1- کافران لجوج، با دیدن معجزات الهى هم تسلیم نمى‏شوند. «هل ینظرون ...»
2- نتیجه‏ى طفره رفتن در ایمان، ناکامى است. «لاینفع نفساً ایمانها»
3- ایمان و عمل، در شرایط آزاد و طبیعى، کارساز است، نه در حال اضطرار و ترس جان. «یوم یأتى بعض آیات ربّک لاینفع»
4- عمل صالح بدون ایمان سودبخش نیست. «او کسبت فى ایمانها خیراً»

1- چون یتیم مدافعى ندارد و اموالش لغزشگاه است مواظب باشیم. «لاتقربوا»
2- براى حفظ حقوق ایتام باید بهترین طریقه‏ى بهره‏گیرى از اموال و دارایى او انتخاب شود. «بالّتى هى أحسن». جز کسانى که اهلیّت اقتصادى و تقواى کافى دارند، نباید دیگران به مال یتیم نزدیک شوند. «لاتقربوا... الا»
3- وقتى ایتام به رشد و تجربه‏ى کافى رسیدند، سلطه‏ى خود را از آنان بردارید. «حتى یبلغ أشده»
4- نظام اقتصادى جامعه‏ى اسلامى باید بر اساس قسط باشد. «بالقسط»
5 - اگر اجراى عدالت در حدّ اعلى ممکن نیست، لااقلّ در حدّ توان و امکان مراعات کنید. «لا نکلّف نفساً الاّ وُسعها»
6- تمام دستورات و اوامر و نواهى الهى، فوق طاقت انسان نیست. «لا نکلّف نفساً الاّ وُسعها»
7- بدون قدرت، تکلیفى نیست. «لا نکلّف نفساً الاّ وُسعها»
8 - در اسلام، «تکلیف» به اندازه‏ى «توان» است. هرکه تواناتر، تکلیفش هم سنگین‏تر. «لا نکلّف نفساً الاّ وُسعها»
9- عدالت، هم در رفتار و هم در گفتار، یک اصل است. «اوفوا الکیل... و اذا قلتم فاعدلوا» (در گواهى‏ها، وصیّت‏ها، قضاوت‏ها، صدور حکم‏ها، انتقادها و ستایش‏ها، عدالت را مراعات کنیم.)
10- به پیمان‏هاى الهى (که شامل فرمان‏هاى عقل و وحى و وجدان وفطرت مى‏شود) وفادار باشیم. («عهد اللَّه» هم شامل پیمانى است که خدا با انسان دارد و هم پیمانى که انسان با خدا مى‏بندد) «بعهد اللّه اوفوا»
11- رابطه‏ى خویشاوندى را بر ضابطه‏ى حقّ و عدل، ترجیح ندهیم. «فاعدلوا ولو کان ذا قربى»

1- خدایى را که قرآن معرفى مى‏کند، با خدایى که دیگران عقیده دارند مقایسه کنید. «ذلکم اللَّه»
2- در عقیده‏ى اسلامى، آفریدگار و پروردگار یکى است. «ربّکم... خالق کلّ شى‏ء» (امّا مشرکین، خالق را اللَّه مى‏دانند، ولى عقیده به چندین ربّ دارند).
3- خالقیّت مطلقه‏ى خدا، دلیل توحید است. «لا اله الاّ هو خالق کلّ شى‏ء»
4- هم آفرینش به دست خداست، هم بقا و ثبات هر چیز به اراده‏ى اوست. «خالق - وکیل»
5 ربوبیّت وخالقیّت خدا، فلسفه‏ى پرستش است. «ربّکم... خالق کلّ‏شى‏ء فاعبدوه»

در آیه 92 سوره‏ى اسراء توقّعات نابجاى کفّار مطرح شده است که مى‏گفتند: ما به تو ایمان نمى‏آوریم مگر آنکه آسمان را بر ما فروریزى، یا خدا و فرشتگان را نزد ما آورى. این انتظارها در این آیه رد شده است.

«خالق کلّ شى‏ء» توحید در خلق است و «هو على کلّ شى وکیل» توحید در امر است. «له الخلق والامر»

این آیات به منزله‏ى جمع‏بندى آیات گذشته در مورد شرک است، چنانکه امام علیه السلام فرمود: مراد از ظلم در این آیه شرک است. [406]
در بعضى روایات مراد از ظلم را شک و تردید گرفته‏اند. [407] البتّه شک گاهى غیر اختیارى و مقدّمه‏ى تحقیق است، ولى گاهى جنبه بهانه و تشکیک دارد که این نوع دوّم، ظلم است. [408]
امام باقر علیه السلام فرمود: این آیه درباره حضرت على علیه السلام نازل شد که لحظه‏اى در طول زندگى به سراغ شرک نرفت. [409]
کلمه‏ى «لبس» به معناى پوشاندن است. بنابراین ایمان چون فطرى است، نابود شدنى نیست بلکه غبارهایى آن را مى‏پوشاند.

آیا (با دیدن آن همه آیات و بینات و معجزات، باز هم) جز این انتظار دارند که فرشتگان نزد ایشان بیایند، یا خود پروردگارت بیاید، یا بعضى از آیات پروردگارت (نشانه‏هاى قیامت) بیاید؟! (مگر نمى‏دانند) روزى که بعضى از نشانه‏هاى پروردگارت بیاید کسى که پیش از آن ایمان نیاورده یا در مدّت ایمان خود کار خیرى را کسب نکرده، ایمان آوردنش سودى ندهد. بگو: منتظر (قهر خدا) باشید که ما هم در انتظاریم.

به مال یتیم نزدیک نشوید (و در آن تصرّفى نکنید) مگر به نیکوترین (طریقه‏اى که به صلاح او باشد) تا به حد بلوغ و رشد خود برسد. (در داد و ستدها) پیمانه و ترازو را با عدالت تمام دهید. ما هیچ‏کس را جز به اندازه‏ى توانش تکلیف نمى‏کنیم. و هرگاه سخن مى‏گویید (چه در قضاوت و چه در شهادت) عدالت را رعایت کنید، هر چند (به زیان) خویشاوندتان باشد و به عهد و پیمان خدا وفا کنید. اینها امورى است که خداوند، شمارا به آن سفارش کرده است، باشد که یاد کنید و پند بگیرید.

آن است خداوند، پروردگار شما، معبودى جز او نیست، آفریدگار هر چیز است، پس او را بپرستید و او نگهبان و مدبّر همه چیز است.

بـتـهـا مـطـالبى را از قول بتها نقل کرده و به دروغ به آنها مى بستند تا مردم را فریب دهـنـد و ایـن مـعـنى با آنچه در شاءن نزول و تفسیر آیه گفته شد سازگارتر است زیرا یهود هم در برابر بتها سجده کردند و هم در برابر بت پرستان تسلیم شدند. سپس در آیـه بـعـد، سرنوشت این گونه سازشکاران را بیان کرده مى فرماید: آنها کسانى هستند کـه خـدا آنـان را از رحـمـت خود دور ساخته و کسى که خدا او را از رحمت خویش دور کند، هیچ یـاورى بـراى او نـخـواهـى یـافـت (اولئک الذیـن لعـنـهم الله و من یلعن الله فلن تجد له نصیرا).
و هـمـانـطـور کـه ایـن آیـه مـى گـویـد، یـهود از سازشکاریهاى ننگین نتیجه اى نبردند و سـرانـجـام بـا نـاکـامـى گـرفـتـار شکست شدند و پیش بینى قرآن درباره آنها به حقیقت پـیـوسـت . آیـات فـوق گـرچـه دربـاره جـمـعـیـت خـاصـى نـازل شـده ولى مـسـلمـا اخـتـصـاصـى بـه آنها ندارد و تمام افراد سازشکار را که براى نیل به مقاصد پست ، شخصیت و حیثیت خود و حتى ایمان و اعتقاد خویش را قربانى مى کنند، شـامـل مـى شود، این گونه سازشکاران در دنیا و آخرت از رحمت خداوند دورند و غالبا با شـکـسـت مـواجـه مى شوند. جالب توجه اینکه روحیه ناپسند فوق در این قوم هنوز هم به شدت باقى است ، و مى بینیم براى رسیدن به اهداف خود، از هیچ گونه سازشکارى در تـحـت هـر شـرائطـى رویـگـردان نـیـسـتـنـد، و بـه هـمـیـن دلیل گرفتار شکستها در طول تاریخ گذشته و امروز خود شده اند.