(للذین احسنوا الحسنی و زیاده و لا یرهق وجوههم قترولا ذله اولئک اصحاب الجنه هم فیها خالدون ):(برای کسانی که نیکی کنند همان نیکی با زیادتی می باشد و چهره هایشان گرد فقر و ذلت نمی گیرد، آنان اهل بهشتند و در آن جاودانه خواهند بود)، (حسنی ) مؤنث (احسن ) است و مراد از آن پاداش نیکوست و منظور از (زیاده ) زیادت استحقاقی می باشد، پس کسانی که عمل نیک انجام دهند، هم در برابر عملشان پاداش معادل دریافت می کنند و هم خداوند از فضل خود پاداشی افزونتر به ایشان می دهد و از فضل خود آن جزا را ده برابر می کند،همچنانکه در جای دیگر فرمود:(من جاء بالحسنه فله عشر امثالها)(12)،و یا بگوئیم ،هم در دنیا پاداش می گیرند و هم در آ خرت آنچنان پاداشی می گیرند که در تصوربشر نمی گنجد و نیز می فرماید: هرگز گرد سیاهی ظاهری ناشی از فقر و مسکنت و نیز سیاهی باطنی ناشی از ذلت و پستی ، بر چهره آنها نمی نشیند، و آنان اهل بهشتند و در آن تا ابد ماندگار خواهند بود و در آنجا هر چه بخواهند بلکه افزونترش برایشان می باشد(لهم ما یشاؤون فیها و لدینا مزید)(13). [ نظرات / امتیازها ]

سر افرازان و سر افکندگان پس از ترسیم زیباى فناپذیرى دنیا و دعوت به سراى سلامت در دو آیه پیش، اینک در این آیه به سرنوشت سر فرازان و شایسته کرداران پرداخته و مى فرماید:

لِلَّذینَ اَحْسَنُوا الْحُسْنى وَزِیادَةٌ

کسانى که کار نیکو انجام دهند و در زندگى، آفریدگار خود را فرمان برند، پاداش نیکو و جایگاه خوش و پر شکوهى خواهند داشت؛ و این کامل ترین و جامع ترین لذّتها و نعمت ها و پاداشهایى است که ممکن است براى یک نفر در نظر گرفت.

در مورد مفهوم واژه «زیادة» دیدگاه ها متفاوت است:

1 - به باور گروهى از جمله «ابن عباس»، «مجاهد»، «حسن» و «قتاده»، منظور از واژه «حسنى» در آغاز آیه شریفه، پاداش مشخّص و معلومى است که انسان در برابر انجام کارهاى شایسته در خور آن مى گردد و منظور از واژه «زیادة»، آن پاداشى است که از روى فزون بخشى و فراتر از استحقاق به انسانها ارزانى مى گردد.

2 - امّا از حضرت باقر علیه السلام آورده اند که فرمود: منظور از «زیادة» آن نعمت هایى است که خدا در دنیا به نیکوکاران داده و در روز رستاخیز در مورد آنها از آنان حساب نمى کشد.

3 - از امیرمؤمنان آورده اند که فرمود: منظور از واژه «زیادة»، غرفه اى است بزرگ و پر شکوه از مروارید که چهار در دارد.

4 - و از دیدگاه پاره اى منظور نعمت هاى گوناگونى است که هماره از فضل خدا بر انسان هاى شایسته کردار ارزانى مى گردد.

5 - و پاره اى نیز بر آنند که منظور، توجّه به جلوه ذات پاک پروردگار و بهره ورى ازاین موهبت معنوى است.

در آیات دیگر قرآن نیز از این فزونى پاداش سخن رفته است که براى نمونه مى فرماید: «لِیُوفینّهم أُجورهم و یزیدهم من فضله»(49) تا پاداش آنان را به طور کامل به آنان ارزانى داشته و از فزون بخشىِ خود بر آنان بیفزاید.

وَلایَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَلا ذِلَّةٌ

به باور «ابن عباس» و «قتاده» منظور این است که: و سیاهى و ذلّت چهره آنان را نمى گیرد. امّا به باور برخى دیگر گرد و غبار و ذلّت چهره آنان را فرو نمى پوشاند. و پاره اى نیز به اندوه و گرفتگى معنا کرده اند.

از حضرت باقر آورده اند که فرمود: «ما من عین ترقرقت بمائها إِلاّ حرم الله ذلک الجسد على النّار، فان فاضت من خشیة الله لم یرهق ذلک الوجه قتر و لا ذِلّة.»(50)

هیچ چشمى از خوف خدا اشک آلود نمى گردد جز اینکه خدا آن چشم و صاحب آن را بر آتش دوزخ حرام مى گرداند، و اگر اشک آن جریان یابد آن چشم و چهره صاحب آن را غبار و ذلّت نمى گیرد.

اُولئِکَ اَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فیها خالِدُونَ.

اینان بهشتیان نیک بخت و رستگار هستند و در آن سراى خوش و پرنعمت و وصف ناپذیر جاودانه خواهند بود. [ نظرات / امتیازها ]

الحسنی ) المثوبة الحسنی (وزیادة) وما یزید علی المثوبة وهی التفضل . ویدل علیه قوله تعالی (ویزیدهم من فضله ) وعن علی رضی الله عنه : الزیادة : غرفة من لؤلؤة واحدة . وعن ابن عباس رضی الله عنه : الحسنی : الحسنة ، والزیادة : عشر أمثالها . وعن الحسن رضی الله عنه : عشر أمثالها إلی سبعمائة ضعفه ، وعن مجاهد رضی الله عنه : الزیادة مغفرة من الله ورضوان . وعن یزید بن شجرة : الزیادة أن تمر السحابة بأهل الجنة فتقول : ماتریدون أن أمطرکم ؟ فلا یریدون شیئا إلا أمطرتهم . وزعمت المشبهة والمجبرة أن الزیادة النظر إلی وجه الله تعالی وجاءت بحدیث مرقوع "إذا دخل أهل الجنة الجنة نودوا أن یاأهل الجنة فیکشف الحجاب فینظرون إلیه ، فوالله ما أعطاهم الله شیئا هو أحب إلیهم منه " (ولا یرهق وجوههم ) لایغشاها (قتر) غبرة فیها سواد (ولاذلة) ولا أثر هوان وکسوف بال . والمعنی لایرهقهم ما یرهق أهل النار إذکارا بما ینقذهم منه برحمته . ألا تری إلی قوله تعالی ، (ترهقها قترة )(وترهقهم ذلة) . [ نظرات / امتیازها ]

1414. The reward of the righteous will be far more than in proportion to their merits. For they will have the supreme bliss of being near to Allah, and "seeing His face". (R).
1415. The face is the symbol of the Personality, the inner and real Self, which is the antithesis of the outer and ephemeral Self. It will be illuminated with Allah's Light, behind which is no shadow or darkness. All its old shortcomings will be blotted out, with their sense of shame, for there will be Perfection, as in Allah's sight. [ نظرات / امتیازها ]

رو سفیدان و رو سیاهان! در آیات گذشته اشاره به سراى آخرت و روز رستاخیز شده بود، به همین مناسبت، این آیه و آیه بعد سرنوشت نیکوکاران و آلودگان به گناه را در آنجا تشریح مى‏کند.
نخست مى‏گوید: «کسانى که کار نیک انجام دهند پاداش نیک و زیاده بر آن دارند» (لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا الْحُسْنى‏ وَ زِیادَةٌ).
منظور از «زِیادَةٌ» در این جمله ممکن است پاداشهاى مضاعف و فراوانى باشد که گاهى ده برابر و گاهى هزاران برابر بر آن افزوده مى‏شود.
سپس اضافه مى‏کند: نیکوکاران در آن روز چهره‏هاى درخشانى دارند «و تاریکى و ذلت، صورت آنها را نمى‏پوشاند» (وَ لا یَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لا ذِلَّةٌ).
و در پایان آیه مى‏فرماید: «این گروه یاران بهشتند و جاودانه در آن خواهند. [ نظرات / امتیازها ]

بعد از آن بیان اهل دارالسلام را فرماید که این بهشت عمومى نیست، بلکه خصوصى است: لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا اَلْحُسْنىٰ :براى کسانى که کارهاى نیکو کنند از ایمان و طاعت، ایشان را ثواب و جزاء آن نیکوتر باشد، یعنى کسانى که اعمال حسنه و اطاعت الهى نمودند در دنیا، جزاى ایشان است بر آنها در آخرت حالت حسنى و منزلت حسنى، و آن حالت جامعه لذات و نعیم است در نهایت درجۀ اکملیت و افضلیت که ممکن باشد

وَ زِیٰادَةٌ :مفسرین را در این زیاده وجوهى است: 1 مراد زیاده آن است که آنچه خداى تعالى در دنیا به ایشان عطا فرموده، در آخرت محاسبۀ آن را ننماید، و مؤید این است روایت على بن ابراهیم از حضرت باقر علیه السّلام که فرمود: فامّا الحسنى فهى الجنّة و امّا الزّیادة فالدّنیا ما اعطاهم اللّه فیها لم یحاسبهم اللّه به فى الآخرة و یجمع اللّه لهم ثواب اعمالهم فى الدّنیا و الآخرة و یقول اللّه «وَ لاٰ یَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لاٰ ذِلَّةٌ أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ » اما حسنى بهشت، و اما زیاده در دنیا، آنچه خداى تعالى به ایشان عطا فرموده محاسبۀ آن را نفرماید، و ثواب دنیا و آخرت براى ایشان جمع فرماید

دوم طبرسى (رحمه الله) در مجمع از حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام: مراد زیاده، در آیۀ شریفه غرفه اى است از یک قطعه لؤلؤ، براى آن چهار در باشد

سوم قول ابن عباس و حسن و قتاده و مجاهد که حسنى ثواب مستحق و زیاده تفضل است بر قدر استحقاق ثواب طاعت و مضاعفى باشد که فرموده «فَلَهُ عَشْرُ أَمْثٰالِهٰا »

چهارم مراد زیادتى فضل الهى است که در هرآنى متجدد شود، چنانچه فرموده «فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَ یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ »

وَ لاٰ یَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ :و فرانگیرد و ملحق نشود صورتهاى ایشان را قَتَرٌ وَ لاٰ ذِلَّةٌ :غبار و ذلتى یا سیاهى و خوارى

در نهج البیان از على بن ابراهیم نقل نموده که مراد «قتر» گرسنگى و فقر و مراد به «ذلت»، ترس است

عیاشى :از فضیل بن یسار که شنیدم حضرت باقر علیه السلام مى فرمود: قال رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله: ما من عبد اغرورقت عیناه بمائها الّا حرّم اللّه ذلک الجسد على النّار و ما فاضت عین من خشیة اللّه الّا لم یرهق ذلک الوجه قتر و لا ذلّة فرمود رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله: نیست هیچ بندۀ مؤمنى که پر شود چشمهاى او به آب دیده اش مگر آنکه حرام فرماید خدا آن جسد را بر آتش، و جارى نشود چشمى از ترس خدا مگر آنکه فرانگیرد آن صورت را غبار و ذلتى روز قیامت

نیز در کافى شریف از حضرت صادق علیه السّلام فرمود: نیست هیچ چشمى مگر آنکه گریان است روز قیامت، الّا چشمى که بگرید از خوف خداى تعالى، و پر نشود چشمى به اشک آن مگر آنکه حق تعالى حرام فرماید سایر جسدش را بر آتش، و جارى نشود بر خدى پس فراگیرد آن صورت را غبار و ذلتى، نیست هیچ شىء مگر براى آن وزن یا کیلى است در ثواب مگر اشک چشم، پس به درستى که خداوند عز و جل خاموش فرماید به کم از آن، دریائى از آتش را و اگر بنده اى در امتى گریان باشد از ترس خدا، حق تعالى به آن امت ترحم فرماید به سبب گریۀ آن بنده

أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ :آن جماعت به جاى آورندۀ کارهاى نیک اصحاب بهشت باشند هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ :ایشان در آن بهشت دائم و ثابت و جاوید خواهند بود، متنعّم به انواع نعم غیر متناهیه و الطاف شایان سبحانیه [ نظرات / امتیازها ]

26 لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا اَلْحُسْنىٰ وَ زِیٰادَةٌ وَ لاٰ یَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لاٰ ذِلَّةٌ أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ

از این آیه بررسى مآل کار خوبان و بدان شروع مى شود یعنى نیکوکاران را پاداش بهتر است زیرا عمل دنیا وقت کمى مى گیرد ولى اجرش همیشگى است منظور از «زیادة» اضافه ایست که خدا خواهد داد لَهُمْ مٰا یَشٰاؤُنَ فِیهٰا وَ لَدَیْنٰا مَزِیدٌ ق 35 فَأَمَّا اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَ یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ نساء 173 ظهور آیات در آنست که بالاتر از استحقاق نیز دریافت خواهند داشت و شاید منظور مَنْ جٰاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثٰالِهٰا انعام 16 باشد

چنین کسانى در آخرت نه ذلیل خواهند بود و نه غبار و سیاهى عذاب چهرۀ آنها را خواهد گرفت بلکه قلبشان شاد و چهرۀ شان با طراوت است در مجمع البیان از امام باقر از رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله نقل شده: هر چشمى که از خوف خدا نمناک شود خدا آن بدن را بر آتش حرام مى کند و اگر از ترس خدا اشکش روان شود آن چهره را ذلت و تاریکى فرانگیرد [ نظرات / امتیازها ]

کسانى را که احسان کنند و خیرات و طاعات بجاى آرند ایشان را ثواب و جزائى باشد از آن نیکوتر و زیادت،[حسنى]که در برابر احسانست باستحقاق باشد و[زیاده] بتفضّل یکى را بده و یکى را به هفتصد و از ابن عباس روایتست که مراد به«احسان»گفتار لااله الااللّه است و[حسنى]بهشت است و[زیاده]غرفه ایست از یک دانه مروارید که آن را چهار در است مجاهد گفت[حسنى]آن است که حسنتى به حسنتى و[زیادت] مغفرت و رضوانست،و آنان که گفتند که:مراد به«زیارة»دیدار خداست،نیکو نیست،از آنکه ادلّه برخاسته است عقلى و سمعى که این معنى بر خدا روا نیست،و نیز آنان که این مى گویند به نزدیک ایشان جزا بر عمل نیست و خداى تعالى حسنى و زیادت به جزاى عمل کرده است و تفسیر آیت بر وجهى که نقض اصلى از اصول مذهب ایشان بود ایشان را روا نبود دیگر آنکه زیادت بر چیزى باید که هم از آن جنس بود چنانکه اگر یکى چیزى خرد و زیادت خواهد هم از آن چیز خواهد و نیز زیادت بر چیزى کمتر از آن چیز بود که اصل بود چنانکه یکى پارۀ گل خرد نیکو نباشد زیادت برین نافۀ مشک طلبد پس معلوم شد که[حسنى]باستحقاق باشد و[زیادت]بتفضّل آنگه گفت: [وَ لاٰ یَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لاٰ ذِلَّةٌ ] و نرسد به روى ایشان غبارى و گردى و سیاهیى و رنجى و سختیى و مذلّتى چنانکه به روى کافران و اهل دوزخ رسد و ایشان اهل بهشت باشند و در بهشت خالد و جاوید باشند [ نظرات / امتیازها ]

لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا اَلْحُسْنىٰ وَ زِیٰادَةٌ وَ لاٰ یَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لاٰ ذِلَّةٌ أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ (الحسنى)مؤنث احسن است و ظاهرا مقصود ثواب بهتر است و شاید مقصود از زیاده زیادترى از استحقاق است یعنى کسانى که عمل نیک کردند بر اجر آنها تفضلا مى افزائیم چنانچه در سوره انعام آیه 160 فرموده (مَنْ جٰاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثٰالِهٰا) کسى که عمل نیکى نموده ده برابر به او اجر مى دهیم و گویا آن زیادتى را حق براى عامل بشمار آورده در قوله تعالى (فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ )

(رهق)بفتحتین بمعنى فرورفتن بقهر و غلبه است و(قتر)بمعنى گرد و غبار یا چیزى است شبیه دود که صورت انسان را فرو مى گیرد رویش سیاه مى شود یعنى در قیامت پاداش نیکوکاران را زیادتر عملشان مى دهیم و رویهاى آنها سیاه و گرفته نمى شود و آنها اهل بهشت و در بهشت جاویدانند،آیه در مقابل آیه بعد است که در وصف گنهکاران فرموده [ نظرات / امتیازها ]

لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا اَلْحُسْنىٰ وَ زِیٰادَةٌ رازى مى گوید: نظیر این آیه است، آیۀ «هَلْ جَزٰاءُ اَلْإِحْسٰانِ إِلاَّ اَلْإِحْسٰانُ ؛ آیا پاداش نیکى، جز نیکى است ؟» لکن این سخن رازى اشکال دارد؛ زیرا «احسان» به موردى اختصاص دارد که لطف و بخشش نسبت به دیگرى باشد، در حالى که «حسن» چیزى است که در فطرت دوست داشتنى است خواه بخشش باشد و خواه نباشد و حسن عقیده، حسن گفتار و کردار، نیت نیکى و حتّى احساس گناه، از مصادیق این واژه به شمار مى روند و تمامى آنها محبوب خدا و فطرت است و او در برابر این موارد پاداش نیک مى دهد در این صورت، آیۀ مزبور از قبیل این آیه است: «وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیهٰا حُسْناً؛ هرکه کار نیکى کند به نیکویى اش مى افزاییم»

مفسران دربارۀ معناى «زیادة» اختلاف کرده اند؛ زیرا اگر این افزایش از نوع حسنى (نیکى) باشد، در این صورت، افزایش نیست و اگر چیز دیگرى باشد، واژه اى است که معنایش ابهام دارد به نظر ما زیاده در اینجا؛ یعنى خداوند به نیکوکاران بیش از آنچه آنان استحقاق دارند، پاداش مى دهد خدا مى فرماید: «امّا آنان که ایمان آورده اند و کارهاى نیک کرده اند، اجرشان را به تمامى خواهد داد و از فضل خویش برآن خواهد افزود» در اینجا عطف افزایش بر دادن پاداش، دلیلى است بر اثبات نظریۀ ما

وَ لاٰ یَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لاٰ ذِلَّةٌ أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ اثر اندوه و خوش حالى، امنیت و بیمى که در قلب وجود دارد، به روشنى در چهره منعکس مى شود، لکن اثر بیم و اضطراب از دیگر احساسات، آشکارتر است به ویژه در چهره هاى جهنمیان که هرگاه به جهنم بنگرند، از ترس سیاه مى شوند، تا آنجا که

گویى این چهره ها با دود و یا غبارى سیاه پوشانده شده اند امّا بهشتیان، چهره هایى شاد و خندان دارند: «چهره هایى در آن روز درخشانند خندانند و شادمانند

و چهره هایى در آن روز غبارآلودند در سیاهى فرورفته اند»؛ یعنى غبارى سیاه آنها را پوشانده است [ نظرات / امتیازها ]