(و یذهب غیظ قلوبهم و یتوب الله علی من یشاء و الله علیم حکیم ): (وخشم دلهای مؤمنان را برداید و خدا بسوی هر کس بخواهد بازگشته و از او درمی گذرد، و خداوند دانا و فرزانه است )، در ادامه مطلب قبل می فرماید: این غلبه مسلمین بر مشرکین باعث شفای دلهای مؤمنان و زدوده شدن خشم از دلهایشان می شود و آنگاه در مقام استثناء و تخصیص می فرماید: حکم قتال با وجود مطلق بودنش بر همه جاری نمی شود، بلکه خدا توبه هرکس را بخواهد می پذیرد و ازاو در می گذرد و بسوی او باز می گردد و خداوند دانای به احوال توبه کنندگان است و در آنچه حکم رانده و عمل می کند، حکیم است و لذا عمل بیهوده از اوصادر نمی شود. [ نظرات / امتیازها ]

در پرتو پیروزى شما و شکست آنها" خشم‏ دلهاى مؤمنان را فرو مى‏نشاند". (وَ یُذْهِبْ غَیْظَ قُلُوبِهِمْ).
این جمله ممکن است تاکیدى براى جمله سابق (وَ یَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِینَ) بوده باشد و نیز ممکن است با آن متفاوت باشد و جمله گذشته اشاره به این باشد که در پرتو پیروزى اسلام دلهایى که سالها به خاطر اسلام و پیامبر ص مى‏طپید و ناراحت و بیمار بود بهبودى یافت، و جمله دوم اشاره به این است که دلهایى که به خاطر از دست دادن عزیزان و بستگان و تحمل انواع آزارها و شکنجه‏ها پر از ناراحتى بود آرامش خود را با کشته شدن دشمنان سنگدل باز مى‏یابد.
و در پایان آیه مى‏فرماید توبه هر کسى را که بخواهد ( و مصلحت بداند ) مى‏پذیرد ( و یتوب الله على من یشاء) .
و خداوند از نیات توبه کنندگان آگاه است و دستورهائى را که در باره آنها و همچنین پیمان‏شکنان داده است حکیمانه مى‏باشد ( و الله علیم حکیم) .
ضمنا جمله‏هاى اخیر اشاره به آن است که ممکن است در آینده بعضى از آنها از در توبه در آیند باید توجه داشته باشند که خدا توبه آنها را مى‏پذیرد و و شدت عمل در مقابل آنها جایز نیست و نیز بشارتى است به اینکه چنین افرادى در آینده به سوى مسلمانها خواهند آمد و توفیق الهى به خاطر آمادگى روحیشان شامل حال آنها خواهد شد .
به طور کلى بعضى از مفسران آیات اخیر را از اخبار غیبى قرآن و از نشانه‏هاى صدق دعوت پیامبر دانسته‏اند زیرا آنچه قرآن در آن بیان کرده واقع شده است .
[ نظرات / امتیازها ]

1263. When the victory comes and the wounds are healed, a great peace comes to the hearts of those who have suffered, striven, and struggled. The fighting was an abnormal necessity forced by injustice and oppression. When Allah's Law is established, the fire of indignation is quelled, and the true Peace of Islam is attained.
1264. Allah's mercy is unlimited. When evil is destroyed, many of those who were enticed by evil will come into the fold of truth and righteousness, and the cessation of war and conflict will bring peace, certainly to those who fought for the right, but also possibly to those whose eyes have been opened to the working of Allah's Law and who in healing reconciliation become members of the Brotherhood of Peace in Islam. [ نظرات / امتیازها ]

وَ یُذْهِبْ غَیْظَ قُلُوبِهِمْ :و تا ببرد خداى تعالى به نصرت شما بر کفار غضب و خشم قلوب آنان را که به سبب آزار کفار به هیجان آمده و به سبب ناتوانى ملول و افسرده بودند

تنبیه آیۀ شریفه از معجزات حضرت رسالت صلّى اللّه علیه و آله و سلّم باشد، زیرا اخبار به غیب و مخبر بر وفق خبر واقع شد از قتل و اسیرى و خذلان کفار

وَ یَتُوبُ اَللّٰهُ : (این اخبار است به آنکه بعضى از کفره توبه نمایند، و واقع شد) یعنى و قبول فرماید توبه را خداى تعالى و بازگردد به فضل خود از عقوبت به رحمت عَلىٰ مَنْ یَشٰاءُ :بر هرکه خواهد، مراد عکرمة بن ابى جهل و سهیل بن عمرو و امثال ایشان که بالاخره ایمان آوردند وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ :و خداى تعالى داناست به ما کان و ما سیکون حکیم است در امر نمودن شما به قتال، وقتى نقض عهد کنند قبل از توبه و رجوع، زیرا افعال سبحانى تمام صواب و حکمت است

وجه تنظیم قوله «وَ یَتُوبُ اَللّٰهُ » وجه اتصالش به ما قبل دو چیز است: یکى بشارت به اینکه در ایشان کسانى هستند که توبه نمایند از کفر به ایمان و دیگر بیان اینکه در قتال آنها اقتطاعى نیست براى احدى از ایشان از توبه [ نظرات / امتیازها ]

و از غیظ به آنها خالى مى کند یعنى پس از انتقام کشیدن از دشمن دل آنها آرام مى گردد و این خود یکى از پیشگوئیهاى قرآن است که بمؤمنین وعده داده که شما جنگ کنید مظفر و کامیاب خواهید گردید این آیه نظیر قوله تعالى است که موقع مبارزه نمودن موسى با سحره بموسى خطاب مى کند (أَلْقِ عَصٰاکَ ) عصا را بینداز و نترس تو غالبى

وَ یَتُوبُ اَللّٰهُ عَلىٰ مَنْ یَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ و خدا مى پذیرد توبه هرکس را که بخواهد،شاید مقصود آنهائى باشند که او اول یک قدرى از رفتن به جنگ تأنى و سستى نمودند و خدا دانا و درستکار است [ نظرات / امتیازها ]

وعدۀ است از خداوند به مسلمانان که در صورت جنگ نمودن ایشان با کفار معهوده در آیه سابقه عذاب کند خدا آنها را به دستهاى مسلمانان یعنى قتل و اسر و ذلّت و خفّت آنها بحق و بجا واقع شود بدست ایشان و آنها مفتضح و رسوا شوند و مسلمانان منصور و مظفر گردند به کمک غیبى و نصرت الهى و شفاء بدهد خداوند سینه هاى گروهى از اهل ایمان حقیقى را که مجروح شده بود از آزار و اذیت آنها نسبت به خودشان و پیغمبر اکرم نه اهل ایمان ظاهرى که باطنا با آنها هم عقیده بودند و ظاهرا ادّعاء اسلام مى نمودند و نیز پاک کند دلهاى ایشان را که پر شده بود از خشم و غضب بر کفار براى آن آزارهاى سابقه و موفق به توبه و قبول اسلام فرماید از آنها کسیرا که اراده فرموده است خدا اسلام و قبول توبه او را مانند عکرمة بن ابى جهل و سهیل بن عمرو و امثال ایشان که قبول اسلام نمودند و تمام این مواعید الهیه بعد از جنگ انجاز شد و انجام یافت و این یکى از معجزات قرآن است و خداوند عالم بما کان و ما یکون است امر بجهاد نمى فرماید مگر برطبق حکمت [ نظرات / امتیازها ]

وَ یُذْهِبْ غَیْظَ قُلُوبِهِمْ ؛و ببرد خشم دلهاى ایشان،براى آن که چون ثار خود دریابند و انتقال خود بکشند از دشمنان خود و تشفّى حاصل کنند دلشان خوش گردد، وَ یَتُوبُ اَللّٰهُ ،به رفع«با»بر استیناف باشد براى آن که جواب قٰاتِلُوهُمْ را نشاید؛چه، صورت ندارد که گویند:پذیرفتن خداى توبۀ ایشان را موقوف بود بر قتال کافران لا سیّما،و قوله: مَنْ یَشٰاءُ ،مراد آن کافران اند که ایمان آوردند از آنان که در آیت اوّل ذکرشان برفت که کافر بودند،چون عکرمة بن ابى جهل و سهیل بن عمرو و در شاذّ اعرج و عیسى و ابن ابى اسحاق خواندند:و یتوب اللّه،به نصب«با»على الصّرف على تقدیر:مع ان یتوب اللّه «واو»جمع را باشد،مثالش:إیت زیدا یأتک و یکرمک،اى مع ان یکرمک،و خداى تعالى توبۀ آن کس که خواهد از ایشان بپذیرد چون توبه کنند به شرایطش و در خبر،بشارت است به آن که بعضى از ایشان ایمان خواهند آوردن،و نیز:معجزى باشد رسول را علیه السّلام که خبر دهد از غیب و مخبر بر وفق خبر باشد،دگر آن که،تا بدانند که قتال با ایشان مانع نخواهد بودن ایشان را از ایمان وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ ؛و خداى داناست به توبۀ ایشان چون توبه کنند،و حکیم است در امر کردن به قتال ایشان پیش از توبه [ نظرات / امتیازها ]