(لقد من الله علی المؤمنین اذبعث فیهم رسولا من انفسهم یتلواعلیهم ایاته ویزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین ):(به تحقیق خدا بر اهل ایمان منت نهاد که رسولی از خودشان در میان آنان برگزید که بر آنها آیات خدا را بخواند و نفوسشان را از بدیها پاک گرداند و به آنهااحکام کتاب و شریعت و حقایق حکمت را بیاموزد،اگر چه قبلا در گمراهی آشکار بودند)، علت این منت گذاری صفت ایمان در مؤمنین است ،چون تنهاصفت می تواند مشعر بر علیت باشد،پس ارسال پیامبر خود یک نعمت است واینکه او از جنس بشر می باشد، نعمت دوم میباشد و همچنین تلاوت آیات وتزکیه مؤمنان و تعلیم کتاب و حکمت هر کدام نعمتی پس از نعم دیگر هستند ومسلماقبل از بعثت پیامبر(ص ) وضع مردم بسیار اسفناک بود،آنها اغلب بی سوادبوده و از درک و شعور درستی برخوردار نبودند،اما پیامبر قلبهای آنان را ازتصورات و بتها پاکیزه نمود و خانه هایشان و آبرویشان و نظم جامعه آنها را ازپلیدی شرک طاهر کرد و آنان را از عبادت بتها و شریعتهای باطل باز داشت وایشان را از تسلط حکام جور رهانید، و آلودگی خرافات و شعائر باطل وتقلیدهای کور کورانه و تعصب قومی و جاهلیت و سنن قومی و قبیله ای را ازآنان بر طرف نمود و آنان را از پرتگاه نیستی به اوج عزت و سربلندی رسانید. [ نظرات / امتیازها ]

آیه 164)- بزرگترین نعمت خداوند! در این آیه، سخن از بزرگترین نعمت الهى یعنى نعمت «بعثت پیامبر اسلام» به میان آمده است و در حقیقت، پاسخى است به سؤالاتى که در ذهن بعضى از تازه مسلمانان، بعد از جنگ احد خطور مى‏کرد، که چرا ما این همه گرفتار مشکلات و مصائب شویم؟ قرآن به آنها مى‏گوید: «خداوند بر مؤمنان منت گذارد (نعمت بزرگى بخشید) هنگامى که در میان آنها پیامبرى برانگیخت» (لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا).

سپس مى‏فرماید: یکى از مزایاى این پیامبر این است که: «او از جنس خود آنها و از نوع بشر است» (مِنْ أَنْفُسِهِمْ).

سپس مى‏گوید: این پیامبر سه برنامه مهم را در باره آنها اجرا مى‏کند نخست این که «آیات پروردگار را بر آنها بخواند و (دیگر این که) آنان را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد هر چند پیش از آن در گمراهى آشکار بودند» (یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ).

تعلیم، یعنى وارد ساختن حقایق دین در درون جان آنها و به دنبال آن تزکیه نفوس و تربیت ملکات اخلاقى و انسانى و از آنجا که هدف اصلى و نهایى تربیت است در آیه، قبل از تعلیم ذکر شده، در حالى که از نظر ترتیب طبیعى، تعلیم بر تربیت مقدم است.

مردم دنیا بویژه مردم جزیرة العرب در زمان بعثت پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله در ضلالت و گمراهى روشنى بودند، سیه روزى و بدبختى، جهل و نادانى، و آلودگیهاى گوناگون معنوى در آن عصر، تمام نقاط جهان را فرا گرفته بود، و این وضع نابسامان بر کسى پوشیده نبود.
[ نظرات / امتیازها ]

بزرگترین نعمت خداوند
در این آیه ، سخن از بزرگترین نعمت الهى یعنى نعمت ((بعثت پیامبر اسلام )) به میان آمده است و در حقیقت ، پاسخى است به سؤ الاتى که در ذهن بعضى از تازه مسلمانان ، بعد از جنگ احد خطور مى کرد، که چرا ما این همه گرفتار مشکلات و مصائب شویم ؟ قرآن به آنها مى گوید: ((خداوند بر مؤ منان منت گذارد (نعمت بزرگى بخشید) هنگامى که در میان آنها پیامبرى برانگیخت )) (لقد من الله على المؤ منین اذ بعث فیهم رسولا)
بنابراین اگر در این راه ، متحمل خسارتهائى شده اید، فراموش نکنید که خداوند، بزرگترین نعمت را در اختیار شما گذاشته ، پیامبرى مبعوث کرده که شما را تربیت مى کند، و از گمراهیهاى آشکار باز مى دارد. هر اندازه براى حفظ این نعمت بزرگ ، تلاش کنید و هر بهائى بپردازید باز هم ناچیز است .
جالب توجه اینکه ذکر این نعمت با جمله ((لقد من الله على المؤ منین ؛ شروع شده است که شاید در بدو نظر تصور شود
نا زیبا است ، ولى هنگامى که به ریشه اصلى لغت ((منت )) باز مى گردیم مطلب کاملا روشن مى شود، توضیح اینکه همانطور که راغب در کتاب مفردات مى گوید: این کلمه در اصل از ((من )) به معنى سنگهائى است که با آن وزن مى کنند و به همین دلیل هر نعمت سنگین و گرانبهائى را ((منت )) مى گویند که اگر جنبه عملى داشته باشد یعنى کسى عملا نعمت بزرگى به دیگرى بدهد کاملا زیبا و ارزنده است و اما اگر کسى کار کوچک خود را با سخن ، بزرگ کند و برخ افراد بکشد کارى است بسیار زشت ، بنابراین منتى که نکوهیده است به معنى بزرگ شمردن نعمتها در گفتار است اما منتى که زیبنده است همان بخشیدن نعمتهاى بزرگ است .
خداوند در آیه فوق مى گوید: پروردگار بر مؤ منان منت گذارد یعنى نعمت بزرگى عملا در اختیار آنها نهاد.
اما اینکه چرا تنها نام مؤ منان برده شده در حالى که بعثت پیامبر صلى اللّه علیه و آله براى هدایت عموم بشر است ، بخاطر این است که از نظر نتیجه و تاثیر، تنها مؤ منان هستند که از این نعمت بزرگ استفاده مى کنند و آن را عملا بخود اختصاص مى دهند.
سپس مى فرماید: یکى از مزایاى این پیامبر صلى اللّه علیه و آله این است که ((او از جنس خود آنها و از نوع بشر است )) (من انفسهم ).
نه از جنس فرشتگان و مانند آنها تا احتیاجات و نیازمندیهاى بشر را دقیقا درک کنند و دردها و مشکلات و مصائب و مسائل زندگى آنها را لمس نمایند و با توجه به آن به تربیت آنها اقدام کنند، بعلاوه مهمترین قسمت برنامه تربیتى انبیاء تبلیغات عملى آنها است به این معنى که اعمال آنها بهترین سرمشق و وسیله تربیت است زیرا با ((زبان عمل )) بهتر از هر زبانى مى توان تبلیغ کرد و این در صورتى امکان پذیر است که تبلیغ کننده از جنس تبلیغ شونده باشد با همان خصائص جسمى و با همان غرائز و ساختمان روحى اگر پیامبران مثلا از جنس فرشتگان بودند این سؤ ال
براى مردم باقى مى ماند که اگر آنها گناه نمى کنند آیا بخاطر این نیست که شهوت و غضب و نیازها و غرائز گوناگون بشرى ندارند و به این ترتیب برنامه تبلیغات عملى آنها تعطیل مى شد لذا پیامبران از جنس بشر انتخاب شدند با همان نیازها و غرائز تا بتوانند سرمشقى براى همگان باشند.
سپس مى گوید: این پیامبر صلى اللّه علیه و آله سه برنامه مهم را درباره آنها اجرا مى کند نخست ((خواندن آیات پروردگار بر آنها و آشنا ساختن گوشها و افکار با این آیات )) (یتلو علیهم آیاته ).
و دیگر تعلیم ، یعنى وارد ساختن این حقایق در درون جان آنها و به دنبال آن ، تزکیه نفوس و تربیت ملکات اخلاقى و انسانى (و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة ).
از آنجا که هدف اصلى و نهائى تربیت است ، در آیه ، قبل از تعلیم ذکر شده ، در حالى که از نظر تربیت طبیعى ، تعلیم بر تربیت مقدم است .
جمعیتى که از حقایق انسانى بکلى دورند به آسانى تحت تربیت قرار نمى گیرند بلکه باید مدتى گوشهاى آنها را با سخنان الهى آشنا ساخت و وحشتى را که قبلا از آن داشتند از آنها دور کرد، سپس وارد مرحله تعلیم اصولى شد و به دنبال آن محصول تربیتى آن را گرفت .
این احتمال نیز در تفسیر آیه وجود دارد که منظور از تزکیه ، پاک ساختن آنها از پلیدیهاى شرک و عقائد باطل و خرافى و خوهاى زشت حیوانى بوده ، زیرا مادام که نهاد آدمى از این آلودگیها پاک نشود، ممکن نیست که آماده تعلیم کتاب الهى و حکمت و دانش واقعى شود، همانطور که اگر لوحى را از نقوش زشت ، پاک نکنى هرگز آماده پذیرش نقوش زیبا نخواهد شد و به همین جهت تزکیه در آیه فوق بر تعلیم کتاب و حکمت یعنى معارف بلند و عالى اسلامى ، مقدم شده است .
اهمیت یک نعمت بزرگ آنگاه روشن مى شود که زمان برخوردارى از آن را با
زمانهاى قبل مقایسه کنیم ، و فاصله آن دو را بیابیم ، قرآن در جمله فوق مى گوید نگاهى به دوران قبل از اسلام بکنید و ببینید در چه حال و چه روزى بودید و از کجا به کجا رسیدید (و ان کانوا من قبل لفى ضلال مبین ). جالب توجه اینکه قرآن از وضع دوران جاهلیت به ((ضلال مبین ؛ گمراهى آشکار)) تعبیر کرده است زیرا: ضلال و گمراهى انواع و اقسامى دارد، بعضى از وسائل گمراهى طورى است که انسان به آسانى نمى تواند باطل بودن آنها را بفهمد و گاهى چنان است که هر کس مختصر عقل و شعورى داشته باشد، فورى پى به آن مى برد.
مردم دنیا به ویژه مردم جزیرة العرب در زمان بعثت پیامبر اسلام صلى اللّه علیه و آله در ضلالت و گمراهى روشنى بودند، سیه روزى و بدبختى ، جهل و نادانى ، و آلودگیهاى گوناگون معنوى در آن عصر، تمام نقاط جهان را فرا گرفته بود، و این وضع نا بسامان بر کسى پوشیده نبود.
[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر: لَقَدْ مَنَّ اَللّٰهُ عَلَى اَلْمُؤْمِنِینَ ؛ خداوند بر کسانى از قوم پیامبر که به واسطۀ او ایمان آوردند، منت نهاد و علت این که خداوند خصوص مؤمنان را ذکر کرده [با این که محمد (ص) بر همه جهانیان مبعوث شده] این است که فقط آنها از بعثت پیامبر (ص) بهره مى گیرند

إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ ؛ آن گاه که در میان ایشان پیامبرى از جنس عرب مانند خودشان، برانگیخت، برخى گفته اند: «من أنفسهم»، یعنى از فرزندان اسماعیل، چنان که اعراب از فرزندان اسماعیل بودند

و دلیل منّت نهادن خداوند بر مؤمنان در برانگیختن پیامبرى از جنس خودشان، این است که چون زبانشان یکى است، آنان به راحتى مى توانند آنچه باید بیاموزند از او فرا گیرند و علاوه بر این، براى آنان افتخار است که پیامبر از خودشان باشد، چنان که در این آیه مى فرماید: وَ إِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَ لِقَوْمِکَ ؛ «و بدان که قرآن براى تو و مؤمنان قومت شرف و بلندى نام است» (زخرف 44) و روایت شده است که در قرائت فاطمه زهراء علیها سلام «من أنفسهم» به معناى «من أشرفهم» (از شریفترین آن قوم) است

یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیٰاتِهِ ؛ آیات خدا را بر آنها که از مردم جاهلیّت بوده و چیزى از وحى را نشنیده بودند، تلاوت مى کند

وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ اَلْکِتٰابَ وَ اَلْحِکْمَةَ ؛ و آنها را از پلیدى و آلودگى کفر پاک مى کند و به آنان که از نادانترین مردم و بیگانه ترین آنها نسبت به تحصیل علوم بودند، «قرآن» و «سنّت» مى آموزد

وَ إِنْ کٰانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ ؛ و اگر چه پیش از بعثت رسول خدا در گمراهى آشکارى بودند

«إن» مخفّف از «إن» مشدّده است، و لام [واقع پس از آن] میان آن و «إن» نافیه، فرق مى گذارد و تقدیر آن و إنّ الشأن و الحدیث کانوا من قبل لفى ضلال مبین است یعنى: همانا سخن این است که آنان پیش از این در گمراهى آشکارى بودند
[ نظرات / امتیازها ]

لَقَدْ مَنَّ اَللّٰهُ هر آینه بتحقیق منت نهاد خداى تعالى یعنى انعام فرمود عَلَى اَلْمُؤْمِنِینَ بر تصدیق کنندگان بخدا و رسول إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ وقتى که برانگیخت و فرستاد در میان ایشان رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ فرستاده شده و پیغامبرى از ذات ایشان یعنى از عرب که تا با سهل وجهى فهم کلام او کنند، و هر چند نعمت بعثت عام است براى اهل ایمان و اهل کفر لیکن تخصیص بمؤمنین بواسطۀ انتفاع ایشانست از آن نعمت و از حضرت فاطمۀ زهرا علیها السلام مرویست که آن حضرت «انفسهم» را بفتح «فا» قرائت میکرده اند، یعنى از نفیس ترین و بهترین ایشان که یَتْلُوا عَلَیْهِمْ بخواند بر ایشان آیٰاتِهِ آیتهاى او را که قرآنست تا اعجاز آن بر ایشان ظاهر شود وَ یُزَکِّیهِمْ و پاک گرداند ایشان را بآب ایمان از دنس کفر و اخلاق ذمیمه وَ یُعَلِّمُهُمُ اَلْکِتٰابَ و بیاموزاند ایشان را قرآن وَ اَلْحِکْمَةَ و سنت وَ إِنْ کٰانُوا بتقدیر «و انه کانوا» است یعنى و بدرستى که شأن اینست که بودند ایشان مِنْ قَبْلُ پیش از بعثت آن رسول لَفِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ هر آینه در گمراهى هویدا
[ نظرات / امتیازها ]

«رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ » 164 ابو الفتوح: اهل علم بانساب گفتند: هیچ قبیله اى نیست از عرب مگر که نسبت پیغمبر به آنها مى رسد مگر بنى ثعلب که ارتباطى با نسب پیغمبر ندارند، و آنها دلبستگى بدین مسیح دارند

و بعضى دیگر گفتند: مقصود جمله ى مؤمنان است، و معنى (مِنْ أَنْفُسِهِمْ ) آن است که در جزء اینها بود بایمان و مهربانى و به نسبت و خویشاوندى

مجمع: اختصاص منّت بمؤمنین براى آن است که آنها بهتر و بیشتر از وجود پیغمبر (ص) استفاده مى کنند، تا مخالفین، و معنى من انفسهم آن است که آنها نسب و زبان و سوابق او را مى دانستند و مطلع بودند که او بى سواد بوده است و آنچه مى گوید از جانب خدا است که باید از او اطاعت کنند

فخر: ارتباط این آیه را بسابق چند جهت نوشته است: یکى آنکه چون پیغمبر از خودتان بود که مردمانى پست و ناچیز هستید و او داراى چنین مقام است پس نسبت خیانت به او بالاترین زشتیها و ستمها است «یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ اَلْکِتٰابَ وَ اَلْحِکْمَةَ » 164 طبرى: یعنى پاک مى کند آنها را از گناهان به وسیله ى راهنمائى به وظائفى که اطاعت مى کنند و انجام مى دهند، و قرآن به آنها مى آموزد و تأویل و معانى آن را برایشان مى گوید، و سنّت و روش پسندیده که خدا به او الهام مى کند به ایشان مى آموزد

«وَ إِنْ کٰانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلاٰلٍ » 164 تنویر المقباس فیروزآبادى: یعنى «وَ قَدْ کٰانُوا» مقصود این معنى است: و همانا آنها زین پیش گمراه بودند

تفسیر قاضى: یعنى این قضیه معلوم است که آنها قبل از پیغمبر گمراه بودند سخن ما: 1 از جمله ى: «بٰاءَ بِسَخَطٍ الخ» یعنى برگشت با خشم مى توان نظر صدر المتألّهین را استفاده کرد که در پیدایش نفس و روان آدمى معتقد به کینونت عقلى شده است یعنى به مقتضاى علم و اراده ى ازلى خداوندى روان آدمى پیش از پیدا شدن بدن او کون عقلى داشته است یعنى با همین مشخّصات فردى در عالم عقول که برتر از مادّه و زمان است بوجود عقلى موجود بوده است و دمیده شدن روح ببدن یعنى وابستگى همین موجود بوجود عقلى ببدن مادّى که بدن به وسیله ى آن رشد مى کند و بکمال مادّى مى رسد و آن موجود عقلى به وسیله ى بدن موجودى وابسته ببدن مى شود و کارهاى مادى انجام مى دهد پس چون برگشتن تصوّر ندارد مگر موجودى باشد مشخّص که از عالم دیگر آمده باشد و اکنون برمى گردد و چون آنکه آمده است به این گونه نبوده است پس موجودى عقلى بوده است که بعالم مادّى آمده است و بکمالات مادّى و عقلى رسیده است و اکنون برمى گردد با رضوان حقّ و یا نرسیده بکمال عقلى با سخط حسّ برمى گردد

2 آیت آخر آن مردم را که از تعلیم و تربیت سابقه نداشتند بخصوص با جمله ى آخر: «وَ إِنْ کٰانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلاٰلٍ » متوجّه مى کند بارزش آن که آنها و دیگران باین مسئله ى حیاتى متوجّه باشند، و پیغمبر را مانند رئیس قبیله و نظیر ابو سفیان ندانند که یک نفر جنگجو است و روش تازه براى این کار انتخاب کرده است، بلکه به اساس آدمیّت آنها را رهبرى مى کند که اوّل پاکى از هر بدى و دوّم تعلیم کتاب و آنگاه حکمت و پند به روشهاى پسندیده است

3 در اوّل گفته شده است که آیات را مى خواند، بعد گفته شده است که کتاب را به مردم مى آموزد، اگرچه این جور جمله ها در سوره ى بقره هم گذشته است و ملاّ سلطان در بیان السّعادة و امام فخر گفته اند: مقصود از تلاوت آیات ابلاغ وحى است، و مقصود از تعلیم کتاب یاد دادن تأویل قرآن و ظواهر شرع است

لیکن شاید مقصود از جمله ى اوّل کلیّه ى راهنمائیهاى پیغمبر (ص) است، یعنى تلاوت آیات بر شمردن نعمتهاى خدا است و نشانه هاى توحید و راههاى سعادت انسان که مرتّب پیغمبر (ص) به مردم راهنمائى مى کرد، و مقصود از تعلیم کتاب یاد دادن قرآن است به آنها [ نظرات / امتیازها ]

وَ إِنْ کٰانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ اگر مقصود او ضمیر «فِیهِمْ » در آیه اعراب باشند معلوم است که آنها پیش از اسلام در گمراهى هویدا غوطه ور بودند همه مسرف و خونخوار و حسود و متکبر و متصف بتمام صفات نکوهیده حیوانى بودند که بوئى از انسانیت بمشام جان آنها نرسیده بود و بنعمت اسلام از ضلالت و گمراهى به جاده هدایت رهسپار گردیدند و اگر عام باشد آن هم معلوم است که هر فردى از بشر پیش از ایمان در گمراهى قدم مى زند و بنور اسلام هدایت مى یابد
[ نظرات / امتیازها ]

لَقَدْ مَنَّ اَللّٰهُ معنى «منّت» تفضّل است، و منّان متفضّل است و منت که از خدا بود مدح است، لأنّه تفضّل و چون از مخلوق بود ذمّ است لأنّه تقریع

عَلَى اَلْمُؤْمِنِینَ گفته اند که مؤمنان این جا عرب اند، که هیچ قبیله نیست از قبائل عرب که نه رسول (ص) را در آن نسبى است مگر بنى تغلب، قومى ترسایان بد کیشان ربّ العزة رسول خود را از نسب ایشان پاک کرد، و بر عرب منت نهاد که رسول (ص) هم از نسب شما بشما فرستادم، و کتابى هم از لغت شما بشما فرو فرستادم

همانست که جاى دیگر گفت: هُوَ اَلَّذِی بَعَثَ فِی اَلْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ ،و گفته اند که مؤمنان اینجا عامّۀ مؤمنان اند از عرب و عجم میگوید: بمؤمنان رسولى فرستادم یکى از ایشان که کار او شناخته اند، و صدق و امانت او آزموده و دانسته، نه فریشته و نه بیرون از فرزند آدم دلیل این تأویل آنست که جاى دیگر گفت: لَقَدْ جٰاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ الآیة

آن گه ستایش رسول را، صفت وى کرد، و کار وى گفت که چیست: یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیٰاتِهِ ،یعنى القرآن، وَ یُزَکِّیهِمْ یعنى یصلحهم، وَ یُعَلِّمُهُمُ اَلْکِتٰابَ اى القرآن و الحکمة یعنى المواعظ الّتى فى القرآن من الحلال و الحرام و السّنّة

وَ إِنْ کٰانُوا مِنْ قَبْلُ اى و قد کانوا قبل بعثته لَفِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ
[ نظرات / امتیازها ]

خداوند انعام فرمود بمؤمنین که پیغمبرى از بشر فرستاد در بین آنها که عربى و هم زبان با آنها بود تا بفهمند سخنان او را و مفتخر باشند بمبعوث شدن چنین پیغمبرى که اشرف مخلوقات است از بین آنها که اخسّ خلق بودند قبل از اسلام و بیمن قدوم او اعز خلق شدند در مدت کمى که ظاهرا باحکام او عمل مى نمودند ولى بتدریج از حقائق اسلام دور افتادند که اینک نزدیک است بحال اول برگردند و این نبى اکرم به طورى تلاوت قرآن مى فرمود براى آنها که بمجرد شنیدن صوت آن حضرت مجذوب مى شدند و بعد از توجه به فصاحت و بلاغت و علو معانى آن و اخبار از مغیبات و کشف حقائق ایمان مى آوردند و از رجس کفر و عقاید باطله پاک مى شدند و هرجا شبهه یا اجمال یا ابهامى در آیات بود به بیان شافى وافى کافى حل و تعیین مى فرمودند و سنت سنیه را که مراد از حکمت است هر مقدار محل حاجت عامه بود ابلاغ فرموده بقیه را در نزد اهل بیت عصمت و طهارت خود به ودیعت نهاده که در موقع لزوم و حاجت بیان فرمایند و به واسطه عمل به آن مؤمنین از لوث معاصى پاک و به زیور صلاح و تقوى و عبادات و اطاعات آراسته شوند اگرچه قبل از بعثت آن حضرت مردم در ضلالت شرک و بت پرستى و جهل و اخلاق رذیله بودند و به طورى این عقاید و اعمال آنها را از انظار بزرگان دنیا انداخته بود که ابدا مورد اعتناء ملل دنیا نبودند و واضح بود بر همه عالم گمراهى و توحش آنان [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر: لَقَدْ مَنَّ اَللّٰهُ :یعنى خدا بر آنان منّت گذاشت و نعمت داد

عَلَى اَلْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ :یعنى بشرى مثل آنها و از سنخ آنها،برانگیخت

یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیٰاتِهِ :که آیات کتاب خدا را بر آنها بخواند بعد از آنکه جاهل بودند و هیچ کتاب و شریعتى نمى شناختند

وَ یُزَکِّیهِمْ :آنان را چیزهایى که شایسته است انسان از آنها پاکیزه شود،پاک و پاکیزه گرداند

وَ یُعَلِّمُهُمُ اَلْکِتٰابَ وَ اَلْحِکْمَةَ :و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد، دربارۀ تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت و وجه تأخیر تعلیم از تزکیه در اینجا و در آیه کَمٰا أَرْسَلْنٰا فِیکُمْ رَسُولاً تا آخر آیه و نیز وجه تقدیم تعلیم بر تزکیه در قول خدا: إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً تا آخر آیه از سورۀ بقره گذشت

وَ إِنْ کٰانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ :و اگر چه پیش از این در گمراهى آشکار و روشن،بودند و این اظهار منّت خدا بر آنان است به سبب نعمت وجود رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله تا اینکه به این نعمت آگاه شوند و به پیروى از رسول اهتمام ورزند تا شکر نعمت وجودش را به جاى آورده باشند [ نظرات / امتیازها ]