(هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلوا علیهم ایاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین ):(اوست آنکه در میان مردم بی سواد، پیامبری بزرگوار از جنس ایشان برانگیخت تا بر آنان آیات وحی خدا راتلاوت کند و ایشان را از پلیدی جهل و اخلاق زشت پاک سازد و شریعت و حکمت بیاموزد و بدرستی که پیش از این در ورطه جهالت و گمراهی آشکار بودند)(امی )یعنی فرد بی سوادی که خواندن و نوشتن نمی داند، که در اینجا منظور مردم عرب هم عصر رسولخدا ص می باشند که اغلب بی سواد بودند و فقط افراد انگشت شماری در میان ایشان قادر بر خواندن و نوشتن بودند، البته بعثت رسولخدا ص در میان مردم امی منافاتی با جهانی بودن دعوت آنحضرت ندارد، چون همانطور که گفتیم دعوت پیامبر ص مرحله به مرحله بوده ، ابتدا دعوت پنهانی در میان اقوام ، سپس دعوت آشکار برای مردم جزیره العرب و در نهایت دعوت جهانی برای عموم اهل عالم .به هر جهت در مقام امتنان می فرماید: او خدائیست که در میان مردم بی سواد عرب پیامبری از جنس خودشان مبعوث کرد تا آیات کتاب خدا را بر آنان بخواند وآنها را به نحوی صالح که ملازم خیروسعادت آنهاست رشددهدتابه جای اخلاق رذیله صاحب اخلاق فاضله و اعمال صالحه شوند و به کمال و سعادت برسند و از شرک به توحید راه یابند.و نیز به ایشان الفاظ و معانی مشکل و مشتبه کتاب آسمانی را تعلیم دهد تا معارف حقیقی قرآنی را بیاموزند و همانا آنها قبل از بعثت پیامبر ص در جهل و گمراهی غوطه ور بودند، ((ان )در این عبارت مخفف (ان )است )، پس بعثت آنحضرت منت وفضلی از ناحیه خدای سبحان است ، و اینکه خداوند دراین آیه تزکیه را مقدم برتعلیم ذکر نموده به جهت آنست که در مقام تربیت ، تزکیه مقدم بر تعلیم است‌ . [ نظرات / امتیازها ]

هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍاو است که در میان درس ناخواندگان، رسولی از خودشان مبعوث کرد که آیات او را بر آنان می خوانَد و آنها را تزکیه می کند، و به ایشان کتاب و حکمت تعلیم می دهد; و همانا آنان پیش تر در ضلالتی آشکار بودند.

1 - حضرت محمد(ص)، رسول خدا و مبعوث شده از جانب او
هو الذی بعث فی الأُمّیّن رسولاً منهم
2 - مردم عصر پیامبر(ص)، بی بهره از سواد خواندن و نوشتن
هو الذی بعث فی الأُمّیّن رسولاً منهم
«اُمّی» (مفرد «اُمّیین»); یعنی، بی سواد، کسی که خواندن و نوشتن نمی داند.

3 - حضرت محمد(ص)، مردی از تبار عرب بود و همانند ایشان سواد خواندن و نوشتن نداشت.
بعث فی الأُمّیّن رسولاً منهم
4 - تجلی عزّت و حکمت خداوند در بعثت پیامبر(ص)العزیز الحکیم . هو الذی بعث فی الأُمّیّن رسولاً منهم

5 - برانگیخته شدن رسول اکرم(ص) از میان غیر اهل کتاب، برای هدایت خلق از سوی خداوند، جلوه ای از عزّت و حکمت خداوند
العزیز الحکیم . هو الذی بعث فی الأُمّیّن رسولاً منهم
کلمه «اُمّیین» در قرآن، در مقابل اهل کتاب نیز به کار رفته است. برداشت بالا بر پایه این احتمال است.

6 - تلاوت آیات الهی، تزکیه نفوس و تعلیم کتاب و حکمت، اصول و محورهای برنامه رسالت پیامبر(ص) در هدایت خلق
یتلوا علیهم ءایـته و یزکّیهم و یعلّمهم الکتـب و الحکمة

7 - خداشناسی، زمینه لازم برای تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت
یتلوا علیهم ءایـته و یزکّیهم و یعلّمهم الکتـب و الحکمة
تقدم ذکری «یتلوا علیهم آیاته» بر «یزکّیهم و یعلّمهم الکتاب و الحکمة» احتمالاً اشاره به مطلبی دارد که در این برداشت آمده است.

8 - طهارت و پاکی نفس، زمینه لازم برای فراگیری معارف و احکام دین
و یزکّیهم و یعلّمهم الکتـب و الحکمة
تقدم ذکری «یزکّیهم» بر «یعلّمهم»، می تواند اشاره به مطلب بالا داشته باشد.

9 - مردم جزیرة العرب پیش از بعثت پیامبراکرم(ص)، در گمراهی آشکاری به سر می بردند.
و إن کانوا من قبل لفی ضلـل مبین
«إن» در «و إن کانوا» مخفف از مثقله است; یعنی، «و إنّهم کانوا من قبل لفی ضلال مبین»

10 - هدف بعثت پیامبر(ص)، هدایت مردم و بیرون آوردن آنان از گمراهی ها است.
یتلوا علیهم ... و إن کانوا من قبل لفی ضلـل مبین
[ نظرات / امتیازها ]

ابن بابویه می گوید : پدر م برای ما روایت کرد: از جعفربن محمد صوفی نقل می کند: از ابو جعفر محمدبن علی الرضا علیه السلام پرسیدم: ای فرزند رسول خدا! چرا پیامبر صلی الله علیه وآله اُمّی نامیده شد؟ فرمود: مردم چه می گویند: گفتم : آنها می پندارند که پیامبر به دلیل آن که قادر به نوشتن نبود، امّی نامیده شد.
ایشان فرمود: دروغ می گویند؛ لعنت خدا بر آنها باد! چگونه چنین چیزی ممکن است در حالی که خداوند در قرآن می فرماید:" هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ" چگونه می توانست چیزی را آموزش دهد که خود آن را فرا نگرفته است؟ به خدا قسم ! رسول خدا صلی الله علیه وآله می خواند و به هفتاد دو - و یا فرمود: به هفتاد و سه - زبان می نوشت؛ ایشان به این دلیل امّی نامیده شد که از اهل مکه بود و مکه از " اُمّهات قُری" بود و این همان چیزی است که خداوند می فرماید:" لِتُنذِرَ اُمّ القُری وَ مَن حَولَها" (سوره انعام آیه 92) ( برای اینکه (مردم) اُمّ القری(= مکه) و کسانی را که پیرامون آنند هشدار دهی) [ نظرات / امتیازها ]

در این آیه به مساءله توحید و صفات خدا به مساءله بعثت پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و هدف از این رسالت بزرگ که در ارتباط با عزیز و حکیم و قدوس بودن خداوند است پرداخته چنین مى گوید: ((او کسى است که در میان درس نخوانده ها رسولى از خودشان برانگیخت تا آیاتش را بر آنها بخواند)) (هو الذى بعث فى الامیین رسولا منهم یتلوا علیهم آیاته ).
و در پرتو این تلاوت ((آنها را از هرگونه شرک و کفر و انحراف و فساد پاک و پاکیزه کند، و کتاب و حکمت بیاموزد)) (و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة ).
((هر چند پیش از آن در ضلال مبین و گمراهى آشکارى بودند)) (و ان کانوا من قبل لفى ضلال مبین ).
جالب اینکه بعثت پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) را با آن ویژگیهائى که جز از طریق اعجاز نمى توان تفسیر کرد نشانه عظمت خدا و دلیل بر وجود او گرفته ، مى گوید: خداوند همان کسى است که چنین پیامبرى را مبعوث کرد، و چنین شاهکارى را در آفرینش به وجود آورد!
((امیین )) جمع ((امى )) به معنى درس نخوانده است (منسوب به ((ام )) (مادر) یعنى مکتبى جز مکتب دامان مادرش را ندیده است ) و بعضى آن را به معنى ((اهل مکه )) دانسته اند، زیرا مکه را ((ام القرى )) (مادر آبادیها) مى نامیدند ولى این احتمال بعید به نظر مى رسد، چرا که نه پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) تنها مبعوث به اهل مکه بود، و نه سوره جمعه در مکه نازل شده است .
بعضى از مفسران نیز آن را به معنى ((امت عرب )) در مقابل یهود و دیگران تفسیر کرده اند، و آیه 75 سوره ((آل عمران )) را شاهد بر این معنى مى دانند که مى گوید: قالوا لیس علینا فى الامیین سبیل : ((یهود گفتند ما در برابر امیین (غیر یهود) مسؤ ل نیستیم )).
اگر این تفسیر را هم بپذیریم به خاطر آن است که یهود خود را اهل کتاب و با سواد مى دانستند و امت عرب را بیسواد و درس نخوانده .
بنابراین تفسیر اول از همه مناسبتر است .
قابل توجه اینکه مى گوید: پیامبر اسلام از میان همین گروه و همین قشر درس نخوانده برخاسته تا عظمت رسالت او را روشن سازد، و دلیلى باشد بر حقانیت او، چرا که کتابى مثل قرآن با این محتواى عمیق و عظیم ، و فرهنگى چون فرهنگ اسلام ، محال است زائیده فکر بشر باشد آن هم بشرى که نه خود درس خوانده ، و نه در محیط علم و دانش ‍ پرورش یافته است ، این نورى است که از ظلمت برخاسته ، و باغ سرسبزى است که از دل کویر سر برآورده ، و این خود معجزه اى است آشکار و سندى است روشن بر حقانیت او. در آیه فوق هدف این بعثت را در سه امر خلاصه کرده که یکى جنبه مقدماتى دارد و آن تلاوت آیات الهى است ، و دو قسمت دیگر یعنى ((تهذیب و تزکیه نفوس )) و ((تعلیم کتاب و حکمت )) دو هدف بزرگ نهائى را تشکیل مى دهد.
آرى پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است که انسانها را هم در زمینه علم و دانش ، و هم اخلاق و عمل ، پرورش دهد، تا به وسیله این دو بال بر اوج آسمان سعادت پرواز کنند، و مسیر الى الله را پیش گیرند، و به مقام قرب او نائل شوند.
این نکته نیز شایان توجه است که در بعضى از آیات قرآن ((تزکیه )) مقدم بر ((تعلیم )) و در بعضى ((تعلیم )) مقدم بر ((تزکیه )) شمرده شده ، یعنى از چهار مورد در سه مورد تربیت بر تعلیم مقدم است ، و در یک مورد تعلیم بر تربیت مقدم .
این تعبیر ضمن اینکه نشان مى دهد این دو امر در یکدیگر تاثیر متقابل دارند (اخلاق زائیده علم است همانگونه که علم زائیده اخلاق است ) اصالت تربیت را مشخص مى سازد، البته منظور علوم حقیقى است نه اصطلاحى در لباس علم .
فرق میان ((کتاب )) و ((حکمت )) ممکن است این باشد که اول اشاره به قرآن و دومى به سخنان پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و تعلیمات اوست که ((سنت )) نام دارد.
و نیز ممکن است ((کتاب )) اشاره به اصل دستورات اسلام باشد، و ((حکمت )) اشاره به فلسفه و اسرار آن .
این نکته نیز قابل توجه است که ((حکمت )) در اصل به معنى منع کردن به قصد اصلاح است ، و لجام مرکب را از این جهت ((حکمت )) گویند که او را منع و مهار کرده ، و در مسیر صحیح قرار مى دهد، بنابراین مفهوم آن دلائل عقلى است ، و از اینجا روشن مى شود که ذکر کتاب و حکمت پشت سر یکدیگر مى تواند اشاره به دو سرچشمه بزرگ شناخت یعنى ((وحى )) و ((عقل )) بوده باشد، یا به تعبیر دیگر احکام آسمانى و تعلیمات اسلام در عین اینکه از وحى الهى سرچشمه مى گیرد با ترازوى عقل قابل سنجش و درک مى باشد (منظور کلیات احکام است ).
و اما ((ضلال مبین )) (گمراهى آشکار) که در ذیل آیه به عنوان سابقه قوم عرب بیان شده ، اشاره سربسته و پرمعنائى است به عصر جاهلیت که گمراهى بر سراسر جامعه آنها حکمفرما بود، چه گمراهى از این بدتر و آشکارتر که : بتهائى را که از سنگ و چوب با دست خود مى تراشیدند پرستش مى کردند و در مشکلات خود به این موجودات بى شعور پناه مى بردند.
دختران خود را با دست خویش زنده به گور مى کردند، سهل است به این عمل فخر و مباهات نیز مى کردند که نگذاردیم ناموسمان دست بیگانگان بیفتد!.
مراسم نماز و نیایش آنها کف زدن و سوت کشیدن در کنار خانه کعبه بود، و حتى زنان بصورت برهنه مادرزاد بر گرد خانه خدا طواف مى کردند و آنرا عبادت مى شمردند!
انواع خرافات و موهومات بر افکار آنها حاکم بود، و جنگ و خونریزى و غارتگرى مایه مباهاتشان زن در میان آنها متاع بى ارزشى بود که حتى روى آن قمار مى زدند! و از ساده ترین حقوق انسانى محروم بود، کینه ها و عداوتها را پدران به ارث به فرزندانشان منتقل مى کردند، و به همین دلیل خونریزى و کشت و کشتار یک امر عادى محسوب مى شد.
آرى پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آمد و آنها را از این ضلال مبین به برکت کتاب و حکمت نجات داد، و تعلیم و تربیت نمود، و به راستى نفوذ در چنین جامعه گمراهى خود یکى از دلائل عظمت اسلام و معجزه آشکار پیامبر بزرگ ما است . [ نظرات / امتیازها ]

{هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی‏ ضَلالٍ مُبینٍ}
او آن خـــدائی است که میان اهل مکه پیغمبری فرستاد تا بر آنها آیات وحی خـــداوند را تلاوت کند و آنان را از نادانی و اخلاق زشت پاک سازد و ایشان را کتاب آسمانی و حکمت بیاموزد, اگر چه آنها پیش از این در ضلالت و گمراهی بودند.
ابن بایویه ذیل آیه فوق از محمد بن ابی نصر و علی بن اسباط روایت کرده گفتند حضور حضرت باقر ع و حضرت صادق ع عرض کردیم مردم میگویند پیغمبر اکرم نمیتوانست بخواند و بنویسد. حضرت فرمود: دروغ میگویند خـــداوند لعنت کند آنها را که این چنین گفته اند و حال آنکه خـــداوند میفرماید: و یعلهم الکتاب و الحکمه, عرض کردیم پس به چه سبب او را امی نامیده اند فرمودند: بجهت نسبت دادن حضرتش به مکه, چه مکه را ام القری گویند و چنانچه میفرماید لتنذر ام القری و من حولها و از این جهت آنحضرت را امی میگفتند. [ نظرات / امتیازها ]