(فتقبلها ربها بقبول حسن ):(پروردگارش او را به بهترین وجه قبول کرد)،(تقبل )یعنی از روی رضا و رغبت پذیرفتن چیزی ،و این به معنای آن است که خداوند دختر او را به بهترین وجه پذیرفت ،از آنجا که او مریم نامیده شد و درراه خدا محرر گردید، پس خداوند هم او را پذیرفت ، (و انبتها نباتاحسنا):(او رابه بهترین شکل پرورش داد)این جمله گویای استجابت دعای همسر عمران است که گفت : من مریم و ذریه اش را از شر شیطان به تو پناه می دهم ، پس خداوند رشد و پاکیزگی به او و ذریه اوبخشید و(قبول حسن ) بازگشتش به همان اصطفا و برگزیدن و (نبات حسن )بازگشتش به طهارت است ،(یا مریم ان الله اصطفاک وطهرک ...)(11)،(ای مریم ،همانا خداوند تو را برگزید و پاکیزه ساخت )،(و کفلهازکریا):(و زکریا را کفیل مریم نمود)،چون زکریا با قرعه کشی سرپرست مریم شد و آنان در باره تکفل او با هم نزاع می نمودند،(کلما دخل علیها زکریا المحراب وجد عندها رزقا):(و هر زمان که زکریادر محراب ، به مریم وارد می شد نزد اورزقی مخصوص می یافت )،(محراب ) محلی مخصوص عبادت در خانه یا مسجداست و گفته می شود وجه تسمیه آن این است که آنجا محل محاربه شیطان وهوای نفسانی است و نکره آوردن کلمه (رزقا)به جهت آن است که بفرماید:طعام نامبرده از طعامهای معمول آن روز نبوده است و برخی می گویند میوه تابستانی را در زمستان و میوه زمستانی را در تابستان نزد مریم می یافت ، (قال یا مریم انی لک هذا قالت هو من عندالله ان الله یرزق من یشاء بغیر حساب ):(گفت :ای مریم این رزق را از کجا آورده ای ؟ گفت : این رزق از ناحیه خداست ، همانا خدابه هر کس بخواهد بی حساب روزی می دهد)پس نوع رزق و چگونگی موجودبودن آن دال بر کرامتی از ناحیه خداوند برای مریم (ع ) بود و پاسخ مریم زکریا راقانع کرد، در اینجا بود که او نیز کرامت الهی را طمع کرده و از خداوند درخواست فرزندی طیب نمود. [ نظرات / امتیازها ]

این آیه از اجابت دعای مادر مریم(علیهاالسلام) خبر می‏دهد؛ مریم که باید بدون همسر، مادر پیامبری مانند حضرت عیسی شود، از این‏رو هم پذیرش او برای خدمتگزاری بیت مقدس و هم رشد و تربیت او ویژه و با اهمیت بود و برای تحقق تربیت شایسته، هم از مبدأ فاعلی (مربی لایق) هم از طعام طیب و پاک و هم استاد شایسته و الهی و هم از درس خوب و محیطی امن و روحانی برای جهاد و سخت‏کوشی در عبادت و مبارزه و محاربه با نفس و شیطان برخوردار بود.
خداوند سبحان حضرت زکریا(علیه‌السلام) را کفیل و متعهد به تأمین معیشت و امور زندگی حضرت مریم قرار داد. زکریا(علیه‌السلام) هرگاه برای تکفّل و تربیت مریم(علیهاالسلام) به آن محراب وارد می‏شد، به گونه‏ای سؤال‏انگیز رزقی آماده را می‏دید؛ رزقی ویژه
و غیر معهود که غذا یا میوه رایج و عادی آن زمان نبود و به دیگران نمی‏رسید و به لحاظ هماهنگی روزی غیبی با حساب عالم شهادت، آن رزق مناسب همان دوران سنّی حضرت مریم بود، از این‏رو از وی پرسید: این روزی از کجاست؟ این رزق، کرامت ویژه و خارق عادت بود؛ آن‏سان که زکریا را به فکر انجام دادن کاری کریمانه و غیر عادی انداخت و آن درخواست فرزند طیب از خدا بود.
التزام محراب عبادت در ذات، صفت و فعل که همان تقوای تام است، رزق «بغیر حساب» را همراه دارد. خدا به هر کس بخواهد بدون وسیله و محاسبات عادی روزی مادی و معنوی، عادی و غیر عادی و طبیعی و غیر طبیعی می‏دهد. تنها رازق اوست؛ چه به حساب و جریان عادت یا بی‏حساب و خارق عادت. البته اگر به صورت خارق عادت باشد، انسان زودتر به غیب پی می‏برد.
[ نظرات / امتیازها ]

کسى که در راه خدا گام بر دارد، دنیاى او نیز تأمین مى‏شود. مادر مریم فرزندش را براى خدا نذر کرد، خداوند در این آیه مى‏فرماید: هم جسم او را رشد دادیم و هم سرپرستى مانند زکریّا براى او قرار دادیم و هم مائده آسمانى بر او نازل کردیم.
رزق بى‏حساب، به معناى نداشتن حساب نیست، بلکه به معناى خارج بودن از محاسبات عمومى است. «یرزق من یشاء بغیر حساب»
حضرت مریم از نظر ظاهرى وجسمى، رشد کامل وخوبى داشت. «فانبتها نباتاً حسناً»
مادرى همانند مریم، محل تربیتى مثل مسجد و سرپرستى همچون زکریّاى پیامبر وبا تغذیه‏اى بهشتى، محصولش فرزندى چون عیسى مى‏شود. عوامل مؤثّر در تربیت عبارتند از:
روح پاک مادر. «تقبّلها ربّها بقبول حسن»
جسم سالم. «نباتاً حسناً»
تعلیم و تربیت الهى. «کفّلها زکریّا»
تغذیه پاک. «وجد عندها رزقاً»
در تاریخ آمده است: زمانى قحطى مدینه را فرا گرفت، روزى حضرت فاطمه‏علیها السلام مقدارى نان وگوشت خدمت پیامبر آورد. پیامبرصلى الله علیه وآله پرسید: در زمان قحطى این غذا کجا بوده است؟ حضرت فرمود: «هو من عنداللّه» پیامبر فرمود: خدا را شکر که تورا مانند مریم قرارداد. آنگاه پیامبر، حضرت على وامام‏حسن وامام حسین‏علیهم السلام را جمع کرد واز آن غذا همگى خوردند وبه همسایگان نیز دادند. [ نظرات / امتیازها ]

این آیه ادامه بحث آیه قبل در باره سرگذشت مریم است، مى‏فرماید: «پروردگارش او را به طرز نیکویى پذیرفت و بطور شایسته‏اى (گیاه وجود) او را رویانید و پرورش داد» (فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً).
جمله اخیر اشاره به نکته لطیفى دارد و آن اینکه کار خداوند، انبات و رویانیدن است یعنى همان گونه که در درون بذر گلها و گیاهان استعدادهایى نهفته است، در درون وجود آدمى و اعماق روح و فطرت او نیز همه گونه استعدادهاى عالى نهفته شده است که اگر انسان خود را تحت تربیت مربیان الهى که باغبانهاى باغستان جهان انسانیتند قرار دهد، به سرعت پرورش مى‏یابد و آن استعدادهاى خداداد آشکار مى‏شود.

سپس مى‏افزاید: «خداوند زکریا را سرپرست و کفیل او قرار داد» (وَ کَفَّلَها زَکَرِیَّا).
هر چه بر سن مریم افزوده مى‏شد، آثار عظمت و جلال در وى نمایانتر مى‏گشت و به جایى رسید که قرآن در ادامه این آیه در باره او مى‏گوید: «هر زمان زکریا وارد محراب او مى‏شد غذاى جالب خاصى نزد او مى‏یافت» (کُلَّما دَخَلَ عَلَیْها زَکَرِیَّا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً).
زکریا از روى تعجب، روزى «به او گفت این غذا را از کجا آوردى»! (قالَ یا مَرْیَمُ أَنَّى لَکِ هذا)
مریم در جواب «گفت: این از طرف خداست و اوست که هر کس را بخواهد بى‏حساب روزى مى‏دهد» (قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ).
از روایات متعددى استفاده مى‏شود که آن غذا یک نوع میوه بهشتى بوده که در غیر فصل، در کنار محراب مریم به فرمان پروردگار حاضر مى‏شده است و این موضوع جاى تعجب نیست که خدا از بنده پرهیزگارش این چنین پذیرایى کند!

[ نظرات / امتیازها ]

پرورش مریم در سایه عنایت الهى
این آیه ادامه بحث آیه گذشته درباره سرگذشت مریم است ، مى فرماید: ((پروردگارش او را به طرز نیکوئى پذیرفت و به طور شایستهاى (گیاه وجود) او را رویانید و پرورش داد)) (فتقبلها ربها بقبول حسن و انبتها نباتا حسنا).
مادر مریم باور نمیکرد او به عنوان خدمتگزار خانه خدا (بیت المقدس ) پذیرفته شود به همین دلیل آرزو داشت فرزندش پسر باشد، زیرا سابقه نداشت دخترى براى این کار، انتخاب گردد، ولى طبق آیه فوق خداوند این دختر پاک را براى نخستین بار جهت این خدمت روحانى و معنوى پذیرفت .
بعضى از مفسران گفته اند: نشانه پذیرش او این بود که مریم بعد از بلوغ در دوران خدمتگزارى بیت المقدس ‍ هرگز عادت ماهانه ندید تا مجبور نگردد از این مرکز روحانى دور شود یا اینکه حضور غذاهاى بهشتى در برابر محراب او دلیلى بر این پذیرش بود.
این احتمال نیز وجود دارد که قبولى این نذر و پذیرش مریم ، به صورت الهام به مادرش اعلام شده باشد.
تعبیر به ((انبتها)) از ماده انبات به معنى رویانیدن در مورد پرورش مریم اشاره به جنبه هاى تکامل معنوى ، روحانى و اخلاقى مریم است .
ضمنا این جمله اشاره به نکته لطیفى دارد و آن اینکه کار خداوند، انبات و رویانیدن است یعنى همانگونه که در درون بذر گلها و گیاهان استعدادهایى نهفته است که زیر نظر باغبان پرورش مى یابد و آشکار مى شود، در درون وجود آدمى و اعماق روح و فطرت او نیز همه گونه استعدادهاى عالى نهفته شده است که اگر انسان خود را تحت تربیت مربیان الهى که باغبانهاى باغستان جهان انسانیتاند قرار دهد، به سرعت پرورش مى یابد و آن استعدادهاى خدا داد آشکار مى شود، و انبات به معنى واقعى کلمه صورت مى گیرد.
سپس مى افزاید: ((خداوند زکریا را سرپرست و کفیل او قرار داد)) (و کفلها زکریا).
((کفلها)) از ماده ((کفالت )) در اصل به معنى ((ضمیمه کردن چیزى به دیگرى )) است و به همین مناسبت به افرادى که سرپرستى کودکى را به عهده میگیرند کافل یا کفیل گفته مى شود، زیرا در حقیقت او را ضمیمه وجود خود مى کنند.
این ماده هر گاه به صورت ثلاثى مجرد (کفل بدون تشدید) استعمال شود به معنى به عهده گرفتن سرپرستى و کفالت است ، و هنگامى که به صورت ثلاثى مزید (کفل با تشدید) استعمال شود، به معنى برگزیدن و قرار دادن کفیل براى دیگرى است .
در تاریخ آمده است ، پدر مریم (عمران ) قبل از تولد او چشم از جهان فروبست و مادر او را بعد از تولد به بیت المقدس نزد دانشمندان و علماى یهود آورد و گفت : این کودک هدیه به بیت المقدس است ، سرپرستى او را یک نفر از شما به عهده بگیرد، و چون آثار عظمت در چهره او نمایان بود و در خاندان شایستهاى متولد شده بود، گفتگو در میان دانشمندان بنى اسرائیل در گرفت و هر یک مى خواست افتخار سرپرستى مریم ، نصیب او شود، سرانجام طى مراسم خاصى که شرح آن در تفسیر آیه 44 همین سوره خواهد آمد، زکریا کفالت او را بر عهده گرفت .
هر چه بر سن مریم افزوده مى شد، آثار عظمت و جلال در وى نمایانتر میگشت و به جایى رسید که قرآن در ادامه این آیه درباره او مى گوید: ((هر زمان زکریا وارد محراب او مى شد غذاى جالب خاصى نزد او مى یافت )) (کلما دخل علیها زکریا المحراب وجد عندها رزقا).
((محراب )) محل ویژهاى است که در معبد براى امام آن معبد یا افراد خاصى در نظر گرفته مى شود، و براى نامگذارى آن به این اسم جهاتى ذکر کرده اند که از همه بهتر، سه جهت زیر است :
نخست این که از ماده ((حرب )) به معنى جنگ گرفته شده است چون مؤ منان ، در این محل به مبارزه با شیطان و هوسهاى سرکش بر مى خیزند، دیگر اینکه ((محراب )) اصولا به معنى بالاى مجلس است و چون محل محراب را در بالاى معبد قرار مى دهند به این نام نامیده شده است در ضمن باید توجه داشت که وضع محراب در میان بنى اسرائیل چنانکه گفته اند با وضع محرابهاى ما تفاوت داشت آنها محراب را از سطح زمین بالاتر میساختند به طورى که چند پله مى خورد و اطراف آن مانند دیوارهاى اطاق آن را محفوظ میکرد به طورى که افرادى که در داخل محراب بودند، از بیرون کمتر دیده مى شدند.
سوم اینکه : محراب به معنى تمام معبد است که جایگاه مبارزه با هواى نفس و شیطان بوده است .
مریم تحت سرپرستى زکریا بزرگ شد و آن چنان غرق عبادت و بندگى خدا بود که به گفته ابن عباس هنگامى که نهساله شد، روزها را روزه میگرفت و شبها را به عبادت مى پرداخت و آن چنان در پرهیزگارى و معرفت و شناسائى پروردگار پیش رفت که از احبار و دانشمندان پارساى آن زمان نیز پیشى گرفت .
و هنگامى که زکریا در کنار محراب او قرار میگرفت و براى دیدار او مى آمد، غذاهاى مخصوصى کنار محراب او مشاهده میکرد که از آن به تعجب میافتاد روزى به او گفت : ((این غذا را از کجا آوردى ))؟ (قال یا مریم انى لک هذا).
مریم در جواب گفت : ((این از طرف خدا است و اوست که هر کس را بخواهد بى حساب روزى مى دهد)) (قالت هو من عند الله ان الله یرزق من یشاء بغیر حساب ).
اما این غذا چه نوع غذائى بوده و از کجا براى مریم آمده در آیه شرح داده نشده است ولى از روایات متعددى که در تفسیر عیاشى و غیر آن از کتب ((شیعه )) و ((اهل تسنن )) آمده استفاده مى شود که آن یک نوع میوه بهشتى بوده که در غیر فصل ، در کنار محراب مریم به فرمان پروردگار حاضر مى شده است و این موضوع جاى تعجب نیست که خدا از بنده پرهیزگارش این چنین پذیرائى کند.
این موضوع که منظور از ((رزقا)) غذاى بهشتى باشد از قرائنى که در گوشه و کنار آیه هست نیز استفاده مى شود، زیرا اولا کلمه ((رزقا)) به صورت نکره ، نشانه آن است که روزى خاص و ناشناسى براى زکریا بوده است .
ثانیا پاسخ مریم که این از طرف خدا است نشانه دیگرى براى این مطلب مى باشد ثالثا به هیجان آمدن زکریا و تقاضاى فرزندى از طرف پروردگار که در آیه بعد به آن اشاره شده قرینه دیگرى براى این معنى محسوب مى شود.
ولى بعضى از مفسران (مانند نویسنده المنار) معتقدند که منظور از ((رزقا)) همین غذاهاى معمولى دنیا بوده زیرا از ابن جریر نقل شده که بنى اسرائیل گرفتار قحطى شدند و زکریا قادر بر تامین زندگى مریم نبود، در این موقع قرعهاى زدند که به نام مرد نجارى افتاد و او افتخارا از درآمد کسب خود غذاى مریم را تهیه میکرد و به هنگامى که زکریا در کنار محراب او قرار میگرفت از وجود چنان غذائى در آن شرایط سخت تعجب میکرد و مریم در پاسخ سؤ ال او مى گفت : ((این از طرف خداست )) یعنى خداوند، مرد با ایمانى را علاقهمند به این خدمت در آن شرایط سخت ، ساخته است .
ولى همانطور که گفتیم این تفسیر، نه با قرائنى در آیه است سازگار مى باشد و نه با روایاتى که در ذیل آیه وارد شده مى سازد از جمله در تفسیر عیاشى روایتى از امام باقر (علیه السلام ) نقل شده که خلاصهاش چنین است : ((روزى پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) به خانه فاطمه زهرا (علیهاالسلام ) آمد در حالى که چند روز در خانه او غذائى دیده نمیشد، ناگاه غذاى فراوان مخصوصى نزد او مشاهده کرد و از او پرسید: این غذا از کجا است ؟ فاطمه (علیهاالسلام ) عرض کرد: از نزد خدا است ، زیرا هر کس را بخواهد بدون حساب روزى میبخشد، پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((این جریان همانند جریان زکریا است که در کنار محراب مریم آمد و غذاى مخصوصى در آنجا دید و از او پرسید: اى مریم ! این غذا از کجا است ، او گفت : از ناحیه خدا است )). [ نظرات / امتیازها ]