(فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله و رسوله ):(پس اگر بجا نیاوریدباید بدانید که در حقیقت اعلان جنگ با خدا و رسولش داده اید...)(فاذنوا)یعنی (فاعلموا)اعلام کنیدکه قصد جنگ با خدا و رسولش دارید،خدایی که شریعت آورده و مؤمنان را تحذیر کرده و رسولی که ابلاغ شریعت نموده و شما را انذارنموده است ، و کسی که با خدا و رسولش جنگ می نماید ،کسی است که احکام خدا و رسولش را نپذیرد اما جنگیدن خدا و رسولش با ربا خوار معنایش این است که رسول به امر خدا،ربا خوار یا هر فردی را که گردن به احکام الهی ننهدمجبور به تسلیم کند و اگر تسلیم نشد مسلمانان را بر جنگ او تحریک نماید تا اورا وادار به تسلیم در برابر احکام الهی نمایند و از طرف دیگر طریق فطرت خودآنان و فطرت دیگران است که علیه عمل زشت آنها شورش می کنند و خواب راحت را از آنان سلب می نماید و دودمانشان را ویران می کند،(واذا اردنا ان تهلک قریه امرنا مترفیها ففسقوا فیها فحق علیها القول فدمرناها تدمیرا)(79)،(وچون بخواهیم اهل قریه ای را هلاک کنیم ،یاغیان شهوت پرست را وامی داریم تا درآن قریه به فسق و فجوربپردازند ودرنتیجه عذابشان قطعی گرددوآن وقت آنجارازیرورومی کنیم )،(وان تبتم فلکم رؤس اموالکم لا تظلمون ولا تظلمون ):(واگر توبه کنید ،اصل سرمایه تان برای شما حلال است ،نه ظلم کرده اید و نه به شماظلمی شده است ) این جمله تأیید سخنی است که قبلا گفتیم که بعضی از مؤمنان بعد از آمدن حکم تحریم ربا هنوز هم دست از ربا خواری برنداشته بودند ومی فرماید:اگر توبه کردید اصل سرمایه تان را از بدهکار بگیرید و بهره را رهاکنید و نه با گرفتن ربا ظلم کنید و نه با گرفتن اصل پولتان به شما ظلم شده باشد،پس آیه دلالت می کند بر امضاء تأیید اصل مالکیت نسبت به اصل مال و ثانیا امضاو تائیدی بر همه اصناف معاملات و انواع کسب می باشد، چون به چنین مالی (رأس )یا سرمایه گفته می شود. [ نظرات / امتیازها ]

اصرار بر رباخواری به عنوان اعلان جنگ با خدا و رسول او شمرده شده که آغازگر این نبرد نیز شخص رباخوار است. البته اگر او توبه کند، مالک اصل مال خویش است، بدون سود ربوی. این آیه، مالکیت فردی را امضا می‏کند.
چون رباخواری ظلم است و از سوی دیگر رباخوار با توبه‏اش اصل مال خود را مالک است و کسی نمی‏تواند از سَرِ ستم آن را به وی نپردازد، در پایان آیه به اصل جامع طرد ظلم از ظالم و مظلوم (نفی ستمگری و ستم‏پذیری) اشاره شده است. [ نظرات / امتیازها ]

در اسلام، نه اجازه ربا وبهره‏کشى واستثمار داده شده و نه اموال مردم یک‏جانبه مصادره مى‏گردد. در بعضى نظام‏ها، مالکیّت ملغى وتمام اموال را از صاحبانشان مى‏گیرند و در برخى دیگر، استثمار و بهره‏کشى و ربا، به هر شکلى آزاد است. [ نظرات / امتیازها ]

در این آیه لحن سخن را تغییر داده و پس از اندرزهایى که در آیات پیشین گذشت با شدت با رباخواران برخورد کرده هشدار مى‏دهد که اگر به کار خود همچنان ادامه دهند و در برابر حق و عدالت تسلیم نشوند و به مکیدن خون مردم محروم مشغول باشند، پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله ناچار است با توسل به جنگ جلو آنها را بگیرد، مى‏فرماید: «اگر چنین نمى‏کنید بدانید با جنگ با خدا و رسول او رو برو خواهید بود» (فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ).
این همان جنگى است که طبق قانون فَقاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی حَتَّى تَفِی‏ءَ إِلى‏ أَمْرِ اللَّهِ «1» «با گروهى که متجاوز است پیکار کنید تا به فرمان خدا گردن نهد» انجام مى‏گیرد.
در هر حال از آیه بالا برمى‏آید که حکومت اسلامى مى‏تواند با توسل به زورجلو رباخوارى را بگیرد. سپس مى‏افزاید: اگر توبه کنید سرمایه‏هاى شما از آن شما است نه ستم مى‏کنید، و نه ستم بر شما مى‏شود» (وَ إِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُسُ أَمْوالِکُمْ لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ).
یعنى اگر توبه کنید و دستگاه رباخوارى را بر چینید حق دارید سرمایه‏هاى اصلى خود را که در دست مردم دارید (به استثناى سود) از آنها جمع آورى کنید و این قانون کاملا عادلانه است زیرا که هم از ستم کردن شما بر دیگران جلوگیرى مى‏کند و هم از ستم وارد شدن بر شما، و در این صورت نه ظالم خواهید بود و نه مظلوم.
جمله لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ در حقیقت یک شعار وسیع پرمایه اسلامى است که مى‏گوید: به همان نسبت که مسلمانان باید از ستمگرى بپرهیزند از تن دادن به ظلم و ستم نیز باید اجتناب کنند اصولا اگر ستمکش نباشد ستمگر کمتر پیدا مى‏شود!

[ نظرات / امتیازها ]

اصرار بر رباخواری به عنوان اعلان جنگ با خدا و رسول او شمرده شده که آغازگر این نبرد نیز شخص رباخوار است. البته اگر او توبه کند، مالک اصل مال خویش است، بدون سود ربوی. این آیه، مالکیت فردی را امضا می‏کند.
چون رباخواری ظلم است و از سوی دیگر رباخوار با توبه‏اش اصل مال خود را مالک است و کسی نمی‏تواند از سَرِ ستم آن را به وی نپردازد، در پایان آیه به اصل جامع طرد ظلم از ظالم و مظلوم (نفی ستمگری و ستم‏پذیری) اشاره شده است [ نظرات / امتیازها ]

فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اَللّٰهِ ؛ بدانید که رباخوارى جنگ با خداست، از «اذن بالشیء» هر گاه شخص به چیزى آگاه شود «فاذنوا» نیز قرائت شده است یعنى اعلان جنگ با خدا را به دیگران خبر دهید و به گوش آنان برسانید، از «اذن» به معنى استماع، زیرا گوش دادن یکى از راههاى تحصیل علم است و در هر صورت معناى آیه این است که: پس به نوعى اعلان جنگ کنید، و [گناه] این نوع اعلان جنگ نزد خدا و رسول بزرگ است

وَ إِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُسُ أَمْوٰالِکُمْ ؛ و اگر از رباخوارى توبه کردید، «لاٰ تَظْلِمُونَ » با گرفتن اصل مال نه به کسى ستم کرده اید، «وَ لاٰ تُظْلَمُونَ » و نه با کم شدن مال به شما ستم شده است [ نظرات / امتیازها ]

فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اَللّٰهِ وَ رَسُولِهِ اعلام جنگ از سوى خدا و پیامبر او، علیه کسى که بر خوردن ربا اصرار مى ورزد، تنها بدین جهت است که وى کافر و یا در حکم کافر است، حتّى اگر ربا را از روى بى باکى بخورد و منکر حرمت آن نباشد

لکن روایاتى که از امامان معصوم علیهم السّلام وارد شده، خورندۀ ربا را به دو نوع تقسیم کرده اند:

1 کسى که ربا مى خورد و آن را حلال مى داند این شخص بى تردید کافر مى باشد؛ زیرا ضرورت دین را انکار کرده است خدمت امام صادق علیه السّلام عرض کردند: فلانى ربا مى خورد و نامش را آغوز [نخستین شیر از گوسفند را گویند ] مى گذارد امام علیه السّلام فرمود: اگر خداوند به من امکان دهد هرآینه گردن او را مى زنم

2 از روى اهانت نسبت به حکم خدا ربا مى خورد، امّا به حرمت آن ایمان دارد به چنین شخصى بار اوّل و دوم گفته مى شود که توبه کند و اگر نپذیرفت و اصرار ورزید کشته مى شود از امام صادق علیه السّلام روایت شده است: «خورندۀ ربا، پس از اقامۀ بیّنه تأدیب مى شود و اگر بار دیگر ربا بخورد تأدیب مى شود و اگر باز هم ربا بخورد، کشته مى شود» برخى گفته اند: در مرتبۀ چهارم کشته مى شود

وَ إِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُسُ أَمْوٰالِکُمْ لاٰ تَظْلِمُونَ وَ لاٰ تُظْلَمُونَ یعنى نه شما به بدهکار ستم مى کنید، زیرا بیشتر از سرمایۀ خود نمى خواهید و نه مورد ستم قرار مى گیرید، چرا که سرمایه تان کم نمى شود [ نظرات / امتیازها ]

فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُسُ أَمْوالِکُمْ لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ (279)
ترجمه‌
پس اگر اطاعت نکردید پس دانا شوید بجنگ با خدا و پیغمبرش و اگر توبه کردید پس مر شما را است سرمایه‌هاتان ستم نمیکنید و ستم کرده نمیشوید..
تفسیر
قمى قصه مطالبه خالد را که اخیرا ذکر شد بعد از نزول آیه تحریم ربا دانسته و در شان نزول این آیه ذکر فرموده است و کلمه فأذنوا بمد الف و کسر ذال نیز قرائت شده است و در اینصورت یعنى پس اعلام دهید و این معنى آکد است و تنکیر حرب براى تعظیم است ملاحظه کنید چه قدر تاکید در این حکم شده که مطالبه مال ربا در حکم محاربه با خدا و پیغمبر (ص) قرار داده شده و معلوم است که محارب کافر و مخلد در آتش است نهایت آنکه خداوند در توبه را براى بندگان خود باز فرموده و هرگاه شخص رباخوار تائب شود با آنکه معامله ربوى باطل است و مقتضاى بطلان آنستکه آنچه از ربا گرفته پس بدهد و در اینصورت بسا میشود که سرمایه او هم از دست برود ولى در صورت توبه خداوند او را مى‌آمرزد علاوه حکم فرمود سرمایه از آن او است باید باو مسترد شود نه رباخواران ظلم کنند بربا دهندگان بمطالبه بقایاى ربا و نه ربا دهندگان ظلم نمایند برباخواران که سرمایه را هم مسترد ندارند و بخواهند بابت آنچه را که قبلا ربا داده‌اند محسوب دارند این ظاهر آیه شریفه است و در منهج فرموده حق آنستکه واجب است رد مال ربوى بمالک آن اما باعلم بتحریم براى اجماع خواه توبه کرده باشد خواه نه و اگر صاحب آن معلوم نباشد و مال ربا معلوم باشد تصدق باید داد و اگر مالک معلوم باشد و مال ربا مجهول باید مصالحه نمود با او و اگر ممزوج شده باشد بحلال و مالک و قدر آن مجهول باشد باید خمس آنرا بدهد و باقى حلال خواهد بود و اگر جاهل باشد بتحریم آن اصح رد آنست بصاحبش اگر او را بشناسد و اگر نه تصدق بدهد و نقل نموده از بعضى حلیت آنرا در صورت جهل و جمع نموده بین دو قول بحلیت آن براى کافر و حرمت آن براى مسلم خواه عالم باشد خواه جاهل‌
جلد 1 صفحه 358
و بنظر حقیر مقتضاى ظاهر آیات و اخبار حلیت آنست براى جاهل خواه کافر باشد خواه مسلم بشرط توبه ولى قدر متیقن کافر است چنانچه سابقا اشاره شد و چون حکم برخلاف قاعده است و فرض جهل بحرمت ربا با وضوح و شهرت آن براى مسلم مشکل است نمیتوان حکم بحلیت نمود ولى انصاف آنستکه اخبار عمومیت دارد بلکه مورد بعضى از آنها مسلم است و در صورت تحقق جهل اقوى حلیت و احوط اجتناب است و اللّه اعلم. [ نظرات / امتیازها ]