شعیب (علیه السّلام) در آیه شریفه از ارتداد و اعراض از دین توحید اظهار کراهت نموده و با جمله «قَدِ افْتَرَیْنا عَلَى اللَّهِ کَذِباً» و سایر جملات بعدى کراهت خود را توجیه نموده، فهمانید در صورتى که او و قومش مجبور به اختیار یکى از دو شق ارتداد و یا تبعید شوند جز شق دوم را اختیار نخواهند کرد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

همانطورى که گفتیم جمله «وَ ما یَکُونُ لَنا أَنْ نَعُودَ فِیها» به منزله این است که گفته شود: «ما ابدا به کیش شما بر نمى‏گردیم» و چون این قسم حرف زدن از ادب انبیاء دور و به گفتار اشخاص جاهل به مقام پروردگار بیشتر شبیه است، لذا شعیب (علیه السّلام) اضافه کرد که «مگر خداوند متعال بخواهد که ما از راه راست منحرف شویم» آرى آدمى هر چه هم کامل باشد، باز جائز الخطا است، و ممکن است در اثر ارتکاب گناهى دچار عقوبت پروردگار گردد و سلب عنایت از او شده، و در نتیجه از دین خدا مطرود گشته، در ضلالت بیفتد. [ نظرات / امتیازها ]

پس از آنکه قوم شعیب را در صورتى که به کیش آنان بر نگردد تهدید به اخراج نمودند، و شعیب هم بطور قطع آنان را از برگشتن به کیش و ملت آنان مایوس نمود اینک به خداى خود پناه برده و براى خود و یارانش فتح و پیروزى طلب مى‏کند، و مقصودش از فتح، همانا حکم کردن بین دو فریق است، چون فتح بین دو چیز، مستلزم جدا کردن آن دو از یکدیگر است، و این کلام خود کنایه از یک نحو نفرینى است که باعث هلاکت قوم است، و اگر صریحا هلاکت آنان را از خداوند طلب نکرد، و اهل نجات و اهل هلاکت را معلوم نساخت، براى این بود که حق را به صورت انصاف بگیرد، و نیز براى این بود که با علم و اطمینانى که به عنایت پروردگارش داشته و مى‏دانست که به زودى او را یارى خواهد نمود، رسوایى و بدبختى نصیب کفار خواهد گردید، خواست تا در حرف زدن رعایت ادب را نموده، امر را به خدا واگذار نماید، هم چنان که در جمله «فَاصْبِرُوا حَتَّى یَحْکُمَ اللَّهُ بَیْنَنا وَ هُوَ خَیْرُ الْحاکِمِینَ» آن را مرعى داشت. [ نظرات / امتیازها ]

1 شعیب اشاره کرده که ما از روى هوس و تقلید به آیین بت پرستى پشت پا نزده ایم، بلکه بطلان عقیده ى بت پرستى را به روشنى دریافته و فرمان توحید را با گوش جان شنیده ایم؛ پس اگر از آیین توحید به شرک بازگردیم، آگاهانه بر خدا دروغ بسته ایم و مستحقّ مجازات او خواهیم بود

2 در این آیه به آثار منفى ارتجاع و بازگشت به عقاید خرافى شرک آمیز اشاره شده است؛ از جمله:

الف) بازگشت به شرک، نوعى دروغ پردازى و تهمت زدن بر خداست

ب) ارتجاع، نوعى قدرناشناسى نسبت به آزادى و نجات از شرک است

3 شعیب با بیان «احاطه ى علمى خدا به همه چیز»، بدین مطلب اشاره دارد که اگر انسان ها بعد از دادن دستورى آن را تغییر مى دهند، به خاطر علم محدود آنها یا اشتباهشان است، اما خدایى که به همه چیز آگاه است، اشتباه نمى کند و از دستور خود پشیمان نمى گردد و دستور بازگشت به شرک نمى دهد

4 در دعاى شعیب، بین خواسته ى او و نام هاى خدا، که آورده است، تناسب وجود دارد؛ او «گشایش و داورى» را خواست و خدا را با عنوان «بهترین داوران و گشایندگان» خواند [ نظرات / امتیازها ]