدا کند.
گاهى باید براى احیاى یک معروف و یا محو یک منکر، جان را تسلیم کرد.
حضرت على علیه السلام فرمودند:
کسى که در راه امر به معروف و نهى از منکر کشته شود، یکى از مصادیق این آیه است. «تفسیر صافى، ج 1، ص 241»

بقره-205:نکته‏ها:
کلمه «تَوَلَّى» را دو نوع مى‏توان معنا نمود: یکى به معناى به قدرت و حکومت رسیدن که در ترجمه آمده است. و دیگر به معناى اعراض کردن است که در این صورت معناى آیه این مى‏شود: هر گاه از حقّ و هدایت الهى اعراض نمود و از نزد تو بیرون رفت، به سراغ فتنه و فساد مى‏رود.
در آیه قبل، گفتار به ظاهر نیکوى منافقان مطرح شد و در این آیه رفتار مفسدانه‏ى آنان را بیان مى‏کند.
قرآن مى‏فرماید: «الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ» «حج41»
اگر صالحان حکومت را بدست گیرند، نماز به پا مى‏دارند و زکات مى‏دهند و امر به معروف و نهى از منکر مى‏کنند.
و بدین وسیله رابطه خود را با خداوند و محرومان جامعه حفظ مى‏کنند، ولى اگر نااهل به قدرت رسید و ولایت مردم را بدست گرفت، بخاطر طوفان هوسهاى درونى و ناآگاهى‏ها و فشارهاى بیرونى، همه چیز جامعه را فداى خود مى‏کند. به گفته‏ى المیزان تاریخ گواه آن است که چه مسلمان نمایانى به نام اسلام و تظاهر به ایمان، بر مردم حاکم شده و حَرث و نَسل را نابود ساختند.
کسانى که با جعل قوانین و تهاجم فرهنگى و تبلیغات و مواد مخدّر، سبب نابودى اقتصاد و نسل نو مى‏شوند، مصداق این آیه و «مفسد فى الارض» هستند.
هلاک حرث به معناى محو کشاورزى، و هلاک نسل، انحراف نسل آینده است.
مراغى و فخر رازى در تفاسیر خود احتمال داده‏اند که مراد از «الْحَرْثَ» زنان باشند، بدلیل «نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ» «1» و مراد از «نسل» فرزندان. یعنى طاغوت‏ها، نظام خانواده و تربیت فرزندان را نابود مى‏کنند.

بقره-204:نکته‏ها:
کلمه «لد» به معناى خصومت زیاد است و کلمه «أَلَدُّ» به کسى گفته مى‏شود که شدیدترین خصومت‏ها را دارد. کلمه‏ى «الْخِصامِ» یا جمعِ «خصم» است و یا مصدر، به معناى خصومت است.
منافقان با ترفندهاى مقایسه‏اى، آمارى، کارشناسى، تجربى و حدس‏هاى به ظاهر عالمانه با تکیه بر مسائل اجتماعى و با شایعات، تهدید، تطمیع و تبلیغات، تنها قدرت مانور در همین زندگى مادّى را دارند، ولى در میدان معنویّات و در توجّه به امدادهاى غیبى و اراده‏ى خداوندى، پاى آنان لنگ است و در آخرت نیز زبانشان بسته و حتّى اجازه عذرخواهى نیز ندارند.

سوره بقره-آیه138:
انسان در زندگى خویش باید رنگى را بپذیرد، امّا در میان همه رنگ‏ها، رنگ خدایى بهتر است. ناگفته پیداست که تا رنگ نژاد و قبیله و هوسها را کنار نگذاریم، رنگ وحدت و برادرى و تسلیم امر خدا بودن را نخواهیم گرفت. همه‏ى رنگ‏ها به مرور زمان کم رنگ و بى‏رنگ مى‏شود. امّا رنگ خدایى همیشگى و پایدار است.
«کُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ» « قصص، 88» و چه رنگى بهتر از رنگ خدا که او را عبادت و بندگى مى‏کنیم. بگذریم که یهود، کودکان خود را با آبى مخصوص شستشو داده و بدینوسیله به او رنگ مذهبى مى‏دهند.
بهترین رنگ آن است که صفا و بقا داشته و چشم اولیاى خدارا به خود جلب کند.
همرنگ با فطرت و منطق بوده، مشترى آن خدا، و بهاى آن بهشت باشد. همه‏ى رنگ‏ها پاک مى‏شوند، قبیله، نژاد و نسب، دیر یا زود از بین مى‏روند، ولى آنچه ابدى و باقى است همان رنگ و صبغه‏ى الهى یعنى اخلاص و ایمان است.
در حدیث آمده است: شخصى در دیوار خانه خود سوراخى ایجاد مى‏کرد، امام صادق علیه السلام پرسید: چرا اینکار را انجام مى‏دهى؟! جواب داد: تا دود اجاق‏ منزل بیرون رود. امام فرمود: مى‏توانى این منظور را داشته باشى که روزنه‏ى ورود روشنایى قرار دهى تا اوقات نماز را بشناسى. یعنى اگر بناست در دیوار روزنه‏اى ایجاد شود، چرا تنها براى بیرون کردن دود باشد؟ چرا براى ورود نور نباشد؟ «1» بله مى‏توان به هر کارى، رنگ خدایى داد.
راه خدا یکى است. اگر رنگ خدایى نباشد، رنگ‏هاى دیگر، انسان را گیج و متحیّر مى‏کند. و همرنگ شدن با جماعتى که اکثر آنها دچار انحرافند خود مایه رسوایى و خوارى در قیامت است.

خداوند در آیات قرآنی نه صفت برای قلب کفار بیان کرده:
الف)انکار-نحل22
ب)تعصب-فتح26
ج)انحراف-توبه127
د)قساوت-زمر22
ه)موت-روم52
و)زنگار-مطففین14
ز)مرض-بقره14
ح)ضیق-انعام125
ط)طبع-نساء155

بقره-23:هماوردطلبی قرآن گرچه در همه ابعاد آن اعم از فصاحت و بلاغت و قصص و حکایات و ... مطرح شده و حوزه خاصی برای آن در نظر گرفته نشده اما به نظر می رسد که در تحدی اصل مهم و بنیادین(بطون قرآن) می باشد.