(یوم نطوی السماء کطی السجل للکتب کما بدا نا اول خلق نعیده وعداعلینا انا کنا فاعلین ): (روزی که آسمانها را درهم پیچیم ، همچون درهم پیچیدن طوماری که بر آن نوشته شده ، همچنانکه ابتدا خلقت را پدید آوردیم دوباره آن را بازمی گردانیم ، این وعده ای واجب برماست و همانا ما انجام دهنده آنیم ). در این آیات وضع متقین و مؤمنین و بندگان صالح خود را توضیح می دهد که درقرآن مکررا به ایشان وعده نجات یا بهشت داده شده است همچنانکه فرمود (وعد الله المؤمنین و المؤمنات جنات (28) خداوند به مردان و زنان مؤمن وعده بهشت ها داده است ). و یا در جای دیگر می فرماید (ثم ننجی الذین اتقوا ونذر الظالمین فیها جثیا(29)آنگاه کسانی را که تقوی پیشه کردند نجات می دهیم و ظالمان را به زانو افتاده در آن رهامی کنیم ) می فرماید اینها از آتش بر کنارند و ابدا نزدیک آن نمی شنوند حتی صدای خفیف آن را هم نمی شنوند و ایشان در همه نعماتی که نفسشان بدان تمایل داشته باشد جاودانه هستند. همچنانکه می فرماید (لهم مایشاءون فیها ولدینا مزید(30) برای ایشان در بهشت هر چه بخواهند هست و نزد ما افزونتر نیز هست ). و از خصوصیات دیگر آن افراد این است که آنها از وحشت بزرگی که در هنگام نفخ صور برای خلائق حادث می شود ـ و خداوند می فرماید هر که در آسمانها و زمین است از هراس آن به فزع می افتد (ویوم ینفخ فی الصور ففزع من فی السموات و من فی الارض )(31) ـ اندوهگین نمی شوند، و در آن حال ملائکه الهی با بشارت از آنها استقبال می کنند و می گویند این بود، آن روزی که وعده داده شدید. سپس به توصیف اوضاع روز رستاخیز می پردازد و می فرماید، در آن روز آسمان راهمچون طوماری درهم می پیچیم و چون با پیچیده شدن طومار و نوشته دیگر چیزی ازآن ظاهر نمی ماند آسمان نیز درهم می پیچد بطوریکه هیچ عین و اثری از آن ظاهرنمی ماند، و این سخن کنایه از بازگشت آن به خزائن غیب است بعد از آنکه از آن خزائن نازل و مقدر گشته بود. آنگاه می فرماید ما خلق را همچنانکه ابتدا آغاز کردیم مجدداباز می گردانیم ، یعنی ایشان را به حالتی که قبل از خلقت داشته اند برمی گردانیم و یا مراداین است که ما خلق را مبعوث می کنیم ، همانطور که قبلا آنها را ایجاد کرده بودیم وچگونه اعاده ، بر کسی که ابتداء آنها را آفریده ، دشوار باشد؟€ سپس ادامه می دهد که این رستاخیز و اعاده وعده ایست که ما آن را وعده کرده ایم و وفای آن بر ما واجب شده وما آنچه را وعده داده ایم عملی خواهیم کرد و این سنت جاری ماست (32). [ نظرات / امتیازها ]

پس از ترسیم وحشت و هراس روز رستاخیز در آیات گذشته، اینک در ادامه سخن در این مورد مى افزاید:
یَوْمَ نَطْوِى السَّماءَ کَطَىِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ
و روزى را به یاد آور که خداى فرزانه آسمان را بسان طومارى که براى نوشتن و نگارش آماده شده است، درهم مى پیچد.
برخى مى گویند: «سجل» نام فرشته اى است که عملکرد شایسته و نادرست بندگان خدا را مى نویسد.
و به باور برخى دیگر نام یکى از نویسندگان و کارمندان پیامبر بود.
کَما بَدَاْنا اَوَّلَ خَلْقٍ نُعیدُهُ
همان گونه که انسان ها را در رحم مادرانشان برهنه و تنها آفریدیم و به این جهان فرستادیم، دگرباره آنان را از رحم زمین براى روز رستاخیز خلق مى کنیم.
به باور پاره اى، توانایى ما بر آفرینش دگرباره بسان توانایى ما بر آفرینش نخستین است.
و به باور پاره اى دیگر، ما هر چیزى را که پدید آوردیم دگرباره با قانون مرگ به حالت پیشین باز مى گردانیم.
وَعْداً عَلَیْنا اِنّا کُنّا فاعِلینَ
این وعده اى است بر عهده ما، و ما به وعده خویش عمل خواهیم کرد. [ نظرات / امتیازها ]

آن روز که آسمانها در هم پیچیده مى شود
در آخرین آیه بحث گذشته خواندیم مؤ منان راستین از ((فزع اکبر)) (وحشت بزرگ ) غمگین نمى شوند آیه مورد بحث توصیفى از آن روز وحشت بزرگ است ، و در حقیقت علت عظمت این وحشت را مجسم مى سازد، مى گوید: ((این امر، روزى تحقق مى یابد که ما آسمان را درهم مى پیچیم همانگونه که طومار نامه ها درهم پیچیده مى شود))! (یوم نطوى السماء کطى السجل للکتب ). <101>
در زمانهاى گذشته براى نوشتن نامه ها و همچنین کتابها، از اوراق طومار مانند استفاده مى کردند، این طومارها را قبل از نوشتن به هم مى پیچیدند و شخص کاتب تدریجا آن را از یک طرف مى گشود و مطالب مورد نظر را روى آن مى نوشت
و بعد از پایان کتابت نیز آن را مى پیچیدند و کنار مى گذاشتند و لذا هم نامه ها و هم کتابهایشان شکل طومار داشت این طومار، ((سجل )) نامیده مى شد که براى کتابت از آن استفاده شده بود.
در این آیه تشبیه لطیفى نسبت به درنوردیدن طومار عالم هستى در پایان دنیا شده است ، در حال حاضر این طومار گشوده شده و تمام نقوش و خطوط آن خوانده مى شود و هر یک در جائى قرار دارد، اما هنگامى که فرمان رستاخیز فرا رسد، این طومار عظیم با تمام خطوط و نقوشش ، در هم پیچیده خواهد شد.
البته پیچیدن جهان به معنى فنا و نابودى آن نیست چنانکه بعضى پنداشته اند بلکه به معنى درهم کوبیده شدن و جمع و جور شدن آن است ، و به تعبیر دیگر شکل جهان به هم مى خورد اما مواد آن نابود نمى شود، این حقیقتى است که از تعبیرات مختلف در آیات معاد (مخصوصا بازگشت انسان از استخوان پوسیده و از قبرها) به خوبى مشاهده مى شود.
سپس اضافه مى کند ((همانگونه که ما در آغاز آن را ایجاد کردیم باز هم برمى گردانیم )) و این کار مشکل و سختى در برابر قدرت عظیم ما نیست (کما بداءنا اول خلق نعیده ).
در حقیقت این تعبیر شبیه تعبیرى است که در آیه 29 سوره اعراف آمده است کما بداءکم تعودون : ((همان گونه که شما را در آغاز ایجاد کرد باز مى گرداند.)) و یا همانند: و هو الذى یبدء الخلق ثم یعیده و هو اهون علیه : ((او کسى است که آفرینش را ایجاد کرد سپس آن را بازمى گرداند و این بر او آسانتر است )) (روم - 27).
اما اینکه بعضى از مفسران احتمال داده اند که منظور از این بازگشت ، بازگشت به فناء و نیستى ، یا به هم پیچیدگى همچون آغاز آفرینش است ، بسیار بعید به نظر مى رسد.
و در پایان آیه مى فرماید: این وعده اى است که ما داده ایم و قطعا آن را انجام خواهیم داد (وعدا علینا انا کنا فاعلین ).
از بعضى روایات استفاده مى شود که منظور از بازگشت خلق به صورت اول آن است که انسانها بار دیگر پا برهنه و عریان - آن گونه که در آغاز آفرینش بودند - باز مى گردند، ولى بدون شک منظور این نیست که مفهوم آیه منحصر در این معنى باشد، بلکه این یکى از چهره هاى بازگشت آفرینش به صورت نخست است .
[ نظرات / امتیازها ]

برگزیده تفسیر نمونه :
(آیه 104)- آن روز که آسمانها در هم پیچیده مى‏شود! در آیه قبل خواندیم، مؤمنان راستین از «فزع اکبر» (وحشت بزرگ) غمگین نمى‏شوند این آیه توصیفى از آن روز وحشت‏انگیز کرده است، و در حقیقت علت عظمت این وحشت را مجسم مى‏سازد، مى‏گوید: این امر «روزى، تحقق مى‏یابد که ما آسمان را در هم مى‏پیچیم همان گونه که طومار نامه‏ها در هم پیچیده مى‏شود»! (یَوْمَ نَطْوِی السَّماءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ).
در این آیه تشبیه لطیفى نسبت به در نوردیدن طومار عالم هستى در پایان دنیا شده است، در حال حاضر این طومار گشوده شده و تمام نقوش و خطوط آن خوانده مى‏شود و هر یک در جایى قرار دارد، اما هنگامى که فرمان رستاخیز فرا رسد، این طومار عظیم با تمام خطوط و نقوشش، در هم پیچیده خواهد شد.
سپس اضافه مى‏کند: «همان گونه که ما در آغاز آن را ایجاد کردیم باز هم بر مى‏گردانیم» و این کار مشکل و سختى در برابر قدرت عظیم ما نیست (کَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِیدُهُ).
و در پایان آیه مى‏فرماید: «این وعده‏اى است که ما داده‏ایم و قطعا آن را انجام خواهیم داد» (وَعْداً عَلَیْنا إِنَّا کُنَّا فاعِلِینَ).
از بعضى روایات استفاده مى‏شود که منظور از باز گشت خلق به صورت اول آن است که انسانها بار دیگر پا برهنه و عریان- آن گونه که در آغاز آفرینش بودند- باز مى‏گردند و این یکى از چهره‏هاى بازگشت آفرینش به صورت نخست است. [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
العامل فی (یوم نطوی ) لایحزنهم . أو الفزع . أو تتلقاهم . وقری ء : تطوی السماء، علی البناء للمفعول (والسجل ) بوزن العتل والسجل بلفظ الدلو . و روی فیه الکسر : وهو الصحیفة ، أی : کما یطوی الطومار للکتابة ، أی : لیکتب فیه ، أو : لما یکتب فیه ، لان الکتاب أصله المصدر کالبناء ، ثم یوقع علی المکتوب ، ومن جمع فمعناه : للمکتوبات ، أی : لما یکتب فیه من المعانی الکثیرة . وقیل (السجل ) ملک یطوی کتب بنی آدم إذا رفعت إلیه . وقیل : کاتب کان لرسول الله صلی الله علیه وسلم . والکتاب علی هذا اسم الصحیفة المکتوب فیها (أول خلق ) مفعول نعید الذی یفسره (نعیده ) والکاف مکفوفة بما . والمعنی : نعید أول الخلق کما بدأناه ، تشبیها للاعادة بالابداء فی تناول القدرة لهما علی السواء ، فإن قلت : وما أول الخلق حتی یعیده کما بدأه ؟ قلت : أوله إیجاده عن العدم ، فکما أوجده أولا عن عدم ، یعیده ثانیا عن عدم . فإن قلت : ما بال (خلق ) منکرا ؟ قلت : هو کقولک : هو أول رجل جاءنی ، ترید أول الرجال ، ولکنک وحدته ونکرته إرادة تفصیلهم رجلا رجلا ، فکذلک معنی (أول خلق ) : أول الخلق ، بمعنی : أول الخلائق ، لان الخلق مصدر لایجمع . ووجه آخر ، وهو أن ینتصب الکاف بفعل مضمر یفسره (نعیده ) وما موصولة ، أی : نعید مثل الذی بدأناه نعیده . وأول خلق : ظرف لبدأناه . أی : أول ما خلق ، أوحال من ضمیر الموصول الساقط من اللفظ ، الثابت فی المعنی (وعدا) مصدر مؤکد ، لان قوله (نعیده ) عدة للاعادة (إنا کنا فاعلین ) أی قادرین علی أن نفعل ذلک . [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
کلمه «سجلّ» در اصل به قطعه سنگى گفته مى‏شده که روى آن مى‏نوشتند، ولى کم کم به اوراقى که مطالب بر روى آن نوشته مى‏شود، اطلاق گردیده است. تشابه پیدایش قیامت با آفرینش ابتدائى جهان، بارها مورد اشاره قرآن قرار گرفته است، یکجا مى‏فرماید: «کما بدئکم تعودون» <767> همان گونه که در آغاز شما را آفرید، باز شما برمى‏گردید، در آیه‏اى دیگر مى‏خوانیم: «هوالّذى یبدء الخلق ثمّ یعیده و هو اهون علیه» <768> او کسى است که آفرینش را آغاز کرده و سپس آن را تکرار مى‏کند، در حالى که آن بر او آسان‏تر است. مراد از آسمان در این آیه، تمام آسمان‏هاست، زیرا در جاى دیگرى فرموده است: «و السموات مطویّات بیمینه ...» <769> حضرت على‏علیه السلام فرمودند: انسان در قیامت عریان محشور مى‏شود، سپس حضرت این آیه را تلاوت فرمودند: «کما بدءنا اوّل خلق...» <770> 1- نظام هستى ازلى و ابدى نیست و سرانجام دستخوش تغییر و تحول خواهد گردید. «یوم نطوى السماء... کما بَدَءنا» 2- قدرت خداوند نسبت به درهم پیچیدن آسمان‏ها، به آسانى پیچیدن یک طومار است. «کطىّ السجلّ» 3- تمثیل، بهترین و رساترین راه براى تفهیم و تفهم است. «کطىّ السجلّ» 4- همان گونه که پیچیدن یک طومار به معناى محو نوشته‏هاى آن نیست، درهم پیچیده شدن آسمان‏ها نیز نشانه نابودى آفریده‏ها نیست. «کطىّ السجلّ للکتب» 5 - هرگونه تغییر و تحوّل در آسمان‏ها با خواست و اراده‏ى الهى است. «نطوى - بدأنا - نعیده» 6- خدا مخلوقات درهم‏پیچیده را مانند آفرینش اوّل باز خواهد آفرید. «نعیده» 7- وعده‏هاى الهى حتمى است و عملى مى‏شود. «انا کنا فاعلین» [ نظرات / امتیازها ]

(آیه 104)- آن روز که آسمانها در هم پیچیده مى‏شود! در آیه قبل خواندیم، مؤمنان راستین از «فزع اکبر» (وحشت بزرگ) غمگین نمى‏شوند این آیه توصیفى از آن روز وحشت‏انگیز کرده است، و در حقیقت علت عظمت این وحشت را مجسم مى‏سازد، مى‏گوید: این امر «روزى، تحقق مى‏یابد که ما آسمان را در هم مى‏پیچیم همان گونه که طومار نامه‏ها در هم پیچیده مى‏شود»! (یَوْمَ نَطْوِی السَّماءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ).

در این آیه تشبیه لطیفى نسبت به در نوردیدن طومار عالم هستى در پایان دنیا شده است، در حال حاضر این طومار گشوده شده و تمام نقوش و خطوط آن خوانده مى‏شود و هر یک در جایى قرار دارد، اما هنگامى که فرمان رستاخیز فرا رسد، این طومار عظیم با تمام خطوط و نقوشش، در هم پیچیده خواهد شد.

سپس اضافه مى‏کند: «همان گونه که ما در آغاز آن را ایجاد کردیم باز هم بر مى‏گردانیم» و این کار مشکل و سختى در برابر قدرت عظیم ما نیست (کَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِیدُهُ).

و در پایان آیه مى‏فرماید: «این وعده‏اى است که ما داده‏ایم و قطعا آن را انجام خواهیم داد» (وَعْداً عَلَیْنا إِنَّا کُنَّا فاعِلِینَ).

از بعضى روایات استفاده مى‏شود که منظور از باز گشت خلق به صورت اول آن است که انسانها بار دیگر پا برهنه و عریان- آن گونه که در آغاز آفرینش بودند- باز مى‏گردند و این یکى از چهره‏هاى بازگشت آفرینش به صورت نخست است.

[ نظرات / امتیازها ]

1- نظام هستى ازلى و ابدى نیست و سرانجام دستخوش تغییر و تحول خواهد گردید. «یوم نطوى السماء... کما بَدَءنا»
2- قدرت خداوند نسبت به درهم پیچیدن آسمان‏ها، به آسانى پیچیدن یک طومار است. «کطىّ السجلّ»
3- تمثیل، بهترین و رساترین راه براى تفهیم و تفهم است. «کطىّ السجلّ»
4- همان گونه که پیچیدن یک طومار به معناى محو نوشته‏هاى آن نیست، درهم پیچیده شدن آسمان‏ها نیز نشانه نابودى آفریده‏ها نیست. «کطىّ السجلّ للکتب»
5 - هرگونه تغییر و تحوّل در آسمان‏ها با خواست و اراده‏ى الهى است. «نطوى - بدأنا - نعیده»
6- خدا مخلوقات درهم‏پیچیده را مانند آفرینش اوّل باز خواهد آفرید. «نعیده»
7- وعده‏هاى الهى حتمى است و عملى مى‏شود. «انا کنا فاعلین» [ نظرات / امتیازها ]

در این آیه لفظ «سماء» آمده نه «سماوات»، یعنی سماء (فقط یک آسمان) در هم پیچیده خواهد شد نه همه آسمان های هفتگانه. بنابراین پیام این آیه تنها به یک آسمان مربوط است.
از نظر قرآن و اهل بیت(ع)، کائنات دارای هفت آسمان است و آن طرف آسمان هفتم، پایان جهان است. جهانی که گسترش یافته و به آن سرعت بزرگ می شود بدیهی است که قهراً باید همه آسمان هایش بزرگ شود و اگر بنا است منقبض شود باید همه آسمان های آن منقبض شود نه فقط یکی.

اشکال: آیه 47 سوره ذاریات که اساسی ترین دلیل بر قانون گسترش جهان است، نیز لفظ «سماء» را آورده که می فرماید: «وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِأَیْدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ». پس خارج از دو صورت نیست:
1- یا باید بگوئیم: تنها یک آسمان و محتوای آن است که گسترش می یابد و همان نیز منقبض خواهد شد.
2- و یا باید بگوئیم: لفظ «سماء» مطلق است و شامل هر هفت آسمان می شود. یعنی همه کائنات با هفت آسمانش در حال انبساط است و آن روز همگی منقبض خواهند شد.

جواب: دربارۀ آیه ذاریات، هم معنی اول درست است و هم معنی دوم زیرا وقتی که آسمان اول (که محتوای آن عبارت است از همه کهکشان ها و اقیانوس عظیم انرژی در خلال و اطراف آن ها) بزرگ می شود قهراً آسمان های دیگر نیز بزرگ می شوند و الی الابد نیز چنین خواهد بود.

اما دربارۀ آیه سوره انبیاء چنین نیست، به دو دلیل:
1- انقباض آسمان اول با انقباض دیگر آسمان ها ملازمۀ قهری ندارد؛ یعنی اثبات چنین ملازمه ای نیازمند دلیل است.
2- در صورت پذیرش انقباض همه کائنات، با مشکل های اساسی مواجه می شویم، لطفاً به شرح این مشکل ها در مقدمه های زیر بیش تر دقت کنید:
مقدمه اول: بر فرض انقباض کائنات را بپذیریم، آن چه پذیرفته ایم عبارت است از «کائنات منقبض شده» نه «کائنات معدوم شده» یعنی پس از انقباض نیز کائناتی، آسمانی و زمینی[1] وجود خواهند داشت. و اساساً وجود عدم نمی شود.

مقدمه دوم: در همان کتاب «تبیین جهان و انسان» به شرح رفته است که مطابق هستی شناسی اسلام در قرآن و احادیث فراوان از آن جمله «احادیث معراج» بیان شده که در قیامت های پیشین مخلوقاتی به بهشت (و نیز به دوزخ) رفته اند و هم اکنون در بهشت هایشان- که در آسمان دوم، سوم، چهارم، پنجم و ششم است- به زندگی بهشتی خود مشغول هستند و رسول خدا(ص) در سفر معراج از آن ها دیدن کرده است.

مقدمه سوم: در آن جا به طور مستدل و مشروح بیان شد که آسمان اول یک کره ای بس عظیم است (به طوری که این همه کهکشان ها و فضاهای پر از انرژی خلال و اطراف آن ها همگی در درون آن کره بزرگ قرار دارند) در روی این کره عظیم بهشت مردمانی که در قیامت پیش رو (قیامتی که خواهد آمد) به بهشت خواهند رفت، در حال ساخته شدن است و سطح آسمان دوم بهشت مخلوقاتی است که در قیامت پیشین به آن جا رفته اند. و روی آسمان سوم بهشت آنانی است که در قیامت پیشین تر رفته اند. و همچنین سطح آسمان چهارم، پنجم وششم. و سطح آسمان هفتم خالی است.

مقدمه چهارم: آن بهشتیان در بهشت شان، خالد و ابدی هستند و خواهند بود:
آیه 119 سورۀ مائده: لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها أَبَدا.
آیه 22 سوره توبه: خالِدینَ فیها أَبَداً.
آیه 57 سوره نساء: سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها أَبَداً و همین طور آیه 122 همان سوره.
آیه 8 سوره بینّه: جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها أَبَدا.
نتیجه: اگر کائنات منقبض شود بهشت های آن بندگان خدا نیز منقبض می شود و مطابق خود قانون گسترش، اگر آن انقباض در حرکت قهقرائی برسد به جائی که «کما بَد أنا اول خلق» می شود یک چیز کوچک و ریز و دیگر جائی برای بهشت های گسترده نمی ماند و این با آیات بالا و ده ها آیه دیگر در تضاد کامل است.
همیشه آسمان ها و زمین[2] به طور ابدی وجود خواهند داشت و بهشتیان نیز ابدی خواهند بود:
آیه 108 سورۀ هود: وَ أَمَّا الَّذینَ سُعِدُوا فَفِی الْجَنَّةِ خالِدینَ فیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ.

علاوه کنید بر این همه بحث و دلیل، مباحث کتاب «تبیین جهان و انسان» و این کتاب «قرآن و نظام رشته ای جهان» به ویژه موضوع «مرسلات» و تداوم «ایجاد» از مرکز جهان.

معنی صحیح آیه: اینک معنی درست آن نیز نیازمند توجه به نکات زیر است:
1- یک نگاه دیگر به سیمای آیه: «یَوْمَ نَطْوِی السَّماءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ کَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعیدُه». امروز به وسیله علائم نگارش بخش ها و جملات و گزاره های هر سخن را علامت گذاری می کنیم مثلاً از ویرگول استفاده می کنیم. ظاهراً به کارگیری علائم مذکور را در قرآن جایز نمی دانند و حق هم همین است. و گرنه جای یک ویرگول در آیه هست. خوشبختانه ما می توانیم از علامت «وقف» به جای ویرگول استفاده کنیم که از زمان خود رسول الله(ص) رایج بوده و هست.
باید به دنبال کلمه «للکتب» علامت وقف گذاشته شود تا معلوم شود که جمله اول تمام شده و جمله «کَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعیدُه‏» یک جمله مستقل دیگر است. جمله اول می گوید «آسمان را درهم خواهیم پیچید». جمله دوم می گوید «پس از درهم پیچیدن، آن را از نو خواهیم ساخت همان طور که پیش از درهم پیچیدن بود». یعنی آن درهم پیچیده شده را از نو دوباره سازی خواهیم کرد تا حالتی داشته باشد شبیه حالت پیشین.
2- سجلّ: راغب در «المفردات فی غریب القرآن» می گوید: «السّجلّ: قیل حجرٌ کان یُکتب فیه ثمّ سمّی کلّ ما یکتب فیه سجلّاً»: گفته اند سجلّ، سنگی بود که بر آن
می نوشتند، سپس به هر چیزی که بر آن نگارش شود سجلّ گفته شد.
بنابراین معنی اصلی سجل، طومار نیست و طبع طبیعی مسئله نیز چنین ایجاب می کند؛ بشر اولین نوشته اش را روی سنگ نوشته است و حتی در زمان پیامبر(ص) و نزول همین آیه که در مکه نازل شده قرآن را بر استخوان کتف گوسفند و یا بر تکه پوست های غیر طوماری می نوشتند. و به هر صورت سنگ نیز یکی از مصادیق سجلّ است. و این که به محض شنیدن سجلّ، طومار به ذهن ما می آید، در اثر تحولات موضوع در زمان است. و اساساً سجلّ به معنی طومار، جائی در آیه ندارد. زیرا جهان کروی است گسترش و بزرگ شدن آن نیز با همان حالت کروی است. اگر روزی این گسترش پایان یابد و انقباض شروع شود بدیهی است که انقباض نیز باید در حالت کروی باشد؛ همان طور که در حالت گسترش کرۀ جهان، به تدریج بزرگ تر می شد اینک در حالت انقباض نیز باید کرۀ بزرگ به تدریج کوچک و کوچک تر شود.
اما وقتی که طومار درهم پیچیده می شود به حالت لوله در می آید نه حالت کره.
اساساً در بحث جهان شناسی و کیهان شناسی، لوله شدن کیهان، یا لوله شدن جهان، یا لوله شدن آسمان، به هر معنی در نظر بگیرید، جایگاهی ندارد و یک تصور کاملاً عوامانه است.
3- طیّ: طبرسی در مجمع البیان می گوید: «و قیل إنّ طیّ السّماء ذهابها عن الحسّ»[3]: گفته اند مراد از طیّ آسمان رفتن آن از حسّ (بینائی) است- نه درهم پیچیده شدن آن.
بنابراین، اساساً مفهومی به معنای درهم پیچیدن، در آیه نیست. طی کردن یعنی پاک کردن الفاظ نوشته شده از روی سنگ.
در مکتب های قدیم، کودکان به جای کاغذ و دفتر، لوح تخته ای داشتند درس هر روز را روی آن می نوشتند و برای درس فردا آن را می شستند و درس دیگر را بر روی آن
می نوشتند.
طی معانی مختلف دارد، فلانی رفت و راه را طی کرد تا به مقصد رسید. دیگری کتاب را خواند و تا آخر آن را طی کرد. و آن دیگری چیز مشهود را طی کرد و آن را از معرض دید خارج کرد، کودک مکتبی لوحش را طی کرد یعنی آن را خواند، و کودک دیگر لوحش را طی کرد یعنی الفاظ آن را شست. فلانی دستمالی برداشت و گرد و غبار روی میز را طی کرد.
حتی همین امروز هم به آن ابزار مخصوص شستن کف و سطح ها نیز طی می گویند. [ نظرات / امتیازها ]