اینکه فرمود: «شب و روز را دو آیت قرار داد» مقصود این است که آنها را دو آیت خلق کرد، نه اینکه در آغاز خلقتشان آیت نبودند و بعدا آنها را آیت خود قرار داد و آنها را به عنوان دلیل مقرر داشت، زیرا تمامى موجودات از همان اصل وجود، آیاتى هستند که بر مکون خود دلالت دارند.
بنا بر این به خوبى روشن مىشود که مراد از آیت شب و آیت روز خود شب و روز است، و در حقیقت اضافه آیت به لیل و نهار در عبارت «آیة اللیل و آیة النهار» اضافه بیانیه است نه اضافه لامیه و مقصود از محو لیل تاریک کردن و پنهان کردن آن از چشمها است، که به خلاف روز باشد.
توضیح : پس اینکه بعضى از مفسرین (کشاف، ج 2، ص 652) گفتهاند: مراد از «آیت لیل» ماه و مراد از محو آن، لکههایى است که در آن دو دیده مىشود، و مراد از «آیت نهار» خود آفتاب، و مبصر بودن آن، نداشتن آن لکهها است به هیچ وجه صحیح نیست.
زیرا گفتگو در خود دو «آیت» (لیل و نهار) است، نه در آیت آن دو آیت، علاوه بر این، تفریعى که بر جمله مورد بحث کرده و فرموده: «لِتَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّکُمْ ...» متفرع بر روشنى دادن روز و ظلمت شب است نه بر لکه داشتن ماه و نداشتن آفتاب.
و نظیر این حرف بى اساس را بعضى دیگر (مجمع البیان، ج 2، ص 402) نیز گفتهاند که: مراد از آیت شب، ظلمت آن و از آیت روز نور آن و مراد از محو آیت شب، بردن ظلمت آن با نور روز است، و اگر در آیه از بردن نور روز، به وسیله شب سخنى نرفته براى این بوده که همین یکى بر آن دیگرى دلالت مىکرده.
و اگر خواننده محترم کلام سابق ما را به یاد داشته باشد قطعا وجه سقوط این گفتار بر او پوشیده نخواهد ماند، زیرا ما گفتیم که آیه شریفه در مقام بیان فرقى است که میان این دو آیت است، و بنا به گفتار مفسر مزبور دیگر فرقى میان این دو آیت باقى نمىماند، این یکى آن دیگرى را و آن دیگرى این را از بین مىبرد.
[ بستن توضیحات ]