در این آیه، اعتصام مذکور و سفارش شده در آن آیه(«مَنْ یَعْتَصِمْ بِاللَّهِ ...»(آل عمران/101)) را، مبدل کرد به اعتصام بحبل اللَّه. در نتیجه فهماند که اعتصام به خدا و رسولى که قبلا گفتیم، اعتصام بحبل اللَّه است. یعنى آن رابط و واسطه‏اى که بین عبد و رب را به هم وصل مى‏کند، و آسمان را به زمین مرتبط مى‏سازد. چون گفتیم که اعتصام به خدا و رسول، اعتصام به کتاب خدا است که عبارت است از وحیى که از آسمان به زمین مى‏رسد. و اگر خواستى، مى‏توانى اینطور بگویى: حبل اللَّه همان قرآن و رسول خدا(ص) است. چون قبلا هم توجه فرمودى که برگشت همه اینها به یک چیز است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

قرآن کریم، هر چند که جز به حق تقوا و اسلام ثابت دعوت نمى‏کند، لیکن غرض این آیه غیر از آن غرضى است که آیه قبلى یعنى: «اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ ...(آل عمران/102)» داشت، آن آیه متعرض حکم تک تک افراد بود که مراقب باشند حق تقوا را به دست آورده، جز با اسلام نمیرند. ولى این آیه متعرض حکم جماعت مجتمع است. دلیلش این است که مى‏فرماید: «جمیعا» و نیز مى‏فرماید: «وَ لا تَفَرَّقُوا». پس این دو آیه همانطور که فرد را بر تمسک به کتاب و سنت سفارش مى‏کنند به مجتمع اسلامى نیز دستور مى‏دهند که به کتاب و سنت معتصم شوند. [ نظرات / امتیازها ]

اینکه خداى تعالى امر مى‏کند به یادآورى این نعمت، اساسش رسم و عادتى است که قرآن کریم دارد و آن این است که تعلیمات خود را با ذکر علل و اسباب بیان نموده و از این راه، خلق را به سوى خیر و هدایت دعوت مى‏کند، بدون اینکه مردم را وادار به تقلید کورکورانه بسازد...پس خداى تعالى در عین اینکه حقیقت سعادت بشر را به او تعلیم مى‏دهد، علت آن را هم بیان مى‏کند تا کورکورانه نپذیرفته باشد، بلکه بفهمد که حقایق دینى، همه به هم ارتباط دارد. و همه از ناحیه منبع توحید افاضه شده است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

خداى تعالى بندگان را امر فرموده که هیچ سخنى را نپذیرند و هیچ امرى را اطاعت نکنند، مگر بعد از آنکه وجه آن سخن و فلسفه آن اطاعت را فهمیده باشند و آن گاه از این دستور کلى، دو مورد را استثناء نموده، دستور داده که نسبت به خود او تسلیم مطلق باشند و همین دستور خود را هم توجیه مى‏فرماید به اینکه خداى تعالى تنها کسى است که مالک على الاطلاق ایشان است.
مورد دوم اینکه، به ایشان امر فرموده که آنچه را رسول او ابلاغ مى‏کند، بطور مطلق اطاعت کنند و همین دستور را نیز اینطور توجیه مى‏فرماید، که چون رسول خدا(ص) از پیش خود چیزى نمى‏گوید، و دستورى نمى‏دهد، آنچه مى‏گوید ابلاغ دستورات خداست پس در حقیقت این دو مورد هم استثنا نشده، چون خود این دو دستور و یا به عبارت دیگر آن دو اطاعت بى چون و چرا را هم توجیه کرده و برایش دلیل آورد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

کسى بگوید: اساس دین بر این است که انسان هیچ مطلب بى‏دلیلى را از احدى حتى از خدا و رسولش قبول نکند، این گفتار، سفیهانه‏ترین نظر، و بدترین گفتار است و برگشتش به این است که خداى تعالى از بندگانش خواسته باشد که بعد از آنکه داراى دلیل شدند، باز دلیل بخواهند، و در جستجوى آن باشند، چون ربوبیت و ملک خداى تعالى اصل و مهم‏ترین دلیل است، بر اینکه خلق باید تسلیم او باشند، و حکم او را در خود نافذ دارند، هم چنان که رسالت رسول دلیل قاطع است بر اینکه آنچه آن جناب مى‏گوید، از پیش خداى تعالى مى‏گوید. (دقت فرمائید) و یا برگشتش به این است که ربوبیت خداى تعالى را در آنچه بخاطر ربوبیتش تصرف مى‏کند لغو بداند. و این هم چیزى جز تناقض نیست.و حاصل کلام این است که: مسلک و مرام اسلامى و طریق نبوى جز به علم و اجتناب از تقلید دعوت نمى‏کند، و این هایى که پیروى از کتاب و سنت را تقلید دانسته، از آن انتقاد مى‏کنند، خود مقلدند، و همین گفته خود را بدون دلیل از دیگران پذیرفته‏اند. [ نظرات / امتیازها ]

شاید وجه اینکه اعتصام بحبل اللَّه و متفرق نشدن را نعمت خدا خوانده، و فرمود: «اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ» اشاره به همین معنایى باشد که ما خاطرنشان ساختیم یعنى خواسته باشد بفرماید، اگر شما را به اعتصام و عدم تفرقه مى‏خوانیم بى‏دلیل نیست. دلیل بر اینکه شما را بدان دعوت کرده‏ایم، همین است که خود به چشم خود ثمرات اتحاد و اجتماع و تلخى عداوت و حلاوت محبت و الفت و برادرى را چشیدید و در اثر تفرقه در لبه پرتگاه آتش رفتید و در اثر اتحاد و الفت از آتش نجات یافتید، و اگر ما این دلیل را به رخ شما مى‏کشیم، نه از این باب است که بر خود واجب مى‏دانیم هر چه مى‏گوئیم، دلیلش را هم ذکر بکنیم... بلکه از این باب است که بدانید این تمسک به حبل اللَّه و اتحاد شما نعمتى است از ناحیه ما و در نتیجه متوجه شوید که تمامى دستوراتى که ما به شما مى‏دهیم، همه‏اش مثل این دستور به نفع شما است و سعادت و راحت و رستگارى شما را تامین مى‏کند. [ نظرات / امتیازها ]

خداى تعالى در آیه شریفه، دو دلیل بر لزوم اعتصام به حبل اللَّه و عدم تفرقه آورده یکى در جمله «إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً ...» و دوم در جمله «وَ کُنْتُمْ عَلى‏ شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ ...»دلیل اول مبتنى است بر اصل تجربه، و اینکه خود شما در سابق با یکدیگر دشمن بودید، و تلخى‏هاى دشمنى را چشیدید، و خدا شما را از آن نجات داد، و دلیل دوم مبتنى است بر بیانى عقلى که بزودى خواهد آمد. [ نظرات / امتیازها ]

و اگر در جمله «فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً ...» دوباره کلمه «نعمت» را ذکر کرد، براى این بود که به امتنانى اشاره کرده باشد که جمله «اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ ...» بر آن دلالت داشت. [ نظرات / امتیازها ]

و مراد از «نعمت» همان الفتى است که نام برد پس مراد به اخوتى هم که این نعمت آن را محقق ساخته نیز همان تالف قلوب است. پس اخوت در اینجا حقیقتى ادعایى است نه واقعى، چون برادرى واقعى عبارت است از شرکت دو نفر یا بیشتر در پدر و مادر واحد.(و یا پدر واحد یا مادر واحد). و نیز ممکن است اشاره باشد به اخوتى که در آیه «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»(الحجرات/10) که حقیقتى است اعتبارى، زیرا در این آیه، خداى تعالى برادرى را در میان مؤمنین تشریع کرده و آثار و حقوق مهمى بر آن مترتب کرده است. [ نظرات / امتیازها ]

شفاى «حفره»، به معناى لبه آن است، البته لبه‏اى که هر کس قدم بر آن بگذارد، مشرف بر سقوط در آن شود. [ نظرات / امتیازها ]

و مراد از کلمه «من النار» یا آتش آخرت است و یا آتش جنگ. اگر منظور آتش آخرت باشد، در اینصورت منظور از شفاى حفره آن این خواهد بود که شما کافر بودید، و بین شما و افتادن در آتش دوزخ، بیش از یک قدم فاصله نبود و آن یک قدم همان مردن شما بود که از سیاهى چشم آدمى به سفیدى آن به آدمى نزدیک‏تر است و خداى تعالى شما را با ایمان آوردنتان نجات داد.
و اگر مراد از آن "آتش" جنگ باشد، منظور این خواهد بود که حال آنان را در مجتمع فاسدشان بیان نموده، بفرماید شما قبل از ایمان آوردنتان در لبه آتش جنگهایى قرار داشتید که هر لحظه ممکن بود برپا گردد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

معلوم مى‏شود قبل از نزول این آیه، طایفه‏اى از مسلمانان بعد از کفرشان ایمان آورده بودند، طایفه‏اى خاص بوده‏اند که در خطاب این آیات، از سایر طوائف نزدیکتر بوده‏اند چون در طول زندگى قبل از اسلامشان لحظه‏اى فارغ از دلواپسى نبودند، دلواپسى از جنگها و مقاتلاتى که هر آن تهدیدشان مى‏کرده. نه امنیتى داشته‏اند و نه راحتى و فراغت و اصلا به حقیقت امنیت عمومى(امنیتى که تمام جامعه و جمیع جهاتش را فرا گیرد، آبرو و مال و عرض و جان و سایر شؤون زندگى عمومى را تامین کند) پى نبرده و طعم آن را نچشیده بودند.
و بعد از آنکه دسته جمعى به حبل خدا متمسک شدند و آثار سعادت زندگى برایشان نمودار شده، چیزى از حلاوت نعمتهاى الهى را چشیدند، آن وقت فهمیدند که تذکرات الهى راست بوده، و خداى تعالى چه نعمت و چه سعادت لذیذى به ایشان ارزانى داشته است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

(در این آیه) مبناى کلام و اساس دعوت بر مشاهده و دریافت قرار گرفته، نه صرف فرض و تئورى. چون هیچوقت بیان اثر عیان و تجربه را کاربرد فرض و تئورى ندارد. و به همین جهت بود که تحذیر آینده یعنى در آیه «وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا ...»(آل عمران/105) به حال پیشینیان اشاره کرد. چون مال حال آنان را همه دیده بودند، تجربه‏اى بود براى مؤمنین. پس این مؤمنین باید از سرانجام کار آنان عبرت گیرند و راهى را که آنها رفتند نروند تا به سرنوشت آنان مبتلا نگردند. [ نظرات / امتیازها ]

1- رسول خدا(ص) در تفسیر آیه «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً» فرمود: حبل اللَّه که از آسمان به زمین کشیده شده، همان کتاب خدا است.

علامه طباطبایی: و در این معنا روایاتى دیگر از طریق شیعه و سنى وارد شده است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام باقر (ع) فرمود: حبل اللَّه که خداى تعالى مردم را امر فرموده که به آن تمسک کنند و فرموده: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا» آل محمد علیهم السلامند.

علامه طباطبایی: در این معنا نیز روایاتى دیگر هست، و در بیان قبلى ما مطالبى گذشت که معناى اینگونه احادیث را تایید مى‏کند. البته روایاتى دیگر که به زودى مى‏آید، نیز آن روایات را تایید مى‏نماید.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

رسول خدا(ص) فرمود: من پیشرو شمایم، و قبل از شما از دنیا مى‏روم و شما بعدا بر لبه حوض بر من وارد مى‏شوید. پس مراقب باشید بعد از من چگونه با ثقلین رفتار کنید. شخصى پرسید: یا رسول اللَّه ثقلین کدامند؟ فرمود: ثقل بزرگتر کتاب خداى عز و جل است که یک سرش به دست خدا و سر دیگرش به دست شما است، پس بعد از من به آن تمسک جویید که اگر تمسک کنید نه از بین مى‏روید و نه گمراه مى‏شوید و ثقل کوچکتر عترت من است. و این دو ثقل هرگز از یکدیگر جدا نمى‏شوند تا در کنار حوض بر من درآیند و من این معنا را براى آن دو از پروردگارم درخواست کرده‏ام، پس مبادا از آن دو جلو بیفتید، که اگر چنین کنید هلاک خواهید شد و مبادا به آن دو چیزى تعلیم بدهید که آن دو از شما عالم‏ترند.

علامه طباطبایی: حدیث (شریف) ثقلین از اخبار متواترى است که شیعه و سنى در نقل و روایت آن اتفاق دارند، و ما در اول سوره گفتیم که بعضى از علماى حدیث عدد راویان آن را از میان صحابه تا سى و پنج راوى- چه از مردان و چه از زنان- رسانده و جمعیت کثیرى از راویان و اهل حدیث آن را روایت کرده‏اند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1-در الدر المنثور است که رسول خدا(ص) فرمود: بنى اسرائیل هفتاد و یک گروه شدند و به زودى امت من به هفتاد و دو دسته متفرق خواهند شد که همه آنان در آتشند به جز یک فرقه اصحاب پرسیدند: آن یک فرقه کدام است؟ فرمود: جماعت است. آن گاه این آیه را تلاوت فرمود: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً ...»

علامه طباطبایی: این روایت هم از احادیث مشهور است، ولى شیعه آن را طورى دیگر روایت کرده است. هم چنان که مى‏بینیم در خصال(خصال الصدوق ص 585 ح 11)، و معانى(معانى الأخبار ص 323 ح 1)، و احتجاج(ج 1 ص 391- 92.)، و امالى و کتاب سلیم بن قیس(کتاب سلیم بن قیس ص 214) و تفسیر عیاشى(ج 1 ص 331 ط تهران) نقل شده و اینک عبارت آن به نقل خصال از نظر خوانندگان مى‏گذرد.(ادامه متن در توضیحات آمده است)

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1-رسول خدا(ص) فرمود: بر سر امت من خواهد آمد آنچه بر سر بنى اسرائیل آمد، طابق النعل بالنعل، حتى اگر در بنى اسرائیل کسى پیدا شده باشد که در انظار مردم با مادرش زنا کرده باشد در امت من نیز مثل او پیدا خواهد شد، بنى اسرائیل به هفتاد و یک ملت متفرق شدند امت من به هفتاد و سه ملت متفرق مى‏شوند. که به جز یک ملت همه در آتشند شخصى پرسید: آن یک ملت کدام است؟ فرمود: همان ملت و مذهبى که من و اصحابم امروز بر آنیم.

علامه طباطبایی: و از جامع الاصول(ج 10 ص 408 ح 7470) نوشته ابن اثیر حکایت شده که از ترمذى، از پسر عمرو بن العاص، از رسول خدا(ص) نظیر این حدیث را نقل کرده است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1-رسول خدا(ص) فرمود: به زودى مردانى از همین‏هایى که مصاحب من هستند، در کنار حوض بر من وارد مى‏شوند و همین که نزدیک مى‏شوند، از ناحیه خداى تعالى دستگیرشان نموده و به سرعت مى‏برند. من در آن حال مى‏گویم: اى پروردگار من، اینها اصحاب من هستند و بطور قطع جواب گفته مى‏شود: مگر نمى‏دانى که اینها بعد از رحلت تو چه حادثه‏ها پدید آوردند.

علامه طباطبایی: این حدیث هم از احادیث مشهور است، و هر دو فریق یعنى شیعه و سنى آن را در صحاح و جوامع خود از عده‏اى از صحابه از قبیل ابن مسعود، و انس، و سهل بن ساعد و ابى هریره و ابى سعید خدرى و عایشه وام سلمه، و اسماء دختر ابى بکر و غیر ایشان نقل کرده‏اند و شیعه هم آن را از بعضى از ائمه اهل بیت(ع) روایت کرده‏اند.
با در نظر داشتن زیادى و تفنن این روایت که مطلب را با عباراتى گوناگون اداء کرده‏اند، خود شاهد و مصدق نظریه‏اى است که ما آن را از ظاهر آیات کریمه استفاده کردیم، حوادثى هم که بعد از رحلت رسول خدا(ص) و حتى قبل از آن یکى پس از دیگرى رخ داد، و فتنه‏هایى که بپا شد، همه مصدق این روایت است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

رسول خدا(ص) فرمود: کسى که یک وجب از جماعت خارج شود، قلاده اسلام را از گردن خود باز کرده مگر آنکه دو باره به جماعت برگردد و کسى که از دنیا برود در حالى که در تحت رهبرى کسى که جامعه را رهبرى کند نباشد به مرگ جاهلیت مرده است (مرگ او مرگ جاهلیت است.)

علامه طباطبایی: این روایت هم از حیث مضمون از روایات مشهور است، شیعه و سنى هر دو طایفه از رسول خدا(ص) نقل کرده‏اند که فرمود: کسى که بمیرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

رسول خدا(ص) فرمود: پیوسته و دائم، طایفه‏اى از امت من بر حقند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

روایتی در تفسیر نورالثقلین آمده است: علىّ‏بن ابى‏طالب‏علیهما السلام حبل اللّه است. [ نظرات / امتیازها ]

حبل الله، مانند صراط الهی وجود خارجی دارد. قرآن کریم که حقیقتی خارجی است همه درجات آن، از مرحله وجود لفظی و عربی مبین تا مرحله امّ‏الکتاب، حبل الله است و اعتصام به آن در هر مرحله‏ای اثری خاص دارد. به‏بیان دیگر، در قوس نزول از ﴿اَلَستُ بِرَبِّکُم﴾ تا ﴿قالوا بَلی) 3 یعنی از ربوبیّت حقّ تا عبودیّت عبد، و نیز در قوس صعود از ﴿قالوا بَلی﴾ تا ﴿اَلَستُ بِرَبِّکُم﴾، یعنی از عبودیّت بنده تا لقای ربوبیّت حق، همه صراط الهی و حبل خداست.
تار و پود این حبل الله، آیات و روایات و احکام و حِکَم‏اند و اعتصام به آن در محدوده جان انسان است؛ نه بیرون از آن تا کسی بخواهد از دور با آن ربط یابد و بدان تمسّک جوید. انسان حُکم خدا را می‏فهمد و آن را باور، و براساس آن متخلق می‏شود و عمل می‏کند و شیطان نیز در طرف مقابل می‏کوشد که این رشته را از هم بگسلد تا قابل اعتصام نباشد، زیرا به حبل گسیخته نمی‏توان تمسّک کرد. وقتی مستمسکی نبود تا همگان به آن روی آورند، امّت اسلام گروه گروه خواهند شد و نتیجه تفرقه فتنه خواهد بود، پس مسلمان باید در درون نهاد خود حبلی پدید آورَد و بدان اعتصام جوید و از باز شدن این حبل به دست شیطان پیش‏گیری کند. وقتی اعتصام در درون است، باید حبل هم در درون باشد؛ یعنی قرآن در درون جا داشته باشد تا انسان به آن چنگ بزند؛ نظیر اینکه طی صراط مستقیم، طی صراط درون انسان است.
حضرت امیرمؤمنان(علیه‌السلام) می‏فرماید: شیطان می‏خواهد این پیوند درونی بین انسان و دین خدا گسسته شود: ... و یرید أن یحلّ دینکم عقدة عقدة .. 1. ودرنتیجه انسان از نظر اعتقادی در حدّ شک یا ایمان تقلیدی تنزّل کند. آری وقتی انسان نتواند بین موضوع و محمول قضایای اعتقادی پیوند علمی برقرار کند، شک و تردید هجوم می‏آورد و در این گیرودار اگر انسان به دستاویز مستحکم قرآن و عترت پناه نبرد به لغزش مبتلا خواهد شد، بنابراین لغزش از عدم وجود اعتصام حکایت می‏کند، زیرا معتصم اهل هدایت است: ﴿...ومَن یَعتَصِم بِاللهِ فَقَد هُدِی اِلی صِرطٍ مُستَقیم) 2 ﴿... فَمَن یَکفُر بِالطّغوتِ ویُؤمِن بِاللهِ فَقَدِ استَمسَکَ بِالعُروةِ الوُثقی لاَانفِصامَ لَها... ) 3
باید در پاسداری و بهره‏مندی از اعتصام به ثقلین که عروه‏وثقای الهی است و در حقیقت همان اعتصام به خداست، کوشا بوده و حافظ پیوندهای اعتقادی باشیم: ﴿ولاتکونوا کالَّتی نَقَضَت غَزلَها مِن‏بَعدِ قُوَّةٍ اَنکثاً... ) [ نظرات / امتیازها ]

دین تدوینی در صورتی عینی می‏شود که اعتصام جمعی آن را همراهی کند، چنان‏که خود حَبْل متین الهی وقتی از تدوین به تکوین می‏آید که پشتوانه آن اعتصام جمعی باشد. پس مرحله‏ای از آن دستاویز مُعتصِمان و مرتبه برتر آن دستاورد اعتصام جمعی و عزم ملّی است که می‏توان از آن به «عزم الامور» یاد کرد؛ یعنی از اموری است که بدون عزم ملّی و اراده جمعی حاصل نخواهد شد.
اعتصام جمعی که همان اتحاد، هماهنگی و انسجام بر محوریّت «ثقلین» است، سبب می‏شود همگان در برداشتن بار سنگین مسئولیت با نشاطی فزاینده مشارکت کنند و براساس ید الله مع الجماعة 3 با قدرتی افزون‏تر رسالت الهی خویش را به انجام برسانند.
نکته: بحثی درباره وجود جامعه به طور مستقل از وجود فرد مطرح است که آیا جامعه چنین وجودی دارد یا وجود آن اعتباری است نه حقیقی، و بحثی دیگر در این است که اجتماعی بودن بشر فطری است یا طبیعی؛ یعنی انسان ذاتاً خواهان زندگی جمعی است و آن را به عنوان کمال وجودی می‏طلبد یا نیازهای طبیعی او را وامی‏دارد تا به زندگی جمعی رضا دهد. ما چه قائل شویم که جامعه وجود مستقل دارد چه نشویم و چه بگوییم انسان اجتماعی بالفطره است یا برای رفع ضرورت، در این جهت اختلافی نیست که هر فردی دو حیثیت دارد: فردی و اجتماعی و همان‏طور که انسان براساس حیثیت فردی‏اش مکلف است، براساس حیثیت اجتماعی‏اش نیز مکلف است و فرمان ﴿واعتَصِموا بِحَبلِ اللهِ جَمیعًا ولاتَفَرَّقوا﴾ درباره حیثیت اجتماعی انسان است.
نهی از تفرّق
حبل الهی به طور شفاف معلوم شد: ﴿قَد تَبَیَّنَ الرُّشدُ مِنَ الغَی) 1 و صراط مستقیم که اعتصام به همین حبل متین الهی است، واحد است. راه‏های جانبی که از صراط مستقیم جدا و به کژراهه می‏رود مایه پراکندگی رهپویان الهی است. گاهی خداوند دستور پیمودن صراط مستقیم را همراه با نهی از پیمودن راه‏های پراکنده جانبی ذکر می‏کند؛ مانند ﴿واَنَّ هذا صِرطی مُستَقیمًا فَاتَّبِعوهُ ولاتَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُم عَن سَبیلِهِ ذلِکُم وَصّکُم بِهِ لَعَلَّکُم تَتَّقون) 2 و زمانی امر به اعتصام به حبل الهی را همراه با نهی از تفرقه یادآور می‏شود؛ مانند آیه مورد بحث، و گاهی نیز به صورت خبر، نه اِنشا، برای اهمیت مطلب و تأکید آن، ثبوت شی‏ء و نفی ضد آن را با هم ذکر می‏کند؛ مانند ﴿... قَد ضَلّوا وما کانوا مُهتَدین) 1 چون حق واحد است و جدای از آن باطل، پس اگر اعتصام به حق صورت پذیرفت حتماً یکی بوده و منسجم و متحد است: ﴿فَماذا بَعدَ الحَقِّ اِلاَّالضَّلل) 2 و نهی در ﴿لاتَفَرَّقوا﴾ درباره کیفیّت اعتصام است نه اصل آن، زیرا آیه موردبحث خطاب به مؤمنان است که به خدا اعتصام دارند. اگر یکایک مسلمانان به حبل خدا معتصم باشند امّا با هم نباشند، در کیفیت اعتصام دچار تفرقه‏اند.
نکته: نهی از تفرقه بعد از امر به اعتصامِ جمعی، از باب تعلیم لازم عقلی امر قبلی است؛ نه نهی از ضدّ امر قبلی تا دلیل باشد بر بحث اصولی دلالت امر به چیزی بر نهی شرعی از ضد آن، پس در این‏گونه از موارد دو تکلیف نیست و نمونه‏هایی از آن در بحث تفسیری ارائه شد.
[ نظرات / امتیازها ]

شان نزول آیهدر دوران جاهلیت دو قبیله بزرگ در مدینه به نام "اوس" و "خزرج" وجود داشتند که بیش از یکصد سال! جنگ و خون‏ریزى و اختلاف در میان آن دو جریان داشت، و هر چند وقت ناگهان به جان یکدیگر مى‏افتادند و خسارات جانى و مالى فراوانى به یکدیگر وارد مى‏کردند. یکى از موفقیتهاى بزرگ پیامبر (صلی الله علیه و آله) پس از هجرت به مدینه، این بود که به وسیله اسلام صلح و صفا در میان آن دو ایجاد کرد، و با اتحاد آنها، جبهه نیرومندى در مدینه به وجود آمد. اما از آنجا که ریشه‏هاى اختلاف فوق العاده زیاد و نیرومند و اتحاد تازه‏ و جوان بود، گاه بیگاه، بر اثر عواملى، اختلافات فراموش شده شعله‏ور مى‏شد، که بزودى در پرتو تعلیمات اسلام و تدبیر پیامبر (صلی الله علیه و آله) خاموش مى‏گشت. مى‏گویند: روزى دو نفر از قبیله "اوس" و" خزرج" به نام "ثعلبة بن غنم" و" اسعد بن زراره" در برابر یکدیگر قرار گرفتند، و هر کدام افتخاراتى را که بعد از اسلام نصیب قبیله او شده بود برمى‏شمرد. "ثعلبه" گفت: خزیمة بن ثابت (ذو الشهادتین) و حنظله (غسیل الملائکه) که هر کدام از افتخارات مسلمانانند، از ما هستند، و همچنین عاصم بن ثابت، و سعد بن معاذ از ما مى‏باشند. در برابر او "اسعد بن زراره" که از طایفه خزرج بود گفت: چهار نفر از قبیله ما در راه نشر و تعلیم قرآن خدمت بزرگى انجام دادند: ابى بن کعب، و معاذ بن جبل، و زید بن ثابت، و ابو زید، به علاوه "سعد بن عباده" رئیس و خطیب مردم مدینه از ما است. کم کم کار بجاى باریک کشید، و قبیله دو طرف از جریان آگاه شدند، و دست به اسلحه کرده، در برابر یکدیگر قرار گرفتند، بیم آن مى‏رفت که بار دیگر آتش جنگ بین آنها شعله‏ور گردد و زمین از خون آنها رنگین شود! خبر به پیامبر رسید، حضرت فورا به محل حادثه آمد، و با بیان و تدبیر خاص خود به آن وضع خطرناک پایان داد، و صلح و صفا را در میان آنها بر قرار نمود. این آیات در اینجا نازل گردید و به صورت یک حکم عمومى همه مسلمانان را با بیان مؤثر و مؤکدى دعوت به اتحاد نمود. [ نظرات / امتیازها ]

حضرت علىّ‏علیه السلام مى‏فرماید: قرآن، حبل اللّه است.[125] واز امام صادق‏علیه السلام نقل شده است که فرمود: «نحن حبل اللّه» ما اهل‏بیت، حبل اللّه هستیم.[126] و در روایت دیگرى آمده است: علىّ‏بن ابى‏طالب‏علیهما السلام حبل اللّه است.[127]
تألیف دلها تنها به دست خداست. «فالّفَ بینَ قلوبکم» قرآن خطاب به پیامبر مى‏فرماید: «لو اَنفقتَ ما فِى الارضِ جَمیعاً ما اَلّفتَ بینَ قلوبِهم» اگر همه‏ى سرمایه‏هاى زمین را خرج کنى نمى‏توانى بدون خواست او بین دلها ایجاد الفت نمایى.[128]

--------------------------------------------------------------------------------
125) نهج‏البلاغه، خطبه‏176.
126) تفسیر مجمع‏البیان.
127) تفسیر نورالثقلین.
128) انفال، 63.
[ نظرات / امتیازها ]

با تمام گفتگوهایى که درباره اثر اعجاز آمیز اتحاد در پیشرفت اهداف اجتماعى و سربلندى اجتماعات گفته شده است ، مى توان گفت هنوز اثر واقعى آن شناخته نشده است .
امروز سدهاى عظیمى در نقاط مختلف جهان برپا شده که مبداء تولید بزرگترین نیروهاى صنعتى است و سرزمینهاى وسیعى را زیر پوشش آبیارى و روشنائى خود قرار داده است ، اگر درست فکر کنیم مى بینیم این قدرت عظیم چیزى جز نتیجه بهم پیوستن قدرتهاى ناچیز دانه هاى باران نیست و آنگاه به اهمیت اتحاد و کوششهاى دسته جمعى انسانها واقف مى شویم .
در احادیث فراوانى که از پیامبر و پیشوایان بزرگ اسلام به ما رسیده به لزوم و اهمیت این موضوع با عبارات مختلفى اشاره شده است :
در یک مورد پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله مى فرماید: ((المؤ من للمؤ من کالبنیان یشید بعضه بعضا؛ افراد با ایمان نسبت به یکدیگر همانند اجزاى یک ساختمانند که هر جزئى از آن جزء دیگر را محکم نگاه مى دارد)).
و نیز فرمود: ((المؤ منون کالنفس الواحدة ؛ ((مؤ منان همچون یک روحند)).
و نیز مى فرماید: ((مثل المؤ منین فى توادهم و تراحمهم کمثل الجسد الواحد اذا اشتکى بعضه تداعى سائره بالسهر و الحمى ؛ مثل افراد با ایمان در دوستى و نیکى به یکدیگر همچون اعضاى یک پیکر است که چون بعضى از آن رنجور شود و به درد آید اعضاى دیگر را قرار و آرامش نخواهد بود)).

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

سلام علیکم
برخی دوستان در باب این آیه و در ذکر معنای «حبل الله» در بخش سوال چنان گفته اند که گویی حبل الله منحصر به آن چه که در دین پیامبر اسلام صلوات الله علیه آمده است می شود. در حالی که بر اساس آیات متعدد قرآنی که در سوره بقره و آل عمران و دیگر مواضع کلام قرآنی بیان شده است؛ حبل الله همان «دین اسلام» است که شامل تمامی رسالت های پیامبران از نخستین آن ها تا ختم ایشان می شود و لذا منحصر به سخنان یک پیامبر خاص نمی شود. از همین روی تمامی پیامبران الله از ابراهیم و موسی و عیسی علیه السلام گرفته تا پیامبر اسلام صلوات الله علیه همگی متذکر گفتاری بودند که مصداق «حبل الله» می باشند. [ نظرات / امتیازها ]