«فَلَوْ أَنَّ الْباطِلَ خَلَصَ مِنْ مِزاجِ الْحَقِّ لَمْ یَخْفَ عَلَی الْمُرْتادینَ وَ لَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ مِنْ لَبْسِ الْباطِلِ انْقَطَعَتْ عَنْهُ أَلْسُنُ الْمُعانِدینَ وَلکِنْ یُؤْخَذُ مِنْ هذا ضِغْثٌ وَ مِنْ هذا ضِغْثٌ فَیُمْزَجانِ فَهُنالِکَ یَسْتَوْلِی الشَّیطانُ عَلی أَوْلِیائِهِ وَ یَنْجُو الَّذینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللهَ الْحُسْنی؛ (خطبة 50) اگر باطل از آمیزش با حقّ خالص می‌شد، بر جویندگان مخفی نمی‌گشت و اگر حق از آمیزش با باطل خالص می‌شد، زبان ستیزه کنندگان از آن بریده می‌گشت؛ لیکن دسته‌یی از حق گرفته می‌شود و دسته‌یی از باطل، آنگاه شیطان بر دوستان خود تسلّط پیدا می‌کند، و کسانی که لطف خدا شامل حالشان است، نجات می‌یابند.»

در آیات قرآن در مواردی به مسأله پیمان خداوند با یهود و وعده سرزمین مقدس به بنی اسرائیل اشاره شده است.
در قرآن کریم اصل برگزیدگی بنی اسرائیل به روشنی بیان شده است.
خدا در سوره بقره، آیه 47 نیز می فرماید:
یا بنی اسرائیل اذکروا نعمتی التی انعمت علیکم و انی فضلتکم علی العالمین؛ ای فرزندان اسرائیل از نعمت هایم که بر شما ارزانی داشتم و از این که من شما را بر جهانیان برتری دادم، یاد کنید.
چنین به نظر می آید که پیمان خدا با این قوم و برگزیده شدن آنان، با آیه های قرآن سازگار است، چرا که در آیه های بسیاری، قرآن به پیمان خدا با این قوم اشاره کرده است.
یکی دیگر از این آیه های که آشکارا به مسئله زمین موعود اشاره دارد، آیه 21 از سوره مائده است:
یا قوم ادخلوا الارض المقدسه التی کتب
” تعهد خدا در قبال قوم بنى اسرائیل مطلق و بدون شرط نیست، بلکه خدا در صورتى به پیمان خود وفا مى کند که آنان نیز به تعهدات خود عمل کنند و چون آنان پیمان شکنى کردند، عهد و پیمان خدا نیز خود به خود شکسته خواهد شد. “
می‌بینیم که اصل برگزیدگی و وعده دادن سرزمین به بنی اسرائیل در قرآن هم آمده است، ولی پرسش این است که آیا این برتری و وعده از دیدگاه قرآن با اعتقاد یهودیان درباره برگزیدگی مطلق این قوم بر دیگر اقوام یکی است؟
با اندک تأملی در آیه های قرآن در می‌یابیم که پاسخ منفی است. اگر معنای این آیه ها را همان برتری و وعده دادن و مقرر کردن سرزمین برای بنی‌اسرائیل بدانیم، هرگز این برتری، مطلق و این عهد، یک طرفه نبوده است.
آیه 40، از سوره بقره، مشروط بودن پیمان خدا با بنی اسرائیل را به روشنی بیان می کند:
بنی اسرائیل اذکروا نعمتی التی انعمت علیکم و اوفوا بعهدی اوف بعهدکم و ایای فارهبون؛ فرزندان اسرائیل نعمت هایم را که بر شما ارزانی داشته ام، به یاد آرید و به پیمانم وفا کنید تا به پیمان تان وفا کنم و تنها از من بترسید.
پس این اراده الهی مطلق نبوده و مشروط بر بندگی بنی‌اسرائیل بوده است و چنین نبوده که این قوم همواره برگزیده باشند و این سرزمین تا ابد ملک مطلق یهودیان باشد.

خداوند با توجه به آیه زیر، ملاک خلافت انسان را علم به اسماء می‌داند: «وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلاَئِکَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِی بِأَسْمَاء هَـؤُلاء إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ؛و [خدا] همه نامها را به آدم آموخت، سپس آنها را بر فرشتگان عرضه نمود و فرمود: اگر راست مى گویید از اسامى اینها به من خبر دهید.»

منظور از «اسماء»، حقایق غیبی عالم است که به لحاظ سِمه و نشانة خدا بودن، به اسم مرسوم شده است؛ حقایقی که با شعور و عقل بوده و حضرت آدم (ع) با تعلیم الهی و با علم حضوری آنها را درک کرده است. خداوند برای اینکه ناتوانی فرشتگان در مسأله خلافت را به آنان نشان دهد، همان حقایق را بر فرشتگان عرضه کرد و به آنان فرمود: مرا از اسمای آن حقایق آگاه سازید، اگر در ادعای شایستگی برای خلافت راست می‌گویید

«فَلَوْ أَنَّ الْباطِلَ خَلَصَ مِنْ مِزاجِ الْحَقِّ لَمْ یَخْفَ عَلَی الْمُرْتادینَ وَ لَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ مِنْ لَبْسِ الْباطِلِ انْقَطَعَتْ عَنْهُ أَلْسُنُ الْمُعانِدینَ وَلکِنْ یُؤْخَذُ مِنْ هذا ضِغْثٌ وَ مِنْ هذا ضِغْثٌ فَیُمْزَجانِ فَهُنالِکَ یَسْتَوْلِی الشَّیطانُ عَلی أَوْلِیائِهِ وَ یَنْجُو الَّذینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللهَ الْحُسْنی؛ (خطبة 50) اگر باطل از آمیزش با حقّ خالص می‌شد، بر جویندگان مخفی نمی‌گشت و اگر حق از آمیزش با باطل خالص می‌شد، زبان ستیزه کنندگان از آن بریده می‌گشت؛ لیکن دسته‌یی از حق گرفته می‌شود و دسته‌یی از باطل، آنگاه شیطان بر دوستان خود تسلّط پیدا می‌کند، و کسانی که لطف خدا شامل حالشان است، نجات می‌یابند.»

آنجه در این آیه به آن اشاره شده این است که احبار و ربانیون اهل کتاب دست به تحریف و تغییر وسیع تورات و انجیل می‌زنند، دروغ می‌گویند و سعی می‌کنند نو دینان و تازه ایمان آورندگان را منحرف کنند.چنان که دیگر نمی‌توان ردی از تورات و انجیل آمده در قرآن را که نور و هدایت خوانده شده‌اند و چون قرآن کریم نازل شده، در «عهد عتیق» و «عهد جدید» بیابیم. البته ردی از حقیقت را شاید در آن پیدا کنیم ولی به خاطر تحریفات زیاد دیگر کتاب آسمانی و الهی به شمار نمیرود و نمیشود به آن استناد کرد.

سه نکته در این آیه مشخص است:
الف: یادآورى نعمت ها ب: شکرگزارى پ: وفاى بعهد.
الف-خدامند نعمتش را به چه کسانی ارزانی داشته؟
1. انبیاء 2. صدقین 3. شهداء 4. صالحین
وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقا (نساء/69)
و کسانى که از خدا و پیامبر اطاعت کنند، در زمره کسانى از پیامبران و صدّیقان و شهیدان و شایستگان خواهند بود که خدا به آنان نعمت [ایمان، اخلاق و عمل صالح‏] داده و اینان نیکو رفیقانى هستند.
ب- خداوند در قرآن خطاب به حضرت داوود(ع) آورده اند که تعداد اندکی شکرگزارند.
ج- وفای به عهد همان عهدهایی است که قبلا بیان شد اطاعت از خداوند و پیمان بستن در مورد نبوت و امامت

انسان از همان ابتدای خلقت خلیفه الله بوده یا قرار بوده به این مقام در دنیا برسد؟ آیا خلیفه الله اشاره به ائمه ی اطهار دارد که دارای معصومیت از همان عالم بالا بوده اند؟

فرشتگان از کجا میدانستند که انسان در زمین فساد خواهد کرد؟ آیا آینده را مانند خداوند میدانستند؟ اگر میدانستند پس چرا خداوند آنها را متوجه اشتباهشان کرد؟

زمانی که فرشتگان به خدا گفتند انسان در زمین فساد می کند خداوند به آنها فرمود من چیزی می دانم که شما نمی دانید. آن مطلب که فرشتگان نمی دانستند چیست؟

بین خداى سبحان و انسانها پیمانى است که برخى به آن وفادارند و برخى نیز آن را نقض مى کنند. مراد از عهد الهى همان دین است و خداوند چنین پیمانى را از راه عقل و وحى گرفته است و احکام عقل و وحى تشریعى ترجمان آن است.

عهد جایگاه ویژه اى دارد و وفاى به عهد از صفات خدا و سیرت صاحبان خرد معرفى شده و نقض عهد نیز موجب فسق، اضلال کیفرى و لعن خداى سبحان و مایه تفرق انسانهاست.

نقض عهد مصادیق گوناگونى دارد و از مصادیق مذموم آن، بریدن پیوند با اعضاى خانواده، ارحام، برادران دینى، همسایگان، امت اسلامى و امام مسلمین است .

صفت دیگر فاسقان افساد در زمین است که خود مصادیقى دارد و ترویج کفر و سایر انحرافهاى عقیدتى از بدترین مصادیق آن است.

در پایان آیه، فاسقان انسانهاى سرمایه باخته معرفى شده اند؛ انسانى که سرمایه هدایت فطرى را از دست بدهد از هدایت محروم به ضلالت کیفرى الهى مبتلا مى شود.

((او کصیب من السماء فیه ظلمات و رعد و برق )): ((مانند باران پرپشتى که از آسمان فرو مى ریزد، و در آن ، ظلمت و رعد و برق است )) اشاره به محیط وحشتزا و پرخوف و خطرى است که منافقان در آن زندگى داشتند.