و هو الذى انشاکم من نفس واحدة فمستقر و مستودع...
کلمه (مستقر) هم به فتح قاف قرائت شده و هم به کسر آن. بنابراین که مستقر، به فتح قاف باشد اسم مکان و به معناى محل استقرار خواهد بود، و همچنین (مستودع ) نیز به فتح دال و به معناى مکانى که ودیعه را در آن قرار مى دهند خواهد بود. این دو کلمه در آیه (و ما من دابة فى الارض الا على الله رزقها و یعلم مستقرها و مستودعها کل فى کتاب مبین ) نیز آمده. و در آیه مورد بحث حذف و ایجاز بکار رفته و تقدیر آن - بنا بر قرائت به فتح قاف - چنین است : (فمنکم من هو فى مستقر و منکم من هو فى مستودع ). و بنابر قرائت به کسر قاف - که بهتر نیز مى باشد - مستقر اسم فاعل و مستودع اسم مفعول و تقدیر آن چنین است : (فمنکم مستقر و منکم مستودع بعضى از شما کسانى هستند که مستقرند، و بعضى دیگر آنان هستند که مستقر نیستند).
مراد از انشاء و پدیده آوردن بنى آدم از (نفس واحدة) و تقسیم آنان به (مستقر) و (مستودع)
ظاهرا مراد از اینکه فرمود: (و هو الذى انشاکم من نفس واحدة ) این است که نسل حاضر بشر با همه انتشار و کثرتى که دارد منتهى به یک نفر است، و آن آدم است که قرآن کریم او را مبداء نسل بشر فعلى دانسته است. و مراد از (مستقر) آن افرادى است که دوران سیر در اصلاب را طى کرده و متولد شده و در زمین که به مقتضاى آیه (و لکم فى الارض مستقر) قرارگاه نوع بشر است مستقر گشته، و مراد از (مستودع ) آن افرادى است که هنوز سیر در اصلاب را تمام نکرده و به دنیا نیامده و بعدا متولد خواهند شد. و نیز ممکن است که لفظ (مستقر) و (مستودع ) را مصدر میمى گرفت.
به هر حال معنایى که ما براى جمله مورد بحث کردیم، معنایى است که با مقام بیان آیه سازگارتر است، چون آیه در مقام بیان خلقت تمامى افراد بشر و انشعابشان از یک فرد است، و به همین جهت است که به لفظ (انشاء) تعبیر کرد نه به لفظ (خلقت )، چون لفظ انشاء معناى ایجاد دفعى و بدون تدریج را مى رساند بر خلاف خلقت و الفاظ دیگرى که مرادف آن است که معناى ایجاد تدریجى را مى دهد. مؤ ید معنایى که ما براى آیه کردیم آیه (و ما من دابة فى الارض الا على الله رزقها و یعلم مستقرها و مستودعها) است که در مقام بیان علم خدا به احوال همه افراد بشر است، و معلوم است که علم خداوند به احوال افراد بشر چه آنانکه متولد شده اند و چه آنانکه در اصلاب پدرانشان مى باشند علمى است دفعى نه تدریجى.
بنابراین، معناى آیه شریفه این است که : (پروردگار متعال آن کسى است که شما نوع بشر را از یک فرد ایجاد کرده و زمین را تا مدت معینى به دست شما آباد نموده است، و این زمین تا زمانى که شما نسل بشر منقرض نشده اید مشغول به شما و در دست شما است، پیوسته بعضى از شما افراد بشر مستقر در آن و بعضى دیگر مستودع در اصلاب و ارحام و در حال به وجود آمدن در آنند).
مفسرین معانى دیگرى براى آیه ذکر کرده از آن جمله گفته اند: (مراد از انشاء و ایجاد انسان از نفس واحد این است که تمامى افراد بشر همه از یک نفس که همان نفس و روح انسانیت است آفریده شده اند) و یا گفته اند: (مراد این است که همه افراد این نوع داراى یک نفس و یک بدنند، به این معنا که ترکیب نفسى و بدنى آنان در همه افراد یک نوع از ترکیب است، و آن نوع از ترکیب همان چیزى است که از آن به حقیقت انسانیت تعبیر مى کنیم.)
بعضى دیگر گفته اند: (مراد از مستقر همان ارحام است که نسل بعد از قرار گرفتن در آن سیر در اصلابش خاتمه پیدا مى کند، و مراد از مستودع اصلاب است که منزل عاریتى نسل است ). بعضى نیز گفته اند (مراد از مستقر، زمین و مراد از مستودع، قبر است )، و یا (مراد از مستقر رحم و مراد از مستودع زمین یا قبر است ). بعضى دیگر گفته اند: (مراد از مستقر روح و مراد از مستودع بدن است ). و جز اینها اقوال دیگرى نیز هست که فایدهاى در نقل آنها نیست.
[ نظرات / امتیازها ]