کلمه (فسادا) در این جمله مصدرى است که به عنوان حال به کار رفته (و معناى در حالى که مفسدند را می دهد). [ نظرات / امتیازها ]

مراد از محاربه و افساد بطورى که از ظاهر آیه بر می آید اخلال به امنیت عمومى است و قهرا شامل آن چاقوکشى نمی شود که به روى فرد معین کشیده شود و او را به تنهایى تهدید کند، چون امنیت عمومى وقتى خلل مى‏پذیرد که خوف عمومى و ناامنى جاى امنیت را بگیرد و بر حسب طبع وقتى محارب می تواند چنین خوفى در جامعه پدید آورد که مردم را با اسلحه تهدید به قتل کند و به همین جهت است که در سنت یعنى روایاتى که در تفسیر این آیه وارد شده نیز محاربه و فساد در ارض به چنین عملى یعنى به شمشیر کشیدن و مثل آن تفسیر شده است. {الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً}

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

کلمه (تقتیل) و (تصلیب) و (تقطیع) از باب تفعیل است و قتل و صلب و قطع، وقتى به باب تفعیل می رود، شدت و یا زیادت در معناى آن کلمات را می رساند، (و بنا بر این تقتیل و تصلیب و تقطیع به معناى کشتن و دار زدن و بریدن به شدت و یا به بسیارى است). [ نظرات / امتیازها ]

از ائمه اهل بیت(علیه‌السلام) روایت شده که حدود چهارگانه یعنى قتل و دار زدن و قطع عضو و تبعید بر حسب درجات افساد رتبه ‏بندى شده است، مثلا کسى که شمشیر بکشد و کسى را بکشد و مالى را ببرد، با کسى که فقط کسى را بکشد و مالى را نبرد، و یا به عکس تنها مالى را بدزدد و کسى را نکشد و یا تنها شمشیر بکشد ولى نه کسى را بکشد و نه مالى را ببرد فرق دارد، هم چنان که این ترتیب در بحث روایتى آینده ان شاء اللَّه می آید. {أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا ...}

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

منظور از قطع ایدى و أرجل از خلاف این است که هر یک از دست و پاى مجرم از طرف مخالف آن دیگر قطع شود، مثلا اگر دست راست او را قطع کردند پاى چپش را قطع کنند و این خود قرینه است بر اینکه مراد از قطع ایدى و ارجل قطع بعضى از دست و پا است، نه همه آن، یعنى مراد قطع یک دست و یک پا است نه هر دو، چون اگر مراد قطع هر دو بود دیگر مراعات خلاف معنا نداشت. {أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ} [ نظرات / امتیازها ]

مراد از نفى در جمله «أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ» طرد کردن و غایب کردن مجرم است که در سنت تفسیر شده به خارج کردن او از وطنش به شهرى دیگر. [ نظرات / امتیازها ]

کلمه (خزى) به معناى فضیحت و رسوایى است. [ نظرات / امتیازها ]

امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: عده اى از قبیله بنى ضبه در حالى که همه بیمار بودند به حضور رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) رسیدند، حضرت به ایشان دستور داد چند روزى نزد آن جناب بمانند تا بیماریشان بر طرف شده و بهبود یابند، آن گاه ایشان را به جنگ خواهد فرستاد، این عده می گویند: از مدینه خارج شدیم، رسول خدا(صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) ما را مامور کرد تا در بیابان مدینه نزد شتران صدقه برویم و از شیر آن ها بخوریم و بول آن ها را بنوشیم و ما چنین کردیم تا همه بهبودى یافتیم و کاملا نیرومند شدیم، امام(علیه‌السلام) اضافه کردند که این عده همین که نیرومند شدند، سه نفر از چوپان هاى رسول خدا(صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) را به قتل رساندند، رسول خدا(صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) على(علیه‌السلام) را براى دستگیرى و سرکوبى آنان روانه کرد، حضرت على آنان را در یک وادى پیدا کرد که به حال سرگردانى افتاده بودند، چون آن بیابان نزدیکی هاى یمن بود و آنان نمی توانستند از آن وادى خارج شوند، پس على(علیه‌السلام) اسیرشان کرده به نزد رسول خدا(صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) آورد، و آیه شریفه «إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ» در این مورد نازل شد. (بیانات علامه در شرح روایت در توضیحات ذکر شده است.)

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

شخصى از امام ابى الحسن رضا(علیه‌السلام) از قول خداى عز و جل پرسید که فرموده: «إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا ...» که آن چه عملى است که هر کس مرتکب شود مستوجب یکى از این چهار مجازات می گردد؟ امام فرمودند: اینکه با خدا و رسولش محاربه کند و در گستردن فساد در زمین بکوشد و مثلا کسى را به قتل برساند که به همان جرم کشته می شود. و اگر هم بکشد و هم مالى را برباید، هم کشته و هم بدار آویخته می شود، و اگر مال را بدزدد ولى کسى را نکشد تنها دست و پایش بطور خلاف قطع می گردد، و اگر شمشیر بکشد و به محاربه خدا و رسول برخیزد و فساد را هم در زمین بگستراند ولى نه کسى را بکشد و نه مالى را بدزدد، از آن شهر تبعید می شود. سوال شد: چگونه تبعید می شود؟ و حد و اندازه تبعید چیست؟ فرمودند: از آن شهرى که در آن شهر دست به چنین کارهایى زده به شهرى دیگر تبعید می شود، و به اهل آن شهر می نویسند که این شخص به جرم فساد انگیزى از فلان شهر بدینجا تبعید شده، با او مجالست و معامله نکنید و به او زن ندهید و با او هم سفره نشوید و در نوشیدنیها با او شرکت مکنید، اینکار را به مدت یک سال با او می کنند، اگر در بین سال خودش از آن شهر به شهرى دیگر رفت باز به اهل آن شهر همین سفارش‏ها را می نویسند تا یک سالش تمام شود، پرسید: اگر به طرف سرزمین شرک حرکت کرد تا در آنجا سکونت کند چطور؟ فرمود: اگر چنین کرد باید مسلمانان با اهل آن شهر قتال کنند. (بیانات علامه در شرح روایت در توضیحات ذکر شده است.)

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

آیه شریفه خالى از اشعار به ترتیب در بین حدود نیست، اشعار دارد بر اینکه چهار حد نامبرده در عرض یکدیگر نیستند بلکه طبق مراتب فساد مترتب می شود، اگر جرم کوچک است، قطع، و اگر بزرگ است نفى و اگر بزرگتر است چوبه دار، و اگر باز هم بزرگتر است قتل، چون تردید بین قتل و دار و قطع و نفى چهار کیفر برابر و همسنگ یکدیگر نیستند، بلکه از حیث شدت و ضعف مختلفند و این خود قرینه اى عقلى است بر بودن ترتیب بین آن ها. [ نظرات / امتیازها ]

ظاهر آیه شریفه این است که حدود نامبرده در آیه حدود، محاربه و فساد است، پس کسى که شمشیر بکشد و سعى در گستردن فساد بکند و کسى را بکشد، بدین جهت کشته می شود که هم محارب است و هم مفسد، نه بدین جهت که از قاتل قصاص بگیرند تا در نتیجه اگر اولیاى خون، قاتل را ببخشند یعنى از کشتن او صرفنظر نموده به گرفتن خون ‏بها راضى شوند، قصاص ساقط شود، چنین نیست یعنى اگر اولیاى خون، قاتل را ببخشند، باز باید کشته شود.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

سورة بن کلیب به امام صادق(علیه‌السلام) عرضه داشت: مردى از منزلش خارج می شود که به مسجد برود، و یا کار دیگرى انجام دهد مردى به او ایست می دهد، و چون می ایستد او را کتک می زند و سپس جامه او را می گیرد و می برد، حکمش چیست؟ حضرت فرمودند: علمایى که در اطراف شما هستند- یعنى علماى اهل سنت- چه نظرى داده اند؟ عرضه داشت: می گویند: این محارب نیست بلکه اخافه و شرارت علنى است، چون محارب آن کسى است که در آبادی هاى مشرک نشین باشد، حضرت فرمود: به نظر تو جرم کدام یک بیشتر است، محارب در دار شرک یا محارب در دار اسلام؟ می گوید: من عرضه داشتم: محارب در دار اسلام جرمش بیشتر است، فرمود: اینگونه افراد که مورد سؤال تو بودند اهل این کلام خداى عز و جلند که می فرماید: «إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ ...». (بیانات علامه در شرح روایت در توضیحات ذکر شده است.)

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

جمعى از مشرکان خدمت پیامبر آمدند و مسلمان شدند، اما آب و هواى مدینه به آنها نساخت، رنگ آنها زرد و بدنشان بیمار شد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) براى بهبودى آنها دستور داد به خارج مدینه در نقطه خوش آب و هوایى از صحرا که شتران زکات را در آنجا به چرا مى‏بردند بروند و ضمن استفاده از آب و هواى آنجا، از شیر تازه شتران به حد کافى استفاده کنند. آنها چنین کردند و بهبودى یافتند، اما به جاى تشکر از پیامبر (صلی الله علیه و آله) چوپانهاى مسلمان را دست و پا بریده و چشمان آنها را از بین بردند و آنها کشتند و شتران زکاة را غارت کرده و از اسلام برگشتند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) دستور داد آنها را دستگیر کردند و همان کارى که با چوپانها انجام داده بودند به عنوان مجازات درباره آنها انجام یافت، یعنى چشم آنها را کور کردند و دست و پاى آنها را بریدند و کشتند تا دیگران عبرت بگیرند و مرتکب این اعمال ضد انسانى نشوند. [ نظرات / امتیازها ]

در شأن نزول آیه آمده است که جمعى از مشرکانِ مکّه به مدینه آمده، مسلمان شدند. ولى چون بیمار بودند به فرمان پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله به منطقه‏ى خوش آب و هوایى در بیرون مدینه رفته و اجازه یافتند از شیر شترهاى زکات بهره ببرند؛ امّا چون سالم شدند، چوپان‏هاى مسلمان را گرفته، دست و پایشان را بریدند و چشمانشان را کور کرده، شتران را به غارت بردند و از اسلام هم دست کشیدند. رسول خدا صلى الله علیه و آله دستور داد آنان را دستگیر کنند و همان کارى را که با چوپانان کرده بودند، بر سر خودشان آوردند. آیه‏ى فوق نازل شد.
کیفرهایى که در آیه آمده، «حقّ اللّه» است و از جانب حکومت یا مردم قابل عفو و تبدیل نیست. «1» ودر تفسیر المیزان آمده است که انتخاب یکى از چهار کیفر، با امام مسلمانان است و اگر اولیاى مقتول هم عفو کنند، باید یکى از کیفرها اجرا شود.
______________________________
(1). تفسیر اطیب‏البیان.
کلمه‏ى‏ «جَزاءُ» به معناى کیفر و پاداش کافى است؛ یعنى حدود و مجازات‏هاى چهارگانه براى مجرم عادلانه و کافى است. «1»
براى اصلاح جامعه، هم موعظه و ارشاد لازم است، هم شمشیر و برخورد قاطع و انقلابى.
(آیه قبل، پیام و هشدار به قاتل بود و این آیه، عقوبت افراد محارب و مفسِد را بیان مى‏کند)
عقوبت باید همراه با عدالت باشد. چون فسادها و خصوصیّات مفسدان متفاوت است، کیفرها هم یکسان نیست؛ مثلا اگر فساد، فجیعانه بود، کیفرش قتل است؛ ولى اگر سطحى بود، کیفر آن تبعید است. این معنا از روایات فهمیده مى‏شود، از جمله آنکه: کیفر قتل، اعدام است، کیفر ارعاب، تبعید است، کیفر راهزنى و سرقت، قطع دست و پا است و کیفر قتل و راهزنى وسرقت مسلحانه، قطع دست و پا و به دار آویختن است. «2»
اجراى احکام و حدود الهى، در سایه‏ى برپایى نظام و حکومت اسلامى میسّر است، پس دین از سیاست جدا نیست.
آنان که بر امام و رهبر مسلمانان یا حکومت اسلامى خروج کنند، مشمول‏ «یُحارِبُونَ اللَّهَ» مى‏شوند. «3»
طبق آیه‏ى 279 سوره‏ى بقره، رباخوار، «محارب» خدا و پیامبر است، «فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ» چون امنیّت اقتصادى را به هم مى‏زند. همچنین در روایات، توهین به مسلمان، محاربه‏ى با خدا به حساب آمده است: «من أهان لى ولیاً فقد بارزنى بالمحاربة». «4»

[ نظرات / امتیازها ]

۱- استفاده از کلمات مضارع یحاربون و یسعون نشان میدهد که مراد از ایه افرادی هستند که دائما مشغول دشمنی با خدا و رسول و فساد در زمین هستند نه افرادی که فقط یک بار خطایی کرده باشند.۲- حرف ( و ) در بین یحاربون ... و یسعون نشان میدهد مراد ایه اعمالی است که جنبه عمومی دارد و خطاهای فردی در برابر دستورات الهی و رسول جزء این ایه نیست بلکه خطاهاو مخالفتهاییکه جنبه عمومی داشته باشد را شامل می شود. ۳- بیان ۴ نوع مجازات نشان از نسبی بودن جرم دارد که با توجه به شدت انجام هر عمل یکی از آنها قابلیت اجرا پیدا می کند اما از آنجا که جرم جنبه عمومی داشته لذا هدف از اجرای حکم نیز عبرت آموزی برای فرد و جامعه و جلوگیری از تکرار و اشاعه آن است لذا در اجرای هر یک ملاک بازدارندگی برای فرد و بقیه جامعه خواهد بود. ۴- مجازات دنیوی با عذاب اخروی متفاوت است هم از لحاظ کیفیت و هم کمیت . ۵- مجازات دنیوی مانع از عذاب اخروی نخواهد بود. ۶- با توجه به فساد در زمین مشخص دستور تبعید از همان ارض مشخص داده شده است . ۷- برخی از خطاها هم عقوبت دنیوی دارد و هم عقوبت اخروی [ نظرات / امتیازها ]