توضیح : این آن نکته‏اى است که آیه کریمه با در نظر گرفتن سیاقش و سیاق ما قبلش افاده مى‏کند، و محصل آن این است که جمله «لتبین ... » غایت است براى انزال، اما نه فى نفسه، بلکه از حیث اینکه متعلق به شخص رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) است، و متعلق «یتفکرون» حذف شده، و تقدیر آن این است که: «در زندگى تو تفکر کند» نه در «ذکر».
و لیکن مفسرین گفته‏اند که: جمله «لتبین» غایت است براى انزال، و مراد از «تفکر» تفکر در ذکر است، تا به این وسیله بفهمند که ذکر حق است، و بنا بر این تقدیر معناى آیه چنین مى‏شود: ما بسویت ذکر، یعنى قرآن را فرستادیم تا براى همه مردم آنچه را که در این ذکر برایشان نازل شده و آنچه این ذکر از اصول معارف و احکام و شرایع و تاریخ احوال امتهاى گذشته و آنچه از سنت خدا بر آنان جریان یافته را در بردارد بیان کنى، و دیگر براى این امید بود که در ذکر، تفکر کنند، تا باشد، که به حقانیت و از طرف خدا بودن آن واقف گردند، و یا براى اینکه در آنچه برایشان بیان مى‏کنى تفکر کنند.
و خواننده عزیز خوب مى‏داند که لازمه این معنى، (چند اشکال است):
1- این است که آیه شریفه چیزى شبیه تحصیل حاصل مرتکب شده باشد، چون تفکر در ذکر بعد از بیان آن بوسیله رسول شبیه تحصیل حاصل است، و هیچ چاره‏اى هم ندارد مگر اینکه نظم کلام را به ترتیب زیر عوض کرده باشد: «و انزلنا الیک الذکر لتبین لهم- کتاب را بر تو نازل کردیم تا براى ایشان بیان کنى».
2- در این صورت کلمه «الیک» مستدرک و زیادى خواهد بود، مخصوصا با در نظر گرفتن جمله «وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ» دیگر حاجتى به ذکر آن نبود، براى اینکه نتیجه و غایت انزال را چه به او نازل شده باشد و چه به غیر او بیان کرده است و خلاصه نازل شدن به او در این غرض دخالتى ندارد، و همچنین نتیجه‏اى که از علم، امید مى‏رود این است که در «ذکر» تفکر کنند و بفهمند که ذکر حق و نازل از ناحیه خداست، حال به هر کس که مى‏خواهد نازل شده باشد و نیز لازمه این حرف این است که کلمه «الیک» هم که در آخرین آیه مورد بحث آمده زیادى بوده باشد.
3- این توجیه، آیه را از سیاق آیه قبلى قطع مى‏کند، و حال آنکه آیه مورد بحث با آیه قبلش: «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ إِلَّا رِجالًا نُوحِی إِلَیْهِمْ» و آیات قبل از آن در یک سیاق است. در اینجا وجه دیگرى هم هست که ممکن است بوسیله آن بعضى از اشکالات سه گانه دفع شود، و آن این است که بگوییم مراد از ذکر نازل شده لفظ قرآن کریم، و مراد از «ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ» معناى آن یعنى: احکام و شرایع و سایر مطالب آن باشد، و آن وقت جمله «لتبین» غایت باشد براى انزال، و جمله «لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ» عطف باشد بر مقدر، و غایت باشد براى تبیین نه براى انزال، و لیکن این وجه خلاف ظاهر آیه است، (دقت بیشترى بفرمائید). [ بستن توضیحات ]

توضیح : این جمله متعلق به مقدرى است که مضمون آیه قبلى که مى‏فرمود «وَ ما أَرْسَلْنا» به آن دلالت مى‏کند، و تقدیر کلام چنین است: «ارسلناهم بالبینات و الزبر» یعنى انبیاء را با بینات و زبر فرستادیم که آنها عبارتند از ادله روشن و دلالت کننده بر حقانیت رسالت و کتابهاى نازله بر ایشان.
بعضى دیگر از مفسرین (تفسیر روح المعانى، ج 14، ص 149) نیز گفته‏اند: جمله مزبور متعلق است به جمله «وَ ما أَرْسَلْنا» یعنى «ما ارسلنا بالبینات و الزبر الا رجالا نوحى الیهم». اشکال این وجه این است که هر چند در جاى خود حرف صحیحى است و لیکن آن نکته‏اى را که گفتیم افاده نمى‏کند. [ بستن توضیحات ]

توضیح : اینکه بعضى (روح المعانى، ج 14، ص 150) گفته‏اند: کلام رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) تنها در تفسیر متشابهات و آن آیاتى که مربوط به اسرار الهى‏اند حجیت دارد، و اما آن آیاتى که در مدلول خود صریح و یا ظاهرند، و احتیاج به تفسیر ندارند، کلام رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) در آن موارد حجت نیست حرف صحیحى نیست، و نباید به آن اعتناء نمود.
اما اینکه فرموده: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» در سابق گذشت که ارشاد به حکم عقل است که عقل، عقلا را ملزم مى‏کند به اینکه اگر در فنى جاهل بودند به عالم آن فن رجوع کنند، بدون اینکه حکم خود را به طائفه معین اختصاص داده باشد.
البته این در باره بیاناتى است که بطور مشافهه و رو در رو از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) و امامان (علیه السّلام) گرفته شده باشد، و اما اگر خود ما از آن حضرات چیزى نشنیده‏ایم ولى دیگران آن را نقل مى‏کنند در صورتى که آن نقل به حد تواتر رسیده باشد و یا قرینه‏اى قطع‏آور یا نزدیک به آن همراهش باشد آن نقل هم حجت است، چون آن هم بیان ائمه (علیه السّلام) است و اما چیزى که حاکى آن بیان است اگر به حد تواتر نرسیده باشد و آن چنان قرینه‏اى هم همراه نداشته باشد چنین چیزى حجت نیست، چه مخالف کتاب باشد و چه موافق آن، چون در اولى بیان نیست، و در دومى بیان بودنش احراز نشده و تفصیل این مساله در جاى دیگر باید بیاید. [ بستن توضیحات ]