(هم درجات عندالله و الله بصیر بما یعملون ):(آنها دارای درجات متفاوتی در نزد خدا هستند و خدا به آنچه می کنند آگاه است )،هر کس به درجه ای که استحقاق آن را دارد می رسد و هیچ عملی از خدا مخفی نمی ماند. [ نظرات / امتیازها ]

آیه 163)- در این آیه مى‏فرماید: «هر یک از آنها (منافقان و مجاهدان) براى خود درجه و موقعیتى در پیشگاه خدا دارند» (هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ).

و در پایان آیه مى‏فرماید: «خداوند نسبت به اعمال همه آنها بیناست» (وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِما یَعْمَلُونَ).

و به خوبى مى‏داند هر کس طبق نیت و ایمان و عمل خود شایسته کدامین درجه است.
[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
در شأن نزول این آیه آمده است که وقتى رسول خدا صلى الله علیه وآله دستور حرکت به سوى اُحد را صادر کردند، منافقان به بهانه‏هاى مختلف در مدینه ماندند و گروهى از مسلمانان ضعیف الایمان نیز از آنها پیروى کرده و در جبهه حاضر نشدند. در آیه‏ى 155 خواندیم که خداوند کسانى را که از جبهه فرار کرده و پشیمان شدند مى‏بخشد، امّا این آیه مى‏فرماید: مرفّهان و منافقان بهانه‏گیر را نمى‏بخشد. در آیاتى از قرآن این تعبیر آمده است که براى مؤمنان درجاتى است: «لهم درجات عند ربّهم» <174> ، «لهم الدّرجات العُلى» <175> امّا در این آیه مى‏فرماید: خود مؤمنان درجات مى‏شوند. همان‏گونه که انسان‏هاى پاک همچون علىّ‏بن ابیطالب‏علیهما السلام ابتدا طبق میزان حرکت مى‏کنند و سپس خود آنان میزان مى‏شوند، ابتدا دور محور مى‏گردند، سپس خود آنان محور حقّ مى‏شوند. 1- هدف مجاهدان واقعى، بدست آوردن رضاى خداست، نه پیروزى و غنائم و خودنمایى. «افمن اتّبع رضوان اللّه...» 2- در جامعه اسلامى، نباید مجاهدان و مرفّهان یکسان دیده شوند. (با توجّه به شأن نزول) «افمن اتّبع رضوان اللّه... کمن باء...» 3- روى گردانى از جبهه و جنگ، بازگشت به غضب خداست. «کمن باء بسخط» 4- خشنودى یا خشم الهى باید تنها ملاک عمل یک مسلمان باشد. «رضوان اللّه... بسخط من اللّه [ نظرات / امتیازها ]

((هر یک از آنها براى خود درجه و موقعیتى در پیشگاه خدا دارند)) (هم درجات عند الله ).
اشاره به اینکه نه تنها منافقان تن پرور و مجاهدان با هم فرق دارند، بلکه هر یک از کسانى که در این دو صف قرار دارند به تفاوت درجه فداکارى و جانبازى و یا نفاق و دشمنى با حق در پیشگاه خدا درجه خاصى خواهند داشت که از صفر شروع مى شود و تا ما فوق آنچه تصور شود ادامه مى یابد.
جالب توجه اینکه : در روایتى از امام على بن موسى الرضا (علیهماالسلام ) نقل شده که فرمود: هر درجه اى به اندازه فاصله میان آسمان و زمین است .
و در حدیث دیگرى وارد شده که بهشتیان ، کسانى را که در درجات علیین (بالا) قرار دارند آنچنان مى بینند که ستاره اى در آسمان دیده مى شود منتها باید توجه داشت که درجه معمولا به پله هائى گفته مى شود که انسان به وسیله آنها به نقطه مرتفعى صعود مى کند و اما پله هائى که از آن براى پائین رفتن به نقطه گودى استفاده مى شود ((درک )) (بر وزن مرگ ) مى گویند و لذا درباره پیامبران در سوره بقره آیه 253 مى خوانیم : ((و رفع بعضهم درجات )) و درباره منافقان در سوره نساء آیه 145 مى خوانیم : ((ان المنافقین فى الدرک الاسفل من النار)) ولى در آیه مورد بحث ، چون سخن از هر دو طایفه در میان بوده ، جانب طایفه مؤ منان ، گرفته شده و تعبیر به درجه شده است . (این طرز بیان را در اصطلاح ادبى تغلیب مى گویند)
و در پایان آیه مى فرماید: ((و الله بصیر بما یعملون )) و بخوبى مى داند هر کسى طبق نیت و ایمان و عمل خود شایسته کدامین درجه است .
در قرآن مجید بسیارى از حقایق مربوط به معارف دینى و اخلاقى و اجتماعى در قالب سؤ ال ، طرح مى گردد و طرفین مساءله در اختیار شنونده گذارده مى شود تا او با فکر خود یکى را انتخاب کند، و این روش که باید آنرا روش غیر مستقیم نامید، اثر فوقالعاده اى در تاثیر برنامه هاى تربیتى دارد زیرا انسان ، معمولا به افکار و برداشتهاى خود از مسائل مختلف بیش از هر چیز اهمیت مى دهد، هنگامى که مساءله بصورت یک مطلب قطعى و جزمى طرح شود، گاهى در مقابل آن ، مقاومت به خرج مى دهد و همچون یک فکر بیگانه به آن مى نگرد، ولى هنگامى که بصورت سؤ ال طرح شود و پاسخ را از درون وجدان و قلب خود بشنود آنرا فکر و تشخیص خود مى داند و به عنوان ((یک فکر و طرح آشنا)) به آن مى نگرد و لذا در مقابل آن مقاومت بخرج نمى دهد، این طرز تعلیم مخصوصا در برابر افراد لجوج و همچنین در برابر کودکان مؤ ثر است .
در قرآن از این روش استفاده فراوان شده که به چند نمونه از آن در اینجا اشاره مى کنیم .
1 - ((هل یستوى الذین یعلمون و الذین لا یعلمون ؛ آیا دانایان با نادانان مساویند))؟
2 - ((قل هل یستوى الاعمى و البصیر ا فلا تتفکرون ؛ بگو: آیا نابینا با شخص بینا مساوى است آیا فکر نمى کنید؟
3 - ((قل هل یستوى الاعمى و البصیر ام هل تستوى الظلمات و النور؛ بگو: آیا شخص بینا با شخص نابینا مساوى است آیا تاریکى با روشنائى یکسان است . [ نظرات / امتیازها ]

هُمْ دَرَجٰاتٌ عِنْدَ اَللّٰهِ :ایشان که پیروان رضاى خداى تعالى باشند، صاحب درجات بلند نزد خداى تعالى، وَ اَللّٰهُ بَصِیرٌ بِمٰا یَعْمَلُونَ :و خداى تعالى بینا باشد به آنچه به جامى آورند بندگان از طاعت و معصیت و متابعت و مخالفت، و همه را بر وفق اعمال مجازات خواهد داد

بیان: طبرسى رحمه اللّه فرماید: در آیۀ شریفه دو قول است: 1 آنکه مراد، اختلاف مرتبۀ اهل ثواب و عقاب است به آنچه ایشان را باشد در آخرت، از کرامت و نعیم و نسبت به مؤمنان، و مهانت و جحیم نسبت به کافران (تعبیر از این به درجات مجاز توسع است) 2 آنکه مراد، اختلاف مراتب فریقین است، زیرا بهشت را درجات علیا باشد، و جهنم را درکات سفلا، بعضى بر بعضى حضرت صادق علیه السّلام فرمود: بهشت را درجاتى است، بعضى فوق بعض دیگر، و زیادتى درجات به سبب اعمال است و حضرت سید سجاد علیه السّلام فرمود: درجات بهشت را حق تعالى به عدد آیات قرآن قرار داده، پس کسى که قرآن بخواند به او گویند: بخوان و بالا برو رفع شبهه: اگر گویند درجات بهشتى مختلف، و طبع هم مایل به مقام عالى باشد، و با عدم تساوى مراتب آنان مشتهیات چه سان به عمل آید؟ جواب: 1 به مدلول آیۀ شریفه: وَ نَزَعْنٰا مٰا فِی صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ آنچه غل و ناپاکى در سینه ها باشد، خداى تعالى زائل فرماید بنابراین وقتى ماهیت بشرى از طبع منخلع شود، صفات رذیلۀ بخل و حسد و کینه و سایر صفات رذیله منعدم گردد و چیزى که صلاح او نباشد، آرزو ننماید و تمایل نکند 2 محققین حکما گفته اند: درجات اهل بهشت از منشآت وجود هر نفسى است، و هرکس منتهاى سعۀ وجودى خود را داراست، و نظر به آنکه العطیّات بحسب القابلیّات هر مؤمنى به حسب قابلیت خود، مرتبه اى را دارا شود، لذا تمناى مقام دیگرى را ننماید 3 آنکه هرکسى کمال وجودى را در آن داند که داراست، و در آنجا مسرور و مفتخر باشد که مؤمنان در جرگۀ او واقع اند و همنشین اخیار و ابرار است
[ نظرات / امتیازها ]

أَ فَمَنِ اِتَّبَعَ رِضْوٰانَ اَللّٰهِ کَمَنْ بٰاءَ بِسَخَطٍ مِنَ اَللّٰهِ وَ مَأْوٰاهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ اَلْمَصِیرُ هُمْ دَرَجٰاتٌ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ بَصِیرٌ بِمٰا یَعْمَلُونَ

استفهام انکارى و اثبات و تثبیت مٰا کٰانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ است: آیا آنکه پیجو و پیرو رضوان خداست مانند کسیست که دچار هواها و خود پرستى و احساسات خودخواهانه و گرفتار خشمى از جانب خدا باشد، تا بخواهد دیگران را بفریبد و به بند خود کشد؟ اتباع رضوان اللّٰه، همین است که هر ناتوان را توان بخشد، هر افتاده اى را به پا دارد و هر ستمزده اى را برهاند و هر ستمگر را از میان بردارد و هر ناقص را کامل کند و هر افسرده اى را شادى و هر فرسوده اى را نشاط و هر استعدادى را رویش و هر غافلى را آگاهى و هر نادانى را دانایى و هر انحرافى را استقامت دهد و هر کینه اى را به مهر و هر رمیده اى را به انس باز گرداند و هر گمراهى را هدایت کند و هر مانعى را از سر راه تکامل بردارد اینها پیروى از رضایت شمولى و عمومى خدا (رضوان) و تجلیگاه صفات و اسماء علیاى الوهیت و ربوبیت است که کانون جوشان آن پیمبران بودند آیا اینان را مى توان سنجید با آنان که اندیشه و دید و کارشان در خلاف اینجهت و راه بندان راه خدا و به بندکشان بندگان خدا و بازجویان خشم خدایند: أَ فَمَنِ اِتَّبَعَ رِضْوٰانَ اَللّٰهِ کَمَنْ بٰاءَ بِسَخَطٍ مِنَ اَللّٰهِ ؟ این افراد جایگاه و مرکز ثقلشان سقوطگاه جهنم است که به سوى آن تحول مى یابند و بر مى گردند: وَ مَأْوٰاهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ اَلْمَصِیرُ این دو گروه در دو جهت متقابلند: آنان که یکسر تابع و قائم و مجذوب رضوان اللّٰه رضوان بیواسطۀ منتسب به خدا و آنها که متبوع و واژگون هواها و خودخواهى و برخورنده و برخوردار خشم همه جانبه از جانب خدا: بِسَخَطٍ مِنَ اَللّٰهِ ، که بواسطۀ «من» آمده که این گونه خشم و عذاب فرعى و ناشى از سنن ضد تکامل و برگشت از رضوان اللّٰه است این دو جهت و دو گونۀ متقابل، و بین آنها درجاتى است بى منتها: و هُمْ دَرَجٰاتٌ عِنْدَ اَللّٰهِ ضمیر هم، راجع به جمع، فَمَنِ اِتَّبَعَ ، من باء، یا راجع به فَمَنِ اِتَّبَعَ ، هُمْ دَرَجٰاتٌ (عنه لهم یا ذو درجات) که درجات عین شخصیت و سازندۀ انسان است آنان که همین ظاهر و بشرۀ بشرى و غرائز و نیازها و انگیزه ها را مى بینند، همه را یکسان و همانند مى پندارند و از عمق روح و تعالى انسان و سقوط و پستى ها ناآگاهند فَمَنِ اِتَّبَعَ رِضْوٰانَ اَللّٰهِ ، مانند کَمَنْ بٰاءَ بِسَخَطٍ مِنَ اَللّٰهِ ، و پیمبران را چون دیگران و خود دانستند و همه را محکوم غرائز و بستۀ خواب و خور و فلاسفۀ ارسطویى، انسان را به یک جنس و فصل «حیوان ناطق»، محدود کرده اند [ نظرات / امتیازها ]

آنگه حقّ تعالى جمع کرد از میان جزاء خائن و امین و بر مکلّفان عرضه کرد تا بعقل بیندیشند و اختیار بد نکنند؛گفت:آیا راست باشد آن کس که متابعت رضاى خداى تعالى کند با آن کس که بخشم خداى بازگردد و مأواى و جاى او دوزخ بود و بد جاى بازگشتى است دوزخ یعنى راست نباشد با یکدیگر،آنگه بیان کرد و گفت: [هُمْ دَرَجٰاتٌ عِنْدَ اَللّٰهِ ] ایشان درجات و پایه هااند به نزدیک خداى تعالى یعنى اصحاب منازل و درجات اند به نزدیک خداى تعالى،و خداى تعالى عالم است و بیناست باحوال و اعمال ایشان یعنى از این دو گروه هریکى را بر وفق استحقاق ایشان جزا دهد [ نظرات / امتیازها ]

هُمْ دَرَجٰاتٌ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ بَصِیرٌ بِمٰا یَعْمَلُونَ ضمیر «هم» هم به کسانى که در پى رضاى خداوند هستند، برمى گردد و هم به کسانى که موجبات خشم او را فراهم مى سازند معناى آیه این است که فرمانبرداران در فرمانبرى متفاوتند: برخى در راه خدا جهاد مى کنند و برخى در خانه هاى خود مى نشینند و ضررى هم نمى زنند

همچنین گناهکاران نیز در نافرمانى متفاوتند: برخى مرتکب جنایت مى شوند و برخى مرتکب خلاف بر این اساس، باید فرمانبرداران در پاداش و گناهکاران در کیفر با یکدیگر تفاوت داشته باشند [ نظرات / امتیازها ]

نفوس سعداء و اشقیاء متفاوتند در قرب و بعد از ساحت مقدس ربوبى و هرکس درجۀ دارد مخصوص به خود تا برسند بمنتهى درجه قرب که اعلى علیین است یا منتهى درجۀ بعد که اسفل السافلین است و بعضى گفته اند مراد آنست که صاحبان درجاتند و در کافى و عیاشى از حضرت صادق (ع) روایت شده که ائمه معصومین و اللّه درجات هستند نزد خدا از براى مؤمنین و بمیزان معرفت و دوستى هرکس نسبت به ما خداوند درجه به او عنایت مى کند و اجر اعمال او را مى دهد و از حضرت رضا (ع) مروى است که این نردبان ما بین آسمان و زمین است و خداوند بینا است باعمال عباد هرکس را بقدر درجه اش جزا مى دهد [ نظرات / امتیازها ]