کلمه «ذلت» مصدرى است که براى نوع ساخته شده و کلمه «ذل» بضمه بطورى که راغب گفته، به معناى ذلتى است که از قهر و غلبه ناشى شود، و با کسره ذال، به معناى ذلتى است که از ناحیه تعصب و تکبر ناشى گردد. و معناى عمومى آن (که هم در ذل- بضمه- هست و هم در ذل- بکسره- و هم در بناى نوع- و هم در سایر مشتقات) عبارت است از انکسار و رام شدن در برابر خصم، و در مقابل آن ماده «عز» است، که به معناى رام نشدن و نپذیرفتن تاثیر طرف مقابل است. [ نظرات / امتیازها ]

و کلمه «حبل» به معناى آن سببى است که تمسک به آن باعث مصونیت و حفظ گردد، که البته به عنوان استعاره در مورد هر چیزى که نوعى امنیت و عصمت و مصونیت آورد استعمال مى‏شود، نظیر عهد و ذمه و امان دادن که همه اینها را نیز حبل مى‏گویند. [ نظرات / امتیازها ]

مراد از جمله «ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ أَیْنَ ما ثُقِفُوا إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ»-و خدا داناتر است- این است که ذلت بر آنان(اهل کتاب) مقدر شده و آن چنان ثابت شده که نقش سکه روى فلز، و یا خیمه بر بالاى سر انسان ثابت مى‏شود. پس ذلت براى آنان نوشته شده و یا به اعتبار کلمه« على» برایشان مسلط گشته مگر آنکه به حبل و سببى خدایى چنگ بزنند و یا خود را به دامن نیرومند انسانى بیفکنند. [ نظرات / امتیازها ]

در این آیه شریفه کلمه «حبل» تکرار شده (فرموده: چنگ بزنید به حبلى از خدا و حبلى از مردم) با اینکه مى‏توانست بفرماید: «إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ» و این بدان جهت بود که کلمه حبل وقتى به خداى تعالى منسوب شود، معنایى مى‏دهد و وقتى به انسانها نسبت داده شود معنایى دیگر مى‏دهد. در اولى (وقتى به خداوند منسوب شود) معنایش قضا و قدر و حکم تکوینى یا تشریعى خدا است و در دومى (وقتى به انسانها نسبت داده شود) به معناى تمسک عملى است. [ نظرات / امتیازها ]

مراد از "ضرب ذلت بر آنان" این است که خداى تعالى حکم تشریعى به ذلت آنان کرده، به دلیل اینکه دنبال ضرب ذلت مى‏فرماید: «أَیْنَ ما ثُقِفُوا»- هر جا که یافت شوند "چون معناى ظاهر این جمله این است که مؤمنین هر جا ایشان را دیدند و بر آنان مسلط شدند، چنین و چنان کنند. و این تعبیر با ذلت تشریعى که یکى از آثارش جزیه گرفتن است، مناسبت دارد.
در نتیجه برگشت معناى آیه به این مى‏شود که اهل کتاب به حسب حکم شرع اسلامى ذلیلند، مگر اینکه یا داخل در ذمه اسلام شوند و یا امانى از مردم مسلمان به نحوى از انحاء ایشان را حفظ کنند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

کلمه «باؤا» به معناى "اتخذوا- گرفتند" است. وقتى گفته مى‏شود: "باؤا مبائة- مکانا-" معنایش این است که فلانى‏ها مکانى را براى خود اتخاذ کردند و یا به مکانى برگشتند. [ نظرات / امتیازها ]

کلمه «مسکنت» به معناى شدت فقر است و ظاهرا مسکنت این است که انسان به جایى از فقر و یا هر فقدانى برسد که راه نجاتى از آن نداشته باشد. بنا بر این معنا صدر و ذیل آیه با هم سازگار مى‏شود. [ نظرات / امتیازها ]

معناى این جمله «ذلِکَ بِما عَصَوْا وَ کانُوا یَعْتَدُونَ» این است: غضب الهى براى این بود که امروز عصیانگرى کردند و از پیش هم بر اعتداء و یاغى‏گریشان استمرار مى‏دادند. [ نظرات / امتیازها ]

ذلیل بودن یهودیان، از حیث مسکنت، نداشتن قدرت قیام و بیچاره بودن آنان است نه فقیر بودنشان. اکنون نیز تحت سیطره استعمارند و طناب دیگران را به گردن دارند؛ هرچند ممکن است عدّه‏ای نیز مقهور آنان باشند. یهودیان حتّی پیش از نزول قرآن کریم به سبب قتل انبیا(علیهم‌السلام) به این ذلّت مبتلا بوده‏اند: گاهی به مجوسیان و گاهی به مسیحیان جزیه می‏پرداخته و همواره زیر سلطه ملل غیر یهود بوده‏اند و در مقطعی از تاریخ نیز میدان بیشتری پیدا کرده‏اند تا به ذلّت فزون‏تری کشیده شوند، همان‏گونه که حضرت زینبٍّ در پاسخ یزید ملعون که به مغالطه دست زد، فرمود: ﴿ولایَحسَبَنَّ الَّذینَ کَفَرُوا اَنَّما نُملی لَهُم خَیرٌ لاَنفُسِهِم اِنَّما نُملی لَهُم لِیَزدادُوا اِثمًا ولَهُم عَذابٌ مُهِین) 2 بنابراین نمی‏توان با نگرش به مقطعی خاص از زمان به تحلیل و داوری درباره ذلّت یهودیان پرداخت، بلکه ذلّت و مسکنت حاکم بر آنان را باید در تاریخ مذلّت بارشان به نظاره نشست. [ نظرات / امتیازها ]

برپایه آیه مورد بحث، برخی از علل ذلّت و خواری یهودیان از این قرار است: استمرار کفر، کشتن انبیا(علیهم‌السلام)، روح عصیانگری و تجاوز. آیات دیگر نیز برخی علل جداگانه را برشمرده است: پیمان‏شکنی، ادّعای در پوشش بودن دل‏هایشان نسبت به ادراک معارف وحیانی رسول اکرم‏صلی الله علیه و آله و سلم، تهمت ناروا به حضرت مریمٍّ، ادّعای کشتن حضرت عیسی بن مریم(علیه‌السلام)، ظلم، بازداشتن مردم از راه خدا، گرفتن ربا، خوردن مال مردم: ﴿فَبِما نَقضِهِم میثقَهُم وکُفرِهِم بِءایتِ اللهِ... وقَولِهِم قُلوبُنا غُلفٌ... ٭ وبِکُفرِهِم وقَولِهِم عَلی مَریَمَ بُهتنًا عَظیما ٭ وقَولِهِم اِنّا قَتَلنَا المَسیحَ عیسَی ابنَ مَریَمَ... ٭ واَخذِهِمُ الرِّبوا وقَد نُهوا عَنهُ واَکلِهِم اَمولَ النّاسِ بِالبطِلِ... ) 2 [ نظرات / امتیازها ]

1 در آیه ى فوق یک پیش گویى نسبت به سرنوشت یهودیان آمده است و آن این که آنان براثر اعمال کفرآمیز و روحیه ى جنگ افروزشان هیچ گاه بر پاى خود نمى ایستند و همواره ذلیل و خوار خواهند بود این یک قانون تکوینى در طول تاریخ بوده و خفت و خوارى صفتى دایمى براى یهودیان شده است

تاریخ پرماجراى یهود این حقیقت قرآنى را تأیید مى کند و وضع کنونى آنان نیز گواه بر این حقیقت است در عصر حاضر، موضع خاص صهیونیست ها در برابر مسلمانان و قرار گرفتن آنان در زیر چتر حمایت قدرت هاى کفر (مثل آمریکا) و عوامل گوناگونى که موجودیت آنها را تهدید مى کند، نشانه هایى از ذلت آنهاست

2 در مورد تعبیر «ریسمان الهى» قبلاً سخن گفتیم در مورد تعبیر «ریسمان مردم» نیز مفسران احتمالاتى مطرح کرده اند و بهترین احتمال آن است که مقصود از تعبیر فوق ارتباطات خوب با خدا و مردم باشد؛ یعنى رمز عزت دو چیز است: ایمان و ارتباط درونى با خدا و ارتباط نیکو با ملت ها و مردم

3 مسکین کسى است که براثر ضعف و نیاز، قادر به حرکت و جنبش (2) از جمله: مقصود، وابستگى به مردم و توسل به دیگران و استفاده از نیروى آنان است؛ یعنى یهودیان یا باید به سوى خدا بازگردند و یا با وابستگى به دیگران به زندگى ذلت بار خویش ادامه دهند

احتمال دیگر آن است که مقصود از تعبیر فوق امان دادن به یهودیان از طرف مسلمانان باشد؛ یعنى یهودیان یا باید به سوى خدا بازگردند و یا اینکه مسلمانان به آنان اَمان دهند (تفسیر نمونه، ج 3، ص 52) نباشد؛ پس هر نوع بیچارگى آمیخته با ضعف (اعم از مالى و غیر مالى) را شامل مى شود [ نظرات / امتیازها ]